سند دعای ندبه: تفاوت میان نسخه‌ها

[[دعای ندبه]] با محتوایی مستدل، [[فصیح]]، [[عاطفی]] و حماسی<ref>ر. ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref> دارای مضامین [[عالی]] و حقایق تابناکی است که حکایت از صدور آن از طرف [[امام]] [[معصوم]] دارد<ref>ر.ک: پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص۳۰۹.</ref> و ما را از ارائۀ هرگونه [[سند]] و منبع بی‌نیاز می‌کند، چراکه چنین دقایق درخشانی هرگز از هیچ منبعی، جز سرچشمۀ زلال [[ولایت]] صادر نمی‌شود. ولی برای [[یقین]] بیشتر به بررسی منابع [[دعای ندبه]] می‌‌پردازیم<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۱۱.</ref>. این [[دعا]] در سه کتاب معروف و معتبر قدیمی و نیز در کتاب شریف [[بحارالانوار]] آمده است:  

# کتاب "مزار کبیر"، تألیف محدّث و دانشمند معروف قرن ششم [[محمد بن جعفر المشهدی]]، ایشان [[دعا]] را به [[امام زمان]] {{ع}} نسبت داده است<ref>{{متن حدیث|قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ: نَقَلْتُ‏ مِنْ‏ کِتَابِ‏ أَبِی‏ جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ‏ الْحُسَیْنِ‏ بْنِ‏ سُفْیَانَ‏ الْبَزَوْفَرِیِ‏ رَضِیَ‏ اللَّهُ‏ عَنْهُ‏ هَذَا الدُّعَاءَ، وَ ذَکَرَ فِیهِ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ عَجَّلَ فَرَجَهُ وَ فَرَجَنَا بِهِ، وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ، وَ سَلَّمَ تَسْلِیماً...}}، ابن مشهدی، مزار کبیر، ص۵۷۳، دعای۱۰۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>

# کتاب مزار قدیم که مؤلف آن ظاهرا [[قطب]] راوندی<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۲۹ ـ ۲۳۱.</ref> از [[دانشمندان]] معاصر مرحوم [[طبرسی]] نویسندۀ کتاب [[احتجاج]] از قرن ششم است<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>.

# کتاب مصباح الزائر تألیف [[سید رضی]] الدین بن طاووس که از زهّاد و بزرگان [[محدّثان]] قرن هفتم است<ref>{{عربی|ثُمَّ قَالَ السَّیِّدُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ الدُّعَاءُ لِصَاحِبِ الزَّمَانِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُدْعَی بِهِ فِی الْأَعْیَادِ الْأَرْبَعَةِ وَ هُوَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی سَیِّدِنَا مُحَمَّدٍ نَبِیِّهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما...}}، ابن طاووس، سید رضی الدین، مصباح الزائر، ص ۴۴۶؛ اقبال الاعمال، ص۲۹۵-۲۹۹.</ref>. ایشان در بخش [[اعمال]] عید سعیدِ فطر بدون اشاره به [[سند دعای ندبه]] می‌‌گوید: در عیدهای چهارگانه فطر، قربان، [[غدیر]] و [[روز جمعه]] خوانده ‌‌شود<ref>ابن طاووس، سید رضی الدین، اقبال الاعمال، ج۱، ص۵۰۴؛ بحارالانوار، ج۹۹، ص۱۰۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>

# [[مرحوم مجلسی]] هم در [[بحار الانوار]] از این کتاب‌ها [[نقل]] کرده است و در هر سه کتاب، [[دعا]] از [[محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره]] و او از [[محمد بن حسین بن سفیان البزوفری]] که در [[زمان غیبت صغری]] می‌زیسته و به وسیلۀ مکاتبه از طریق نوّاب با [[امام]] {{ع}} تماس گرفته و از [[حضرت مهدی]] [[صاحب الامر]] {{ع}} [[نقل]] می‌کند که [[دستور]] دادند این [[دعا]] را بخوانید<ref>ر. ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>. البته [[علامه مجلسی]] در کتاب زاد المعاد می‌گوید: "[[دعای ندبه]] که مشتمل بر [[عقاید]] حقّه و تأسّف بر [[غیبت]] [[قائم]] {{ع}} است، به [[سند]] معتبر از [[امام جعفر صادق]] {{ع}} [[نقل]] شده است"<ref>مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، ص ۴۸۸ و۳۰۳؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ - ۸۳؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگنامه مهدویت (کتاب)|فرهنگنامه مهدویت]]، ص۲۲۹ ـ ۲۳۱.</ref>.

