انجمن حجتیه در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۸
، ۲۸ فوریهٔ ۲۰۲۳←تعطیلی انجمن
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
== تعطیلی انجمن == | == تعطیلی انجمن == | ||
نگاه [[یاران]] امام خمینی در شیوه تعامل با انجمن متفاوت بود. برخی از آنان با [[تأیید]] [[انحراف]] فکریِ [[رهبران]] آن، [[معتقد]] بودند در میان اعضای این [[تشکل]]، عناصر انقلابی، [[مؤمن]]، صادق، [[دلسوز]] [[انقلاب]]، معتقد به [[ولایت فقیه]] و خدمتگزار و هم افراد غیر انقلابی، منفی و بی‌اعتقاد به انقلاب وجود دارد و موضوع انجمن نباید موضوع اصلی [[جامعه]] قرار گیرد.<ref>خامنه‌ای، مصاحبه، ۳؛ خسروپناه، جریان‌شناسی، آشنایی با انجمن حجتیه، ۱۷۲.</ref> برخی نیز معتقد بودند اعضای انجمن افراد [[مسلمان]] و معتقدی هستند و نباید برایشان مزاحمت ایجاد کرد و باید از وجودشان استفاده کرد<ref>← هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۳۶۶؛ خسروپناه، جریان‌شناسی، آشنایی با انجمن حجتیه، ۱۷۲.</ref> و برخی انتقادهای | نگاه [[یاران]] امام خمینی در شیوه تعامل با انجمن متفاوت بود. برخی از آنان با [[تأیید]] [[انحراف]] فکریِ [[رهبران]] آن، [[معتقد]] بودند در میان اعضای این [[تشکل]]، عناصر انقلابی، [[مؤمن]]، صادق، [[دلسوز]] [[انقلاب]]، معتقد به [[ولایت فقیه]] و خدمتگزار و هم افراد غیر انقلابی، منفی و بی‌اعتقاد به انقلاب وجود دارد و موضوع انجمن نباید موضوع اصلی [[جامعه]] قرار گیرد.<ref>خامنه‌ای، مصاحبه، ۳؛ خسروپناه، جریان‌شناسی، آشنایی با انجمن حجتیه، ۱۷۲.</ref> برخی نیز معتقد بودند اعضای انجمن افراد [[مسلمان]] و معتقدی هستند و نباید برایشان مزاحمت ایجاد کرد و باید از وجودشان استفاده کرد<ref>← هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۳۶۶؛ خسروپناه، جریان‌شناسی، آشنایی با انجمن حجتیه، ۱۷۲.</ref> و برخی انتقادهای مطرح شده علیه انجمن را [[شایعه‌پراکنی]] می‌دانستند و با توجیه عملکرد گذشته آنان [[سکوت]] انجمن در برابر عملکرد [[رژیم پهلوی]] را حمل بر [[تقیه]] می‌کردند<ref>خزعلی، خاطرات آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی، ۱۴۵.</ref> و برخی آن را [[تبلیغات]] [[حزب]] [[توده]] علیه انجمن می‌دانستند.<ref>جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران، ۶۵۱–۶۵۲.</ref> | ||
بیشتر [[یاران]] امام خمینی [[افکار]] انجمن را خطرناک و از [[نفوذ]] اندیشه‌های آن در نهادها نگران بودند<ref>هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۳۶۶.</ref> | |||
بیشتر [[یاران]] امام خمینی [[افکار]] انجمن را خطرناک و از [[نفوذ]] اندیشه‌های آن در نهادها نگران بودند<ref> هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران، ۳۶۶.</ref> [[محمد علی رجایی]] [[رئیس]] [[آموزش و پرورش]] وقت به‌شدت با حضور اعضای انجمن در آموزش و پرورش مخالف بود<ref>باقی، در شناخت حزب قاعدین، ۸۸.</ref> و [[احمد جنتی]] امام جمعه [[قم]]، در خطبه‌های [[نماز]]، علیه انجمن سخن گفت.<ref>باقی، در شناخت حزب قاعدین، ۸۸؛ سبحانی، درآمدی بر جربان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر، ۲۴۸.</ref> ابهام در مواضع انجمن بر دامنه [[تردیدها]] افزود و مخالفت‌ها با انجمن در دهه ۱۳۶۰ اوج گرفت. بیشترین حملات علیه انجمن را [[سازمان]] مجاهدین [[انقلاب اسلامی]] انجام داد و نشر کتاب در [[شناخت]] حزب [[قاعدین]] نوشته [[عمادالدین باقی]] ضربه بزرگی بر جایگاه انجمن وارد کرد که البته نویسنده بعدها نوشته خود را کاری تحقیقی ندانست.<ref>حقیقت‌جو، نقدها را بود آیا که عیاری گیرند، ۵۱؛ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران، ۶۵۳.</ref> | |||
