بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = اسلام | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حقیقت اسلام در قرآن]] | پرسش مرتبط = }} | |||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حقیقت اسلام در قرآن | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[اسلام]] مکتبی جامع و واقع‌گراست که در آن به همه جوانب نیازهای [[انسانی]] توجه شده است<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۶۳، «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی».</ref>. مجموعه تعلیمات [[اسلام]] از یک لحاظ به سه بخش تقسیم می‌گردد: | |||
# اصول [[عقاید]]؛ یعنی چیزهایی که هر [[مسلمان]] باید بدانها [[معتقد]] شود. کاری که در این زمینه بر عهده [[انسان]] است از نوع کار تحقیقی و از [[اعمال]] [[جوانحی]] و [[قلبی]] است | # اصول [[عقاید]]؛ یعنی چیزهایی که هر [[مسلمان]] باید بدانها [[معتقد]] شود. کاری که در این زمینه بر عهده [[انسان]] است از نوع کار تحقیقی و از [[اعمال]] [[جوانحی]] و [[قلبی]] است. | ||
# [[اخلاقیات]]؛ یعنی خصلتهایی که هر [[مسلمان]] باید خود را به آنها بیاراید و خویشتن را از اضداد آنها دور نگه دارد | # [[اخلاقیات]]؛ یعنی خصلتهایی که هر [[مسلمان]] باید خود را به آنها بیاراید و خویشتن را از اضداد آنها دور نگه دارد. | ||
# [[احکام]]؛ یعنی دستورهایی که به فعالیتهای خارجی و [[عینی]] [[انسان]]، اعم از معاش و [[معاد]] و امور فردی و [[اجتماعی]] وی مربوط است<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۶۳؛ «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی».</ref>. این سه بخش خود نیز با یکدیگر مرتبط است؛ به این معنا که [[اعتقادات]] مناسب زمینه ساز پیدایش [[اخلاق]] فاضله و [[اخلاق]] فاضله نیز با [[احکام]] و [[تکالیف]] [[شرعی]] مسانخ است و این رابطه از طرف مقابل نیز وجود دارد؛ یعنی عمل به [[تکالیف]] [[شرعی]] زمینه را برای دستیابی به مراحل [[برتر]] [[اخلاق]] و به تبع آن مرتبه بالاتری از [[اعتقاد]] فراهم می‌کند<ref>المیزان، ج۱۱، ص۱۵۵ـ۱۵۸؛ قرآن در اسلام، ص۱۳ـ۱۴ | # [[احکام]]؛ یعنی دستورهایی که به فعالیتهای خارجی و [[عینی]] [[انسان]]، اعم از معاش و [[معاد]] و امور فردی و [[اجتماعی]] وی مربوط است<ref>مجموعه آثار، ج۲، ص۶۳؛ «مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی».</ref>. این سه بخش خود نیز با یکدیگر مرتبط است؛ به این معنا که [[اعتقادات]] مناسب زمینه ساز پیدایش [[اخلاق]] فاضله و [[اخلاق]] فاضله نیز با [[احکام]] و [[تکالیف]] [[شرعی]] مسانخ است و این رابطه از طرف مقابل نیز وجود دارد؛ یعنی عمل به [[تکالیف]] [[شرعی]] زمینه را برای دستیابی به مراحل [[برتر]] [[اخلاق]] و به تبع آن مرتبه بالاتری از [[اعتقاد]] فراهم می‌کند<ref>المیزان، ج۱۱، ص۱۵۵ـ۱۵۸؛ قرآن در اسلام، ص۱۳ـ۱۴.</ref>. | ||
در بیان حقیقت اسلام و ویژگی‌های آن آرای گوناگونی از سوی [[مفسران]] ارائه شده که منشأ آنها در بسیاری از موارد برداشتهای متفاوت از [[آیات]] یا مبانی خاص [[کلامی]] است. برخی حقیقت اسلام را صرفاً اظهار [[شهادتین]] و امری صوری دانسته‌اند. بر این اساس وصف [[اسلام]] برای هر فردی به صرف ادای الفاظی خاص "[[شهادتین]]" حاصل می‌شود: {{متن قرآن|قَالَتِ الأَعْرَابُ آمَنَّا قُل لَّمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِن قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ وَإِن تُطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ لا يَلِتْكُم مِّنْ أَعْمَالِكُمْ شَيْئًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ}}<ref> تازی‌های بیابان‌نشین گفتند: ایمان آورده‌ایم بگو: ایمان نیاورده‌اید بلکه بگویید: اسلام آورده‌ایم و هنوز ایمان در دل‌هایتان راه نیافته است و اگر از خداوند و پیامبرش فرمان برید از (پاداش) کردارهایتان چیزی کم نمی‌کند که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است؛ سوره حجرات، آیه۱۴.