جامعیت قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۷ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۴
، ۷ مارس ۲۰۲۳←ابعاد جامعیت قرآن
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
قرآن کریم از چند بُعد دارای [[جامعیت]] است: | قرآن کریم از چند بُعد دارای [[جامعیت]] است: | ||
# جامعیت [[احکام]] و [[قوانین]]: [[امام خمینی]] مانند دیگر [[اندیشمندان]]<ref>شوکانی، فتح القدیر، ۳/۲۲۴؛ ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱/۳۸.</ref> [[معتقد]] است هر قانونی که برای [[هدایت]] [[بشر]] نیاز باشد، کلیات آن در قرآن آمده و بیان جزئیات آن بر عهده [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{ع}} گذاشته شده است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۰۴.</ref> چنان‌که در روایتی از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} آمده است که آن حضرت هر آنچه را که [[امت اسلام]] به آن نیاز دارد، در [[زمان]] [[حیات]] خود بیان کرده است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۶/۳۱۹.</ref> امام خمینی معتقد است قوانین کلی مانند قوانین [[مالیات]]، قوانین [[مجازات]] عمومی مانند [[قصاص]]، حدود، [[دیات]]، قوانین کلی [[عبادات]] همچون [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، قوانین [[معاملات]] مانند [[تجارت]]، [[اجاره]]، [[صلح]]، قوانین ثبت، قوانین [[ازدواج]] و [[طلاق]]، قوانین [[میراث]]، همه و همه در قرآن کریم آمده است.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۳۱۵؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۹۰.</ref> به [[اعتقاد]] ایشان آیاتی که مربوط به [[قوانین اجتماعی]] و سیاسی‌اند، بیش از صد برابر آیاتی‌اند که قوانین [[عبادی]] را بیان می‌کنند.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۱.</ref> | # جامعیت [[احکام]] و [[قوانین]]: [[امام خمینی]] مانند دیگر [[اندیشمندان]]<ref>شوکانی، فتح القدیر، ۳/۲۲۴؛ ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱/۳۸.</ref> [[معتقد]] است هر قانونی که برای [[هدایت]] [[بشر]] نیاز باشد، کلیات آن در قرآن آمده و بیان جزئیات آن بر عهده [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{ع}} گذاشته شده است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۵/۵۰۴.</ref> چنان‌که در روایتی از [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} آمده است که آن حضرت هر آنچه را که [[امت اسلام]] به آن نیاز دارد، در [[زمان]] [[حیات]] خود بیان کرده است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۶/۳۱۹.</ref> امام خمینی معتقد است قوانین کلی مانند قوانین [[مالیات]]، قوانین [[مجازات]] عمومی مانند [[قصاص]]، حدود، [[دیات]]، قوانین کلی [[عبادات]] همچون [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، قوانین [[معاملات]] مانند [[تجارت]]، [[اجاره]]، [[صلح]]، قوانین ثبت، قوانین [[ازدواج]] و [[طلاق]]، قوانین [[میراث]]، همه و همه در قرآن کریم آمده است.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۳۱۵؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۹۰.</ref> به [[اعتقاد]] ایشان آیاتی که مربوط به [[قوانین اجتماعی]] و سیاسی‌اند، بیش از صد برابر آیاتی‌اند که قوانین [[عبادی]] را بیان می‌کنند.<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ۱۱.</ref> | ||
# جامعیت زمانی، مکانی و افرادی: قرآن کریم [[آخرین کتاب آسمانی]] و کتابی [[جاودانه]] در همه زمان‌ها و برای همه نسل‌هاست؛<ref>زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ۲/۸۲.