== [[رجال]] [[سند دعای ندبه]] ==

در مورد [[سند دعای ندبه]]، کتاب بحار از کتاب [[مزار]] [[علی بن طاووس]] [[نقل]] می‌کند که: {{متن حدیث|ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا قَالَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی قُرَّةَ نَقَلْتُ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ الْبَزَوْفَرِیِّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ دُعَاءَ النُّدْبَةِ}} و [[دعا]] را تا آخر [[نقل]] کرده است<ref>ر.ک: [[محمد تقی شوشتری|شوشتری، محمد تقی]]، [[دعای ندبه در اسناد (مقاله)|دعای ندبه در اسناد]]، ص۲۱.</ref>. در بررسی افرادی که در [[سند دعای ندبه]] واقع شده‌اند روشن می‌‌شود تمام آنها از افراد مورد [[وثوق]] هستند:

نفر اول: "[[ابو الفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی]]" از بزرگان قرن پنجم، معاصر [[نجاشی]] و از [[رجال شیعه]] که [[ثقه]] و مورد [[اطمینان]] است<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ - ۸۳.</ref> و [[شیخ]] [[محمد بن مشهدی]] در کتاب المزار از او زیاد [[نقل]] کرده<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۴۹۰.</ref> و دارای تألیفات متعددی چون: کتاب عمل یوم الجمعه، کتاب عمل الشهور، و کتاب معجم [[رجال]] ابی [[مفضل]] و کتاب التهجد است<ref>ر.ک: رجال نجاشی، ص۳۹۹؛ [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ ـ ۸۳.</ref>.

نفر دوم: "[[ابو جعفر]] [[محمد بن حسین]] بن سفیان بن بَزَوفری" از اساتید [[شیخ مفید]] است که مورد تأیید خاص او قرار گرفته و [[شیخ مفید]] روایت‌های زیادی از وی [[نقل]] و به [[نیکی]] از او یاد کرده و برایش طلب [[رحمت]] نموده است که این نشانه مورد [[وثوق]] و [[اطمینان]] بودن اوست<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۴۹۰؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ - ۸۳.</ref>. [[شیخ طوسی]] وی را در طریقش به [[احمد]] بن ادریس آورده است<ref>ر.ک: خوئی، معجم الرجال، ج۱۶، ص۹؛ [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>. حاجی نوری به [[وثاقت]] و جلالت [[قدر]] او [[شهادت]] داده است<ref>ر.ک: طوسی، امالی، ص۵۶ و ۱۶۷؛ [[لطف‌الله صافی گلپایگانی|صافی گلپایگانی، لطف‌الله]]، [[فروغ ولایت در دعای ندبه (کتاب)|فروغ ولایت در دعای ندبه]]، [[سلسله مباحث امامت و مهدویت ج۱ (کتاب)|سلسله مباحث امامت و مهدویت]]، ج۱، ص۳۸۲ ـ ۳۸۵؛ [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۴۹۰؛ [[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ - ۸۳.</ref>.

بنابراین در [[سند]] [[دعا]] افرادی وجود دارند که همه [[ثقه]] و شناخته شده‌اند و هیچ شخص مجهول و ضعیفی وجود ندارد<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref> و مطمئنا این [[دعا]] در کتاب بزوفری با [[سند]] بوده و پس از اینکه از کتاب او [[نقل]] شده است، از روی [[مسامحه]] [[سند]] آن را [[نقل]] نکرده‌اند و یا اینکه آنقدر معروف و مشهور بوده است که بزوفری هم خود را از ذکر [[سند]] آن بی‌نیاز شمرده است<ref>[[محمود اباذری|اباذری، محمود]]، [[ادعیه و زیارات مهدوی (کتاب)|ادعیه و زیارات مهدوی]]، ص۸۱ - ۸۳.</ref>.

علاوه‌‌‌ براین، بر فرض مجهول بودن [[سند]] [[دعا]]، براساس "قاعده [[تسامح]] در [[ادله]] [[سنن]]" یعنی در عین اینکه در [[سند]] [[روایات]] مربوط به [[احکام]] [[واجب]] و [[حرام]] باید سخت‌‌‌گیری و موشکافی زیاد کرد، در ادلۀ [[مستحبات]] لازم نیست سخت‌‌‌گیری شود<ref>ر.ک: [[سید جعفر موسوی‌نسب|موسوی‌نسب، سید جعفر]]، [[دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۵۳-۳۵۵.</ref>؛ احتیاج چندانی به بررسی سندی [[ادعیه]] مستحبّ نیست، بلکه قرائت [[دعاها]] به قصد [[رجا]] و [[امید]] مطلوبیّت کافی است و از قوت متن و الفاظ و مضامین [[دعا]] می‌‌توان پی به اعتبار آن برد؛ زیرا این مضامین در [[آیات]] و [[روایات معتبر]] نیز وارد شده<ref>ر.ک: [[علی ‎اصغر رضوانی|رضوانی، علی ‎اصغر]]، [[موعودشناسی و پاسخ به شبهات (کتاب)|موعودشناسی و پاسخ به شبهات]]، ص۴۸۷.</ref> و از طرفی علمای بسیاری چون [[شیخ عباس قمی]]، [[سید محسن امین]]، [[شیخ]] [[محمد باقر فقیه ایمانی]]، [[میرزا محمد تقی موسوی اصفهانی]]، [[میرزا حسین نوری]]، [[صدرالاسلام همدانی]]، [[سید محمد طباطبایی یزدی]] و [[سید حیدر کاظمی]] [[دعای ندبه]] را در کتاب‌های ارزشمند خود [[نقل]] کرده‌اند و این نیز می‌تواند دلیلی بر مستند بودن آن باشد<ref>ر.ک: [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۴۱۱.</ref>.