</ref> مفاد این [[آیه]] با نقلهای [[تاریخی]] که افراد با [[شهادت]] به [[وحدانیت]] [[خداوند]] و [[رسالت]] [[نبی اکرم]] {{صل}} در شمار [[مسلمانان]] قرار می‌گرفتند کاملا مطابق است<ref>جامع‌البیان، مج۱۳، ج۲۶، ص۱۸۲ـ۱۸۴؛ التحریر والتنویر، ج۲، ص۲۷۷.</ref> برخی [[مفسران]] در بیان [[حکمت]] اینکه چرا [[خداوند]] دروازه‌های ورودی به [[اسلام]] را چنین فراخ و گسترده قرار داده است گفته‌اند: [[هدف]] از آن تقویت و توسعه و شکوه هرچه بیشتر [[امت اسلامی]] است<ref>من وحی القرآن، ج۲۱، ص۱۶۴ـ۱۶۵.</ref> برخی دیگر حقیقت اسلام را امری فراتر از الفاظ و امور ظاهری دانسته، می‌گویند: آنچه به عنوان [[اسلام]] در [[آیه]] ۱۴ [[سوره حجرات]] آمده "[[اسلام]]" به معنای لغوی است<ref>تفسیر المنار، ج۳، ص۳۵۸.</ref>. به [[عقیده]] این گروه [[اسلام]] عبارت است از [[اذعان]] عملی به [[شریعت]] [[نبی اکرم]] {{صل}}، و این [[اذعان]] هنگامی [[اسلام]] صحیح و پذیرفته [[خداوند]] است که [[تصدیقی]] وجدانی و [[نفسانی]] بوده، [[ایمان]] به [[نبوت]] [[نبی اکرم]] {{صل}} آن را [[همراهی]] کند. البته [[اذعان]] عملی به [[احکام اسلام]]، با ترک برخی [[واجبات]]، که گاهی بر اثر [[جهالت]] صورت می‌پذیرد و [[پشیمانی]] و [[توبه]] را در پی دارد منافاتی ندارد<ref>تفسیر المنار، ج۱۰، ص۱۷۰.</ref> گروهی دیگر حقیقت اسلام را دارای مراتب می‌دانند که پایین‌ترین مرتبه آن اظهار [[شهادتین]] و بالاترین مرتبه آن [[تسلیم محض]] در برابر [[خداوند متعال]]است<ref>المیزان، ج۱، ص۳۰۱ـ۳۰۲.</ref>. | |||
از آنچه در بیان حقیقت اسلام گفته شد به دست می‌آید که "[[اسلام]]" وصفی خاص با مفهومی مستقل در کنار اوصافی چون [[ایمان]] و [[احسان]] است. این وصف گرچه به لحاظ کمی و معنای خاص خود در برابر مفاهیمی چون "[[کفر]]" یا "[[جاهلیت]]" قرار می‌گیرد؛ ولی در [[قرآن]] مشخصاً گاهی در برابر وصف [[قاسط]] "[[ظالم]]": {{متن قرآن|وَأَنَّا مِنَّا الْمُسْلِمُونَ وَمِنَّا الْقَاسِطُونَ فَمَنْ أَسْلَمَ فَأُولَئِكَ تَحَرَّوْا رَشَدًا}}<ref> و اینکه برخی از ما فرمانبردارند و برخی رویگردان از راه درست، پس کسانی که فرمانبرداری کنند، رهیافتی را می‌جویند؛ سوره جن، آیه۱۴.</ref><ref>التحریر والتنویر، ج۲۹، ص۲۳۶؛ المنیر، ج۲۹، ص۱۷۰.</ref> و گاهی در مقابل وصف [[مجرم]] آمده است: {{متن قرآن|أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِينَ كَالْمُجْرِمِينَ}}<ref> آیا فرمانبرداران را مانند گناهکاران (یکسان) می‌گردانیم؟؛ سوره قلم، آیه۳۵.</ref>.<ref>مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۰۸.</ref>، به هر‌حال در هر دو وصف [[قاسط]] و [[مجرم]] به‌نحوی عدم [[انقیاد]] مطرح است که آن را در برابر وصف [[اسلام]] قرار می‌دهد<ref>[[حسین دیبا|دیبا، حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۳، ص۲۳۷ - ۲۶۰.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:000055.jpg|22px]] [[حسین دیبا|دیبا، حسین]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|'''دائرةالمعارف قرآن کریم ج۳''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||