</ref> از این جهت [[امام خمینی]] [[معتقد]] است برخی [[آیات]] بر همین معنا دلالت دارند.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۳۰۶.</ref> همان‌گونه که [[خداوند]] محیط بر همه چیز است، کتاب او نیز محیط بر همه زمان‌هاست و خداوند [[قرآن]] را دستور [[زندگی]] همه دوران‌ها قرار داده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۱؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۹.</ref> قرآن برای گروه خاصی از افراد [[بشر]] یا طبقه و جنس خاصی نیامده است و تمام افراد بشر از هر رنگ، [[ملیت]]، [[اقوام]] و گروه‌ها را شامل می‌شود و اختصاص به منطقه و مکان خاصی ندارد و این [[کتاب آسمانی]] برای [[حیات]] همه [[انسان‌ها]] در همه ابعاد نازل شده است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳.</ref> | # جامعیت زمانی، مکانی و افرادی: قرآن کریم [[آخرین کتاب آسمانی]] و کتابی [[جاودانه]] در همه زمان‌ها و برای همه نسل‌هاست؛<ref>زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ۲/۸۲.</ref> از این جهت [[امام خمینی]] [[معتقد]] است برخی [[آیات]] بر همین معنا دلالت دارند.<ref>امام خمینی، کشف اسرار، ۳۰۶.</ref> همان‌گونه که [[خداوند]] محیط بر همه چیز است، کتاب او نیز محیط بر همه زمان‌هاست و خداوند [[قرآن]] را دستور [[زندگی]] همه دوران‌ها قرار داده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۸/۱۷۱؛ امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۹.</ref> قرآن برای گروه خاصی از افراد [[بشر]] یا طبقه و جنس خاصی نیامده است و تمام افراد بشر از هر رنگ، [[ملیت]]، [[اقوام]] و گروه‌ها را شامل می‌شود و اختصاص به منطقه و مکان خاصی ندارد و این [[کتاب آسمانی]] برای [[حیات]] همه [[انسان‌ها]] در همه ابعاد نازل شده است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳.</ref> آنچه امام خمینی بر آن تأکید بیشتری می‌کند، [[ارتباط]] میان [[جاودانگی]] و [[جامعیت قرآن]] است؛ زیرا اگر قرآن در همه ابعاد، [[جامعیت]] نداشته باشد، نمی‌تواند کتابی [[جاودانه]] باشد. ایشان [[حکمت]] و دلیل جاودانگی و ابدی بودن قرآن را در جامعیت آن در مسائل مهم حیاتی، در [[معنویات]] و [[نظام]] ملکی می‌داند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳.</ref> ایشان با دیدگاه [[عرفانی]] و [[اخلاقی]] خاص خود به قرآن می‌نگرد و به جاودانگی و جامعیت این کتاب اشاره می‌کند و [[جاودانگی قرآن]] را ناشی از مظهریت آن از [[اسم اعظم]] می‌داند که محیط بر همه [[کتاب‌های آسمانی]] است و بالاتر از آن [[تصور]] نمی‌شود و جامع‌تر از آن کتابی نخواهد آمد<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۰۹.</ref> بنابراین جامعیت قرآن در نگاهی جامع و فراگیر در نگاه ایشان به این معناست که قرآن بر سه رکن [[عقاید]]، [[اخلاق]] و [[احکام]] [[استوار]] است و بنیان‌های [[سعادت]] را در ابعاد فردی و [[اجتماعی]] بیان کرده‌است و رمز جاودانگی قرآن نیز در همین نکته نهفته‌است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۸۶–۳۸۷.</ref> زیرا خود را محدود و محصور نکرده و مطابق با [[زمان]] و مکان است. البته در هر عصر [[وظیفه]] [[اندیشمندان]] است که [[حقایق]] را از این کتاب استخراج کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۷۷.</ref> امام خمینی بر اساس این نگرش، آیات را [[تفسیر]] و تبیین کرده و در همه [[امور جامعه]] جاری ساخته است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳، ۳۱۲ و ۲۴۹.