شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

شب قدر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۹

۳۳٬۷۷۹ بایت حذف‌شده ، ‏۹ آوریل ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۴٬۱۱۴

ویرایش

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 در روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده که: «تقدیر مقدرات، در شب نوزدهم، [[تحکیم]] آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب بیست و سوم است»<ref>{{متن حدیث| اَلتَّقْدِيرُ فِي لَيْلَةِ اَلْقَدْرِ تِسْعَةَ عَشَرَ وَ اَلْإِبْرَامُ فِي لَيْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ، وَ اَلْإِمْضَاءُ فِي لَيْلَةِ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ}}، نور الثقلین، ج۵، ص۶۲۷.</ref>. شاید اینکه در [[روایات]]، شب قدر به طور مشخص و دقیق، بیان نگردیده، این باشد که [[مردم]] به همه این شب‌ها اهمیت بدهند تا بیشتر و بهتر [[آمادگی]] برای [[تقرب الی الله]] و در نتیجه [[لطافت]] [[روح]] بیشتری پیدا کنند. [[شب زنده‌داری]] در شب قدر بسیار تأکید و سفارش شده است<ref>[[محمد علی کوشا|کوشا، محمد علی]]، [[لیلة القدر - کوشا (مقاله)|مقاله «لیلة القدر»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]]؛ [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، صفحه ۶۰۱ -۶۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]؛ [[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «لیلة‌القدر»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۹۰.</ref>.
-==وجه [[تسمیه]] [[شب قدر]]==
-«قدر» در لغت به معنای اندازه و «تقدیر» به‌معنای اندازه‌گیری و تعیین است<ref>قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۴۶-۲۴۷‌.</ref>. اگر تقدیر به [[خدا]] نسبت داده شود به دو گونه می‌باشد: یکی اعطای [[قدرت]] بر اشیا و دیگری آنکه اشیا را بر مقدار مخصوص و وجه مخصوص قرار بدهد به اقتضای حکمت‌.... مثل تقدیر هسته خرما که از آن خرما بروید نه سیب و [[زیتون]]. پس تقدیر خدا بر دو وجه است یکی [[حکم]] به اینکه فلان‌طور باشد یا نباشد... و دوم اعطای قدرت بر اشیا...<ref>قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۲۴۸‌.</ref>.
-[[علامه طباطبائی]] در‌باره وجه نام‌گذاری می‌فرماید: « ظاهراً مراد از قدر، تقدیر و اندازهگیری است. پس، شب قدر [[شب]] اندازه‌گیری است. [[خدای تعالی]] در آن شب حوادث یک سال را یعنی از آن شب تا شب قدر [[سال]] [[آینده]] را تقدیر می‌کند؛ [[زندگی]]، [[مرگ]]، [[رزق]]، [[سعادت]]، [[شقاوت]] و چیزهایی دیگر از این قبیل را مقدر می‌سازد، آیۀ ششم سورۀ [[مبارکه]] دخان هم که در وصف شب قدر است. و بر این معنا دلالت دارد: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ}}<ref>«در آن (شب)، هر کار استواری را (که اجمال دارد) جدا می‌کنند (و تفصیل می‌دهند) به فرمانی از نزد ما که ما فرستنده‌ایم به بخشایشی از سوی پروردگارت» سوره دخان، آیه ۴-۶.</ref> چون «فرق» به‌معنای جدا‌سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است، و فرق هر امر [[حکیم]] جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعهای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌گیری مشخص سازند‌. و از این استفاده می‌شود که شب قدر منحصر در شب [[نزول قرآن]] و آن سالی که [[قرآن]] در آن شب نازل شد نیست، بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب هم تکرار می‌شود‌، پس در هر [[ماه رمضان]] از هر سال [[قمری]] [[شب]] قدری هست که در آن شب امور سال [[آینده]] تا [[شب قدر]] [[سال]] بعد اندازه‌گیری و مقدّر می‌شود<ref>طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۳۰.</ref>.