امام خمینی همچنان به انجمن بدبین بود<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۲۲۹.</ref> چنان‌که ایشان در سال ۱۳۶۱ به سیدحمید [[روحانی]] دستور داده بود که [[سرپرستی]] مرکز [[اسناد]] انقلاب اسلامی را بر عهده بگیرد و از اعضای [[انجمن حجتیه]] در آن استفاده نشود.<ref>روحانی، نهضت امام خمینی، ۳/۱۷۰؛ هاشمی رفسنجانی، امام به روایت، ۴۰۳.</ref> با بالاگرفتن [[اختلاف]] میان نیروهای انقلابی و انجمن حجتیه، امام خمینی در سال ۱۳۶۲ ضمن سخنانی به‌طور غیر مستقیم با اشاره به اندیشه‌های منفی و بی‌توجهی آنان در برابر مسائل [[کشور]]، از آنان خواست دست از [[کج‌فهمی]] و دسته‌بندی بردارند و برخلاف موج حرکت نکنند و [[تهدید]] کرد در صورت ادامه کار، [[دست]] و پای آنان خواهد [[شکست]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۳۴.</ref> ایشان در همین سال از [[تأیید]] ادامه [[نمایندگی]] خزعلی در انجمن خودداری کرد.<ref>باقی، در شناخت حزب قاعدین، ۲۳۷؛ سبحانی، درآمدی بر جربان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر، ۲۴۹.</ref> | امام خمینی همچنان به انجمن بدبین بود<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۲۲۹.</ref> چنان‌که ایشان در سال ۱۳۶۱ به سیدحمید [[روحانی]] دستور داده بود که [[سرپرستی]] مرکز [[اسناد]] انقلاب اسلامی را بر عهده بگیرد و از اعضای [[انجمن حجتیه]] در آن استفاده نشود.<ref>روحانی، نهضت امام خمینی، ۳/۱۷۰؛ هاشمی رفسنجانی، امام به روایت، ۴۰۳.</ref> با بالاگرفتن [[اختلاف]] میان نیروهای انقلابی و انجمن حجتیه، امام خمینی در سال ۱۳۶۲ ضمن سخنانی به‌طور غیر مستقیم با اشاره به اندیشه‌های منفی و بی‌توجهی آنان در برابر مسائل [[کشور]]، از آنان خواست دست از [[کج‌فهمی]] و دسته‌بندی بردارند و برخلاف موج حرکت نکنند و [[تهدید]] کرد در صورت ادامه کار، [[دست]] و پای آنان خواهد [[شکست]].<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۷/۵۳۴.</ref> ایشان در همین سال از [[تأیید]] ادامه [[نمایندگی]] خزعلی در انجمن خودداری کرد.<ref>باقی، در شناخت حزب قاعدین، ۲۳۷؛ سبحانی، درآمدی بر جربان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر، ۲۴۹.</ref> | ||
نظر امام خمینی این بود که افراد مؤثر انجمن در [[مناصب]] حساس و کلیدی حضور نداشته باشند؛ اگر خودشان خواستند منحل شود، وگرنه بر کار آنان [[نظارت]] گردد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۱۴۴.</ref> به گزارشی امام خمینی با تأکید بر منع عضویت اعضای [[احزاب]] در [[نیروهای مسلح]] با اشاره به [[انجمن حجتیه]] آن را جزو گروه‌های خطرناک خواند که می‌تواند مجلس و [[دولت]] را به [[انحراف]] بکشاند و به [[مسئولان]] [[نظام]] تصریح کرد در صورتی که اعضای آن در [[مسئولیت]] دولتی باشند، آنان را [[عزل]] کنند. [[مهدی | |||