</ref> | ||
آنچه امام خمینی بر آن تأکید بیشتری می‌کند، [[ارتباط]] میان [[جاودانگی]] و [[جامعیت قرآن]] است؛ زیرا اگر قرآن در همه ابعاد، [[جامعیت]] نداشته باشد، نمی‌تواند کتابی [[جاودانه]] باشد. ایشان [[حکمت]] و دلیل جاودانگی و ابدی بودن قرآن را در جامعیت آن در مسائل مهم حیاتی، در [[معنویات]] و [[نظام]] ملکی می‌داند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳.</ref> ایشان با دیدگاه [[عرفانی]] و [[اخلاقی]] خاص خود به قرآن می‌نگرد و به جاودانگی و جامعیت این کتاب اشاره می‌کند و [[جاودانگی قرآن]] را ناشی از مظهریت آن از [[اسم اعظم]] می‌داند که محیط بر همه [[کتاب‌های آسمانی]] است و بالاتر از آن [[تصور]] نمی‌شود و جامع‌تر از آن کتابی نخواهد آمد<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۰۹.</ref> بنابراین جامعیت قرآن در نگاهی جامع و فراگیر در نگاه ایشان به این معناست که قرآن بر سه رکن [[عقاید]]، [[اخلاق]] و [[احکام]] [[استوار]] است و بنیان‌های [[سعادت]] را در ابعاد فردی و [[اجتماعی]] بیان کرده‌است و رمز جاودانگی قرآن نیز در همین نکته نهفته‌است؛<ref>امام خمینی، صحیفه، ۱۴/۳۸۶–۳۸۷.</ref> زیرا خود را محدود و محصور نکرده و مطابق با [[زمان]] و مکان است. البته در هر عصر [[وظیفه]] [[اندیشمندان]] است که [[حقایق]] را از این کتاب استخراج کنند.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۱/۷۷.</ref> امام خمینی بر اساس این نگرش، آیات را [[تفسیر]] و تبیین کرده و در همه [[امور جامعه]] جاری ساخته است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۹۳، ۳۱۲ و ۲۴۹.</ref> | #[[جامعیت]] اهداف: [[امام خمینی]] مانند دیگر [[اندیشمندان]]،<ref>ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱/۹۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۰/۱۶۷.</ref> [[معتقد]] است [[قرآن کریم]] به همه اموری که در [[تکامل]] و [[تربیت]] [[انسان]] دخیل‌اند، پرداخته‌است و از آنجا که انسان موجودی است که ابعاد مختلف مادی و [[معنوی]] دارد، همه این امور در [[قرآن]] بیان شده‌است؛ اما هر کس به قدر [[استعداد]] و [[توانایی]] خود می‌تواند از آن بهره ببرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۳۰ و ۱۸/۲۶۳.</ref> به [[باور]] ایشان [[هدف]] اصلی قرآن تکمیل [[معرفت خداوند]]، تحصیل [[توحید]]، چگونگی رابطه میان [[حق]] و [[خلق]]، چگونگی [[سلوک الی الله]]، معرفی تجلیات [[الهی]] و [[تعلیم]] [[بندگان]] از جهت [[علم]] و عمل و [[عرفان]] و [[شهود]] است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۹۷.</ref> و از آنجا که انسان برای رسیدن به [[ابعاد معنوی]]، نیازمند [[اصلاح]] ابعاد مادی است، در قرآن کریم ابعاد مادی و [[دنیوی]] همچون چگونگی [[زندگی اجتماعی]]، [[سیاسی]]، [[فرهنگی]] و نظامی که در تربیت انسان دخیل‌اند، آمده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۵۳۰.</ref> | ||
#[[جامعیت]] اهداف: [[امام خمینی]] مانند دیگر [[اندیشمندان]]،<ref>ابن‌عاشور، التحریر و التنویر، ۱/۹۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۰/۱۶۷.</ref> [[معتقد]] است [[قرآن کریم]] به همه اموری که در [[تکامل]] و [[تربیت]] [[انسان]] دخیل‌اند، پرداخته‌است و از آنجا که انسان موجودی است که ابعاد مختلف مادی و [[معنوی]] دارد، همه این امور در [[قرآن]] بیان شده‌است؛ اما هر کس به قدر [[استعداد]] و [[توانایی]] خود می‌تواند از آن بهره ببرد.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۳/۲۳۰ و ۱۸/۲۶۳.</ref> | |||