-این بیان با [[روایات]] گوناگونی که می‌گوید در این شب [[مقدرات]] یک سال [[انسان‌ها]] تعیین می‌گردد و [[ارزاق]]، سرآمد عمرها و امور دیگر در آن مشخص می‌شود، تطابق دارد.<ref>[[ سید رضی سیدنژاد|سیدنژاد، سید رضی]]، [[بازخوانی و نگاهی دوباره به فضایل و ویژگی‌های شب قدر (مقاله)| مقاله «بازخوانی و نگاهی دوباره به فضایل و ویژگی‌های شب قدر»]]، ص 88-89.</ref>
 == آداب و اعمال شب قدر ==
@@ خط ۲۶: / خط ۱۹: @@
 # [[زیارت امام حسین]] {{ع}}<ref>هدایة الأمّة ۵/ ۴۸۷.</ref>.
 # خواندن [[سوره عنکبوت]] و [[سوره روم]] و هزار بار [[سوره قدر]] در شب بیست و سوم<ref>وسائل الشیعة ۱۰/ ۳۶۱.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۴، صفحه ۶۰۱ -۶۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>
-==[[فضایل]] و ویژگی‌های [[شب قدر]]==
-دلیل [[فضیلت]] این شب بر شب‌های دیگر به اعتبار اموری است که در این شب برآورده می‌شود که بر اساس [[آموزه‌های دینی]] مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
-===شب نزول قرآن‌===
-از [[آیات قرآن]] به‌خوبی استفاده می‌شود که این کتاب در [[ماه مبارک رمضان]] نازل شده است‌. [[خداوند متعال]] می‌فرماید: {{متن قرآن|شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ}}<ref>«ماه رمضان است که قرآن را در آن فرو فرستاده‌اند» سوره بقره، آیه ۱۸۵.</ref>؛ [[ظاهر آیه]] آن است که تمام [[قرآن]] در این ماه نازل گردید و در نخستین آیۀ [[سوره قدر]] نیز می‌فرماید‌: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ}}<ref>«ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم» سوره قدر، آیه ۱.</ref>.
-گر‌چه در [[کلام]] [[خدای تعالی]] به‌صراحت نام قرآن ذکر نشده، ولی مسلم است که ضمیر {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ}} به قرآن باز می‌گردد و ابهام ظاهری آن برای بیان [[عظمت]] و در آن شب هر حادثهای که باید واقع شود خصوصیاتش مشخص و محدود می‌گردد. این امری است [[خلف]] ناپذیر، امری است از ناحیۀ ما که این ماییم فرستندۀ رحمتی از ناحیۀ پروردگارت. اهمیت آن است<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ج۲۷، ص۱۸۱.</ref>.
-از انضمام این دو آیۀ شریفه به‌خوبی معلوم می‌شود که شب قدر یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان است، اما در قرآن چیزی که بر آن شب دلالت کند نیامده است و تنها در [[روایت‌ها]] اشاره‌هایی به آن شده است.
-[[علامه طباطبائی]] در تبیین این [[حقیقت]] می‌فرماید: [[قرآن کریم]] دو [[جور]] نازل شده است: یکی یکپارچه و در یک شب معین که آیه‌: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ}}<ref>«ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم» سوره قدر، آیه ۱.</ref> به آن اشاره دارد و ظاهرش این است که همۀ قرآن به‌صورت یکجا در شب قدر نازل شده است و مؤیدش هم این است که تعبیر به انزال کرده، که ظاهر در اعتبار [[یکپارچگی]] است، نه [[تنزیل]] که ظاهر در نازل کردن تدریجی است. علاوه بر این در [[سورۀ دخان]] می‌فرماید: {{متن قرآن|وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ * إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ}}<ref>«که ما آن را در شبی خجسته فرو فرستادیم» سوره دخان، آیه ۲-۳.</ref> که صریحاً تصریح شده همۀ [[قرآن]] در یک شب و به‌صورت یکپارچه نازل شده است.
-دیگری [[نزول تدریجی]] که در طول بیست و سه سال [[نبوت]] [[پیامبر]]{{صل}} صورت گرفته است و [[آیات شریفه]] {{متن قرآن|وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا}}<ref>«و آن را قرآنی بخش‌بخش کرده‌ایم تا بر مردم با درنگ بخوانی و آن را خرده‌خرده فرو فرستاده‌ایم» سوره اسراء، آیه ۱۰۶.</ref> و {{متن قرآن|وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا}}<ref>«و کافران گفتند: چرا قرآن بر او یکجا فرو فرستاده نشده است؟ این چنین (فرو فرستاده‌ایم) تا دلت را بدان استوار داریم و آن را (بر تو) بسیار آرام خواندیم» سوره فرقان، آیه ۳۲.</ref> به آن اشاره دارد<ref>ر.ک: طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۳۱.</ref>.