نظر امام خمینی این بود که افراد مؤثر انجمن در [[مناصب]] حساس و کلیدی حضور نداشته باشند؛ اگر خودشان خواستند منحل شود، وگرنه بر کار آنان [[نظارت]] گردد.<ref>هاشمی رفسنجانی، پس از بحران، ۱۴۴.</ref> به گزارشی امام خمینی با تأکید بر منع عضویت اعضای [[احزاب]] در [[نیروهای مسلح]] با اشاره به [[انجمن حجتیه]] آن را جزو گروه‌های خطرناک خواند که می‌تواند مجلس و [[دولت]] را به [[انحراف]] بکشاند و به [[مسئولان]] [[نظام]] تصریح کرد در صورتی که اعضای آن در [[مسئولیت]] دولتی باشند، آنان را [[عزل]] کنند. [[مهدی طیب]] سخنگوی کمیسیون [[دفاع]] در مجلس دوم از آنجاکه سابقه عضویت در انجمن حجتیه داشت، با شنیدن [[سخنرانی]] امام خمینی از نمایندگی مجلس استعفا کرد و [[رئیس]] مجلس وقت امام خمینی را در جریان استعفای وی قرار داد و ایشان ابراز کرد در صورت عضونبودن در انجمن استعفایش را پس بگیرد.<ref>منتجب‌نیا، روزنامه اعتماد، ۸.</ref> | |||
به دنبال سخنرانی امام خمینی، انجمن که خود را در وضعیت نامناسبی می‌دید، در ۱۳۶۲/۵/۱ با صدور اعلامیه‌ای، خود را مصداق سخنان ایشان نشمرد، ولی رسماً تعطیلی فعالیت‌هایش را اعلام کرد.<ref>روحانی، نهضت امام خمینی، ۳/۱۷۱–۱۷۲.</ref> انجمن در [[شوال]] ۱۴۰۳ق/ مرداد ۱۳۶۲ش ضمن بیانیه‌ای با [[اعلان]] [[تبعیت]] خود از «[[مقام معظم رهبری]]» و [[مرجعیت]] و [[حفظ وحدت]] و [[مصالح]] عالی [[کشور]] و دفع غرض‌ورزی [[دشمنان اسلام]]، اعلام کرد جلسات خود را تعطیل می‌کند و کسی مجاز نخواهد بود زیر عنوان انجمن جلسه برگزار کند،<ref>صدقی، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، ۱۵۲–۱۵۴.</ref> ولی انقلابیان انجمن را متهم به [[نفاق]] کردند که پنهانی به کار گذشته مشغول است؛ از این‌رو امام خمینی در جلسه‌ای خصوصی با اشاره به اینکه انجمن خود را تعطیل کرده و نه منحل، آن را بی‌فایده خواند و افزود اطلاعیه این گروه بی‌اثر بوده و افراد [[فاسد]] به کار خود مشغول‌اند.<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۲۲۹؛ کشاورز شکری و خدابخشی، انسان منتظر از دیدگاه انجمن حجتیه و امام خمینی، ۴/۱۰۹.</ref> | به دنبال سخنرانی امام خمینی، انجمن که خود را در وضعیت نامناسبی می‌دید، در ۱۳۶۲/۵/۱ با صدور اعلامیه‌ای، خود را مصداق سخنان ایشان نشمرد، ولی رسماً تعطیلی فعالیت‌هایش را اعلام کرد.<ref>روحانی، نهضت امام خمینی، ۳/۱۷۱–۱۷۲.</ref> انجمن در [[شوال]] ۱۴۰۳ق/ مرداد ۱۳۶۲ش ضمن بیانیه‌ای با [[اعلان]] [[تبعیت]] خود از «[[مقام معظم رهبری]]» و [[مرجعیت]] و [[حفظ وحدت]] و [[مصالح]] عالی [[کشور]] و دفع غرض‌ورزی [[دشمنان اسلام]]، اعلام کرد جلسات خود را تعطیل می‌کند و کسی مجاز نخواهد بود زیر عنوان انجمن جلسه برگزار کند،<ref>صدقی، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، ۱۵۲–۱۵۴.</ref> ولی انقلابیان انجمن را متهم به [[نفاق]] کردند که پنهانی به کار گذشته مشغول است؛ از این‌رو امام خمینی در جلسه‌ای خصوصی با اشاره به اینکه انجمن خود را تعطیل کرده و نه منحل، آن را بی‌فایده خواند و افزود اطلاعیه این گروه بی‌اثر بوده و افراد [[فاسد]] به کار خود مشغول‌اند.<ref>رحیمیان، در سایه آفتاب، ۲۲۹؛ کشاورز شکری و خدابخشی، انسان منتظر از دیدگاه انجمن حجتیه و امام خمینی، ۴/۱۰۹.</ref> | ||
