طاغوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = طاغوت| عنوان مدخل  = طاغوت| مداخل مرتبط = [[طاغوت در قرآن]] - [[طاغوت در حدیث]] - [[طاغوت در معارف مهدویت]] - [[طاغوت در فقه سیاسی]] - [[طاغوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]| پرسش مرتبط  = }}

واژه [[طاغوت]] در [[قرآن کریم]]، هشت بار به کار رفته<ref>قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۲۴.</ref> که در برابر [[ایمان]] است و [[کفر]] به آن، مقدمه ایمان شمرده شده است {{متن قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ}} <ref>«در (کار) دین هیچ اکراهی نیست که رهیافت از گمراهی آشکار است پس، آنکه به طاغوت کفر ورزد و به خداوند ایمان آورد، بی‌گمان به دستاویز اس[[تورات]]ر چنگ زده است که هرگز گسستن ندارد و خداوند شنوای داناست» سوره بقره، آیه ۲۵۶.</ref>؛ همچنان‌که [[دعوت]] به [[خداپرستی]] با اجتناب از طاغوت همراه است {{متن قرآن|وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ}} <ref>«و به راستی ما، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم (تا بگوید) که خداوند را بپرستید و از طاغوت دوری گزینید آنگاه برخی از آنان را خداوند راهنمایی کرد و بر برخی دیگر گمراهی سزاوار گشت پس، در زمین گردش کنید تا بنگرید سرانجام دروغ‌انگاران چگونه بوده است» سوره نحل، آیه ۳۶.</ref>. از نگاه [[قرآن]]، [[کافران]] تحت [[سرپرستی]] و [[ولایت]] و [[یاری]] طاغوت قرار دارند {{متن قرآن|اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}<ref> «خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد اما سروران کافران، طاغوت‌هایند که آنها را از روشنایی به سوی تیرگی‌ها بیرون می‌کشانند؛ آنان دمساز آتشند، آنها در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref> و در راه آن می‌جنگند {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُوا أَوْلِيَاءَ الشَّيْطَانِ إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا}} <ref>«مؤمنان در راه خداوند جنگ می‌کنند و کافران در راه طاغوت پس با یاران شیطان کارزار کنید که نیرنگ شیطان، سست است» سوره نساء، آیه ۷۶.</ref>. [[قرآن]] به برخی از [[اهل کتاب]] که به [[طاغوت]] [[ایمان]] آوردند و [[مشرکان]] را هدایت‌شده‌تر می‌دانستند {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}} <ref>«آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به «جبت» و «طاغوت» ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۵۱؛ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۷۵.</ref> و نیز به [[مسلمانان]] منافقی که [[داوری]] طاغوت و [[حاکمان]] [[باطل]] را ترجیح می‌دادند {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا}} <ref>«آیا به آن کسان ننگریسته‌ای که گمان می‌برند به آنچه به سوی تو و آنچه پیش از تو فرو فرستاده شده است ایمان دارند (اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند و شیطان سر آن دارد که آنان را به گمراهی ژرفی درافکند» سوره نساء، آیه ۶۰.</ref>، [[انتقاد]] کرده و [[پیروان]] طاغوت را همراهان [[آتش جهنم]] خوانده است {{متن قرآن|اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}<ref> «خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد اما سروران کافران، طاغوت‌هایند که آنها را از روشنایی به سوی تیرگی‌ها بیرون می‌کشانند؛ آنان دمساز آتشند، آنها در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref>.

[[حقیقت]] [[بعثت پیامبران]] {{عم}}، [[دعوت]] به [[عبادت]] [[خداوند]] و اجتناب از طاغوت<ref>طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۲۴۲.</ref>، به معنای [[اطاعت]] و عبادت‌نکردن طاغوت است {{متن قرآن|وَالَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوهَا وَأَنَابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرَى فَبَشِّرْ عِبَادِ}} <ref>«و آنان را که از پرستیدن بت دوری گزیده‌اند و به درگاه خداوند بازگشته‌اند، مژده باد! پس به بندگان من مژده بده!» سوره زمر، آیه ۱۷.</ref>. [[کفر به طاغوت]]، تنها با [[اعتقاد قلبی]] نیست، بلکه با جبهه‌گیری، دوری جستن، رد و [[انکار]]، مقابله و طرد آن از جایگاه [[قدرت]] و [[سروری]] [[جامعه]]، محقق می‌شود. اجتناب از [[طاغوت]] به این است که [[مسلمان]] حساب خود را از طاغوت و صف و [[نظام]] و دایره [[نفوذ]] آن، دور و این قطع [[ارتباط]] و [[برائت]] را آشکار کند<ref>آصفی، محمدمهدی، مبانی نظری حکومت اسلامی (بررسی فقهی تطبیقی)، ترجمه محمد سپهری، ص۶۹-۷۰.</ref> و از آنجا که [[اعتماد]] به طاغوت و [[فرمانبرداری]] از او حتی در غیر [[معصیت خداوند]] نیز [[پشتیبانی]] و [[حمایت]] از طاغوت شمرده شده و موجب [[سیطره]] طاغوت بر [[مسلمانان]] می‌شود، [[خداوند تعالی]] مطرح کردن دعوا نزد طاغوت، و اعتماد و [[اطمینان]] به او را نیز بر [[مؤمنان]] [[حرام]] کرده و آنان را به برائت و اجتناب از آن، حتی در گرفتن [[حق]]، [[فرمان]] داده است. [[روایات]] نیز بر [[وجوب جهاد]] با طاغوت تأکید کرده‌اند<ref>آصفی، محمدمهدی، مبانی نظری حکومت اسلامی (بررسی فقهی تطبیقی)، ترجمه محمد سپهری، ص۷۱-۷۲.</ref>.