-===[[شب]] تقدیر امور===
-[[قرآن کریم]] علت دیگر [[فضیلت]] این شب بزرگ را تعیین [[مقدرات]] [[انسان]] قلمداد کرده و می‌فرماید‌: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ}}<ref>«که ما آن را در شبی خجسته فرو فرستادیم، بی‌گمان ما بیم‌دهنده بودیم» سوره دخان، آیه ۳-۴.</ref>.
-[[امام باقر]]{{ع}} در [[تفسیر]] و تبیین معنای این [[آیه]] و مراد از «لیلة المبارکه» می‌فرماید:
-«[[سوگند]] به [[کتاب مبین]]، ما آن را در شبی [[مبارک]] نازل کردیم».
-«ما [[قرآنی]] بر تو نازل کردیم که به‌صورت [[آیات]] جدا از هم می‌باشد، تا آن را تدریجاً و با [[آرامش]] بر [[مردم]] بخوانی. و به‌طور‌قطع این قرآن را ما نازل کردیم».
-«آنان که [[کافر]] شدند گفتند: چرا قرآن یکباره بر او نازل نشد، بله یکباره نازل نکردیم تا [[قلب]] تو را [[ثبات]] و آرامش بخشیم، و بدین منظور آیه آیهاش کردیم».
-آن [[شب قدر]] است که همه‌ساله در [[ماه رمضان]] و در دهه آخر آن، تجدید می‌شود. شبی که [[قرآن]] جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که [[خدای تعالی]] درباره‌اش فرموده: «در آن شب هر امری با [[حکمت]]، متعین و ممتاز می‌گردد». آنگاه فرمود: «در شب قدر هر حادثه‌ای که باید در طول آن سال واقع گردد، تقدیر می‌شود: [[خیر و شر]]، [[طاعت]] و [[معصیت]] و [[فرزندی]] که قرار است متولد شود یا اجلی که قرار است فرارسد یا رزقی که قرار است برسد و...<ref>طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲۰، ص۳۳۴‌.</ref>.
-[[امام رضا]]{{ع}} نیز می‌فرماید: در ماه رمضان شب قدر است که بهتر از هزار ماه است. در آن شب هر امر محکمی معین می‌گردد و آن سر سال است که آنچه در سال از خیر و شر، نفع و ضرر، روزی و [[مرگ]] پیش می‌آید، تقدیر می‌گردد و به‌همین دلیل، این شب، شب قدر نامیده می‌شود<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۹۷، ص۱۴.</ref>.
-البته، این نکته که همۀ [[مقدرات]] [[بندگان خدا]] در طول سال در شب قدر رقم می‌خورد و معین می‌گردد، با [[آزادی]]، [[اراده]] و مسئلۀ [[اختیار]] منافات ندارد؛ زیرا [[تقدیر الهی]] به‌وسیلۀ [[فرشتگان]] بر طبق [[شایستگی‌ها]] و لیاقت‌های افراد و به اندازۀ [[ایمان]]، [[تقوا]]، [[پاکی]] [[نیت]] و [[اعمال]] آنهاست. بدون [[شک]] مفاهیمی چون‌: [[وعده]] و [[وعید]]، [[انذار]] و [[بشارت]]، [[کیفر]] و [[پاداش]]، بدون برخورداری [[انسان]] از اراده و اختیار بی‌معناست. حضور انسان در محافل شب قدر‌، [[عبادت]] و [[دعا]] و‌... جلوه‌هایی از حضور اراده و [[اختیار انسان]] است. بزرگ‌ترین [[اشتباه]] درباره [[حقیقت]] [[مشیت الهی]] این است که گروهی خود را صاحب همه چیز می‌دانند و [[تصور]] می‌کنند [[خداوند]] به‌صورت مطلق همۀ [[کارها]] را به [[بندگان]] خود واگذار نموده است؛ پس نه [[ثواب و عقاب]] در کار است و نه [[مسئولیت]] و [[اخلاق]]. گروهی دیگر نیز [[فکر]] می‌کنند انسان موجودی مجبور است که هیچ اختیار و آزادی ندارد و همه چیز با [[قضا و قدر]] تعیین می‌شود؛ در‌حالی‌که [[حقیقت]]، امری میان این دو نظر است؛ یعنی نه [[جبر]] قضا و قدر و نه واگذاری مطلق به بندگان‌؛ چراکه بعضی از [[کارها]] را ما به خواست و [[اراده]] خودمان انجام می‌دهیم؛ مثل خوردن، [[آشامیدن]]، رفتن‌، آمدن و‌... و در بعضی دیگر از کارها همچون به [[دنیا]] آمدن، از دنیا رفتن و... اراده و خواست ما مطرح نیست<ref>ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه‌، ج۲۷، ص۱۸۷.</ref>.