طبق [[پیش‌بینی]] امام خمینی [[انجمن حجتیه]] با صدور این [[بیانیه]] گرچه فعالیت خود را رسماً متوقف کرد، اما [[تفکرات]] آنان از میان نرفت و عملاً [[ارتباطات]] و محافل خصوصی خود را [[حفظ]] کردند.<ref>علیانسب و علوی‌نیک، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، ۱۶۹–۱۷۰.</ref> | طبق [[پیش‌بینی]] امام خمینی [[انجمن حجتیه]] با صدور این [[بیانیه]] گرچه فعالیت خود را رسماً متوقف کرد، اما [[تفکرات]] آنان از میان نرفت و عملاً [[ارتباطات]] و محافل خصوصی خود را [[حفظ]] کردند.<ref>علیانسب و علوی‌نیک، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، جریان‌شناسی انجمن حجتیه، ۱۶۹–۱۷۰.</ref> | ||
دیدگاه امام خمینی دربارهٔ انجمن و [[رهبران]] آن تا پایان [[عمر]] ایشان باقی بود و دربارهٔ [[نفوذ]] [[تفکر]] جریان [[حجتیه]] به انقلابیان [[تذکر]] می‌داد؛ ازجمله در سال ۱۳۶۵ دربارهٔ انتقادهای بی‌مورد برخی از این افراد از [[جنگ]]، به ادعای [[دفاع از ولایت]] [[انتقاد]] کرد و [[بی‌تفاوتی]] در برابر [[سرنوشت]] [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[مردم]] را با ادعای | |||
در سال ۱۳۶۷ خزعلی از اعضای شورای [[نگهبان]] به استناد دیگران، به برخی از [[نمایندگان]] مجلس نسبت [[کمونیستی]] داد. امام خمینی از رواج این رویکرد در میان این نهاد مهم هشدار داد و آن را [[گناه]] شمرد و در نامه‌ای در خرداد ۱۳۶۷ خطاب به فقهای شورای نگهبان متذکر شد که مواظب باشند | دیدگاه امام خمینی دربارهٔ انجمن و [[رهبران]] آن تا پایان [[عمر]] ایشان باقی بود و دربارهٔ [[نفوذ]] [[تفکر]] جریان [[حجتیه]] به انقلابیان [[تذکر]] می‌داد؛ ازجمله در سال ۱۳۶۵ دربارهٔ انتقادهای بی‌مورد برخی از این افراد از [[جنگ]]، به ادعای [[دفاع از ولایت]] [[انتقاد]] کرد و [[بی‌تفاوتی]] در برابر [[سرنوشت]] [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[مردم]] را با ادعای ولایتی بودن در تنافی می‌دید و تأکید می‌کرد امروز [[اسلام]] در خطر است و باید مانند [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، و [[امیرالمؤمنین علی]]{{ع}}، به میدان آمد و از [[رزمندگان]] اسلام [[حمایت]] کرد. ایشان بی‌تفاوتی این افراد به [[نظام اسلامی]] و جنگ تحمیلی را نه تنها دلیل غیر ولایی بودن آنان بلکه نشانه بی‌دیانتی آنان می‌خواند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۳–۲۴ و ۲۱/۲۸۱.</ref> | ||
در سال ۱۳۶۷ خزعلی از اعضای شورای [[نگهبان]] به استناد دیگران، به برخی از [[نمایندگان]] مجلس نسبت [[کمونیستی]] داد. امام خمینی از رواج این رویکرد در میان این نهاد مهم هشدار داد و آن را [[گناه]] شمرد و در نامه‌ای در خرداد ۱۳۶۷ خطاب به فقهای شورای نگهبان متذکر شد که مواظب باشند یک مرتبه انجمن [[حجتیه‌ای‌ها]] همه چیز آنان را نابود نکنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۶۸۰.</ref> [[محمود حلبی]] مؤسس انجمن در [[جمعه]] هفدهم [[رمضان]] ۱۴۱۸ق/ ۱۳۷۶/۱۰/۲۶ش درگذشت و در [[ابن‌بابویه]] [[ری]] به [[خاک]] سپرده شد.<ref>جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی-سیاسی ایران، ۶۴۵.</ref>.<ref>[[عبدالوهاب فراتی|فراتی، عبدالوهاب]]، [[انجمن حجتیه (مقاله)|مقاله «انجمن حجتیه»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی]]، ج۲، ص ۳۱۸ – ۳۳۰.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||