با توجه به برخی از [[آیات]] {{متن قرآن|لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ * اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}}<ref> «در (کار) دین هیچ اکراهی نیست که رهیافت از گمراهی آشکار است پس، آنکه به طاغوت کفر ورزد و به خداوند ایمان آورد، بی‌گمان به دستاویز اس[[تورات]]ر چنگ زده است که هرگز گسستن ندارد و خداوند شنوای داناست * خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد اما سروران کافران، طاغوت‌هایند که آنها را از روشنایی به سوی تیرگی‌ها بیرون می‌کشانند؛ آنان دمساز آتشند، آنها در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۲۵۶-۲۵۷</ref>؛ {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُؤْمِنُونَ بِالْجِبْتِ وَالطَّاغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا هَؤُلَاءِ أَهْدَى مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا سَبِيلًا}} <ref>«آیا به کسانی که بهره‌ای (اندک) از کتاب آسمانی داده شده است ننگریسته‌ای (که چگونه) به «جبت» و «طاغوت» ایمان دارند و درباره کافران می‌گویند که اینان رهیافته‌تر از مؤمنانند؟!» سوره نساء، آیه ۵۱</ref>؛ {{متن قرآن|أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا}}<ref> «آیا به آن کسان ننگریسته‌ای که گمان می‌برند به آنچه به سوی تو و آنچه پیش از تو فرو فرستاده شده است ایمان دارند (اما) بر آنند که داوری (های خود را) نزد طاغوت برند با آنکه به آنان فرمان داده شده است که به آن کفر ورزند و شیطان سر آن دارد که آنان را به گمراهی ژرفی درافکند» سوره نساء، آیه ۶۰</ref>؛ {{متن قرآن|فَأَمَّا مَنْ طَغَى}}<ref> «اما آنکه سرکشی کرده باشد» سوره نازعات، آیه ۳۷</ref>؛ {{متن قرآن|كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى}}<ref> «حاشا؛ انسان سرکشی می‌ورزد» سوره علق، آیه ۶.</ref> و [[روایات اسلامی]]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۷، ص۴۱۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۳۵، ص۳۹۶.</ref>، [[طاغوت]] به همه معبودهای [[شیطانی]] در برابر [[خداوند]]، [[هواهای نفسانی]] و نیز [[پیشوایان]] و [[حاکمان]] غیر [[الهی]] گفته می‌شود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۳۵۴؛ یوسفی، حیات‌الله، «اسلام و نظام‌های طاغوتی»، مجله معرفت، شماره ۱۰۲، ۱۳۸۵ش، ص۱۶ و ۲۷-۲۸.</ref>؛ بنابراین هر مانعی که در [[راه هدایت]] [[بشر]] به سوی [[حق]]، ایجاد اختلال کند، [[طاغوت]] است<ref>یوسفی، حیات‌الله، «اسلام و نظام‌های طاغوتی»، مجله معرفت، شماره ۱۰۲، ۱۳۸۵ش، ص۱۶.</ref>.