به [[باور]] ایشان [[هدف]] اصلی قرآن تکمیل [[معرفت خداوند]]، تحصیل [[توحید]]، چگونگی رابطه میان [[حق]] و [[خلق]]، چگونگی [[سلوک الی الله]]، معرفی تجلیات [[الهی]] و [[تعلیم]] [[بندگان]] از جهت [[علم]] و عمل و [[عرفان]] و [[شهود]] است.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۹۷.</ref> و از آنجا که انسان برای رسیدن به [[ابعاد معنوی]]، نیازمند [[اصلاح]] ابعاد مادی است، در قرآن کریم ابعاد مادی و [[دنیوی]] همچون چگونگی [[زندگی اجتماعی]]، [[سیاسی]]، [[فرهنگی]] و نظامی که در تربیت انسان دخیل‌اند، آمده‌است.<ref>امام خمینی، صحیفه، ۶/۵۳۰.</ref> | |||
#جامعیت استفاده و [[فهم]] از قرآن: امام خمینی مانند دیگر [[اندیشمندان اسلامی]]،<ref>آملی، تفسیر المحیط الاعظم، ۱/۳۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۳/۸۶.</ref> معتقد است قرآن کریم کتابی است که همه مخاطبان را در هر سطحی از فهم و [[ادراک]] دربر می‌گیرد و همه افراد به قدر استعداد خود از آن بهره می‌برند؛<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۷؛ امام خمینی، تفسیر حمد، ۱۷۰ و ۱۷۳–۱۷۴.</ref> اگرچه قرآن کریم دارای معانی [[باطنی]] و [[معارف]] عمیقی است که همه افراد توانایی و شرایط دریافت و فهم آنها را ندارند و فهم این معانی اختصاص به [[اولیای الهی]] دارد.<ref>امام خمینی، امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۷.</ref> | #جامعیت استفاده و [[فهم]] از قرآن: امام خمینی مانند دیگر [[اندیشمندان اسلامی]]،<ref>آملی، تفسیر المحیط الاعظم، ۱/۳۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۳/۸۶.</ref> معتقد است قرآن کریم کتابی است که همه مخاطبان را در هر سطحی از فهم و [[ادراک]] دربر می‌گیرد و همه افراد به قدر استعداد خود از آن بهره می‌برند؛<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۳۷؛ امام خمینی، تفسیر حمد، ۱۷۰ و ۱۷۳–۱۷۴.</ref> اگرچه قرآن کریم دارای معانی [[باطنی]] و [[معارف]] عمیقی است که همه افراد توانایی و شرایط دریافت و فهم آنها را ندارند و فهم این معانی اختصاص به [[اولیای الهی]] دارد.<ref>امام خمینی، امام خمینی، صحیفه، ۱۹/۷.</ref> | ||
یکی از وجوهی که معانی بطونی قرآن را تثبیت می‌کند، قاعده وضع الفاظ برای [[روح]] معانی است؛ به این معنا که معنای لفظ و موضوع‌له آن [[مقید]] به قید خاصی نیست و این‌چنین نیست که تنها مصادیق [[حسی]] را شامل شود، بلکه مصادیق [[معنوی]] و [[ملکوتی]] را نیز دربر می‌گیرد؛ زیرا الفاظ، قالب و صورت برای معانی‌اند که [[روح]] آنها به امر واحدی بازمی‌گردد که در نشئه‌های مختلف، خود را متناسب با آن نشئه نشان می‌دهد و مراتب ظاهری و [[باطنی]] یک شیء را دربر می‌گیرد؛ مانند لفظ قلم که تنها وسیله‌ای را شامل نمی‌شود که بر کاغذ نقش می‌زند، بلکه [[نگارش]] [[تکوینی]] را نیز دربر می‌گیرد.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۴۹–۲۵۰؛ امام خمینی، تقریرات، ۲/۳۵۷–۳۵۸.</ref> | یکی از وجوهی که معانی بطونی قرآن را تثبیت می‌کند، قاعده وضع الفاظ برای [[روح]] معانی است؛ به این معنا که معنای لفظ و موضوع‌له آن [[مقید]] به قید خاصی نیست و این‌چنین نیست که تنها مصادیق [[حسی]] را شامل شود، بلکه مصادیق [[معنوی]] و [[ملکوتی]] را نیز دربر می‌گیرد؛ زیرا الفاظ، قالب و صورت برای معانی‌اند که [[روح]] آنها به امر واحدی بازمی‌گردد که در نشئه‌های مختلف، خود را متناسب با آن نشئه نشان می‌دهد و مراتب ظاهری و [[باطنی]] یک شیء را دربر می‌گیرد؛ مانند لفظ قلم که تنها وسیله‌ای را شامل نمی‌شود که بر کاغذ نقش می‌زند، بلکه [[نگارش]] [[تکوینی]] را نیز دربر می‌گیرد.<ref>امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۴۹–۲۵۰؛ امام خمینی، تقریرات، ۲/۳۵۷–۳۵۸.</ref> | ||