[[امام خمینی]] طاغوت را دارای مراتب و همه مراتب آن را از [[لشکریان شیطان]] می‌داند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۲۰۰.</ref>. ایشان در یک نگاه کلی، با استناد به [[آیات قرآن کریم]] {{متن قرآن|اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ}} <ref>«خداوند سرور مؤمنان است که آنان را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون می‌برد اما سروران کافران، طاغوت‌هایند که آنها را از روشنایی به سوی تیرگی‌ها بیرون می‌کشانند؛ آنان دمساز آتشند، آنها در آن جاودانند» سوره بقره، آیه ۲۵۷</ref>؛ {{متن قرآن|إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمْ مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ}} <ref>«من به خداوند- پروردگار خویش و پروردگار شما- توکل کرده‌ام؛ هیچ جنبنده‌ای نیست مگر که او بر هستیش چیرگی دارد؛ به راستی پروردگار من بر راهی راست است» سوره هود، آیه ۵۶.</ref>، تنها دو راه برای [[انسان]] قائل است: راه [[الله]] و راه طاغوت و اینکه تمام حرکات انسان در این دو راه، قابل [[تفسیر]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۵.</ref>. از نگاه ایشان، فاعل و مربیِ [[راه الهی]]، [[خدا]] و مربیِ راه طاغوت، [[شیطان]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۲۶۹.</ref>. در [[راه خدا]]، تمام ابعاد [[عقلانی]]، خیالی و عملی انسان، به سوی الهی‌شدن [[هدایت]] می‌شود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۷۳.</ref>؛ اما در راه طاغوت، همه عناصر، مادی و [[شیطانی]] است و حتی [[امور معنوی]] هم به [[مادیت]] کشانده می‌شود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۶۲.</ref> و نهایت این راه [[جهنم]] خواهد بود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۷۳.</ref>. ایشان نبردهای واقع شده در [[دنیا]] را نیز به دو دسته طاغوتی و [[توحیدی]] تقسیم می‌کند و بر آن است که نبردهای توحیدی، با [[هدف]] [[تأدیب]] و بازگرداندن افراد [[سرکش]] به [[راه الهی]] انجام می‌شوند و در برابر آن، جنگ‌هایی که با هدف کسب [[مقام]] و [[قدرت]] صورت می‌گیرند، طاغوتی‌اند. در گذشته نیز جنگ‌های [[الهی]] به دست [[اولیا]] و [[انبیای الهی]] صورت گرفته و جنگ‌های طاغوتی را ابرقدرت‌های دنیا رقم زده‌اند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۷۳.</ref>. ایشان با تقسیم [[طاغوت]] به طاغوت درونی که به بعد [[اخلاقی]] نظر دارد و طاغوت بیرونی که به بعد [[سیاسی]] نظر دارد، بر [[ضرورت]] [[مبارزه]] با آن در هر دو مرتبه، تأکید کرده است:

از نظر [[امام خمینی]] موضع‌گیری در برابر [[طاغیان]] [[زمان]]، از اصول اولیه [[رسالت]] [[پیامبران]] {{عم}} بوده و اساساً [[فلسفه]] [[بعثت پیامبران]]، [[نجات]] [[انسان]] از [[شر]] [[طاغوت‌ها]] و برپایی [[جبهه]] [[الهی]] در برابر [[طاغوت]] است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۶۲؛ ج۱۱، ص۱۸۵.</ref>؛ زیرا تمام [[ادیان]]، [[مذاهب]] و [[انبیای الهی]]، گرفتار و مواجه با طاغوت یا طاغوت‌هایی بوده‌اند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۳۸-۳۹؛ ج۱۷، ص۴۱۴.</ref>. [[سیره پیامبر اکرم]] {{صل}} نیز مقابله با تمامی مظاهر طاغوت بود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۱۵۹.</ref> و تمام جنگ‌های ایشان، با [[مشرکان]] [[طغیانگر]] [[عرب]] بود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۴، ص۳۲۰.</ref>؛ بر همین اساس ایشان بهترین الگوی [[مبارزه با طاغوت]] را [[قرآن کریم]] که سراسر آن امر به مقابله با طاغوت و [[برانگیختن]] [[مستضعفان]] علیه [[مستکبران]] است و [[سیره پیامبر]] {{صل}} و [[ائمه]] {{عم}} که همواره در برابر طاغوت می‌ایستادند، معرفی می‌کند<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۳، ص۳۱۴؛ ج۴، ص۱۸؛ ج۶، ص۱۵۹؛ همو، ولایت فقیه، ص۱۵۰.</ref>. به [[باور]] ایشان [[پیروزی]] بر طاغوت تنها با [[انگیزه]] الهی ممکن می‌گردد؛ در غیر این صورت [[هوای نفس]] و انگیزه‌های [[شیطانی]]، حتی اگر به پیروزی ظاهری هم برسد، [[شکست]] به شمار می‌رود<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۶، ص۱۰۵.</ref>. ایشان برانداختن طاغوت و قدرت‌های [[سیاسی]] ناروا را [[وظیفه]] همگانی شمرده<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ص۱۵۰.</ref> و با اشاره به [[آیات قرآن]] {{متن قرآن|قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلَّا نَذِيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذَابٍ شَدِيدٍ}} <ref>«بگو: تنها شما را به (سخن) یگانه‌ای اندرز می‌دهم و آن اینکه: دو تن دو تن و تک تک برای خداوند قیام کنید سپس بیندیشید، در همنشین شما دیوانگی نیست؛ او برای شما جز بیم‌دهنده‌ای پیش از (رسیدن) عذابی سخت نیست» سوره سبأ، آیه ۴۶</ref>؛ {{متن قرآن|وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ}} <ref>«و به راستی ما، در میان هر امّتی پیامبری برانگیختیم (تا بگوید) که خداوند را بپرستید و از طاغوت دوری گزینید آنگاه برخی از آنان را خداوند راهنمایی کرد و بر برخی دیگر گمراهی سزاوار گشت پس، در زمین گردش کنید تا بنگرید سرانجام دروغ‌انگاران چگونه بوده است» سوره نحل، آیه ۳۶.</ref>، بر [[قیام]] و اجتناب از [[طاغوت]] تأکید کرده است<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۳، ص۱۳۷.</ref>.