-===[[شب]] [[نزول فرشتگان]]===
-[[قرآن کریم]] [[شب قدر]] را شب نزول فرشتگان و [[روح]] بر [[زمین]]، برای تقدیر و [[تعیین سرنوشت]] بندگان‌، و آوردن هر خیر و برکتی معرفی می‌کند: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ}}<ref>«فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند» سوره قدر، آیه ۴.</ref>.
-با‌توجه‌به اینکه {{متن قرآن|تُنَزَّلَ}} فعل مضارع بوده و دلالت بر استمرار دارد‌، روشن می‌شود که شب قدر ویژۀ [[زمان]] [[پیغمبر اکرم]]{{صل}} و [[نزول]] [[قرآن مجید]] نبوده، بلکه امری مستمر و شبی مداوم است که در هر سال تکرار می‌شود. نزول [[ملائکه]] و روح در چنین شبی نشانۀ [[شرافت]] و [[برتری]] آن بر هزار ماه است‌.
-===شب [[رحمت]] خاصۀ [[الهی]]===
-در نگرش [[دینی]] زمان و مکان یکی از عواملی است که در [[میزان]] [[ارزش]] و [[پاداش اعمال]] [[انسان]] تأثیر می‌گذارد. اینکه در [[آموزه‌های دینی]] [[ثواب]] [[نماز]] در [[مسجد]] با نماز در غیر مسجد، [[اعمال]] در [[ماه رمضان]] با همین اعمال در غیر ماه رمضان و... متفاوت ذکر شده است و یا [[عبادت]] در برخی از زمان‌ها همچون [[شب‌های جمعه]] و هنگامۀ [[سحر]] بر دیگر ایام برتری داده شده است، اشاره به همین حقیقت دارد. علت این تفاوت در این نکته نهفته است که وقتی زمان و مکانی مورد [[عنایت]] و توجه [[خداوند متعال]] قرار گرفت، رنگ خدایی یافته و ارزش پیدا می‌کند. از‌این‌رو، عمل در آن زمان یا مکان [[پاداش]] و اجری متفاوت با دیگر زمان‌ها و مکان‌ها خواهد داشت‌. [[شب قدر]] از جمله شب‌هایی است که مورد [[عنایت خاص]] [[خداوند متعال]] قرار گرفته است به‌همین‌خاطر، [[رحمت]] ویژۀ خود را شامل بندگانش می‌کند‌. [[رسول خدا]]{{صل}} می‌فرماید:
-[[حضرت موسی]]{{ع}} به درگاه [[خداوند]] عرضه داشت‌: خدایا‌، [[قرب]] و نزدیکی به تو را می‌خواهم. خطاب آمد: نزدیکی به [[روح]] مخلوق عظیمی است ما فوق [[فرشتگان]]. چنان که در [[حدیثی]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل شده است که شخصی از آن حضرت سؤال کرد: آیا روح همان [[جبرئیل]] است؟ [[امام]]{{ع}} در پاسخ فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ جَبْرَئِيلَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ، و إِنَّ الرُّوحَ هُوَ خَلْقٌ أَعْظَمُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ؛ أَ لَيْسَ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ و تَعَالى: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ}}<ref>«فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند» سوره قدر، آیه ۴.</ref>}}؛ «جبرئیل جزو [[ملائکه]] است، و [[روح اعظم]] از ملائکه است، مگر خداوند متعال نمی‌فرماید: ملائکه و روح نازل میشوند»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۲، ص۲۹۰.</ref>.
-من برای کسی است که شب قدر را بیدار بماند. عرضه داشت: رحمت تو را خواهانم. فرمود: رحمت من برای کسی است که در شب قدر بر بینوایان [[ترحم]] کند‌. حضرت موسی گفت: خدایا، عبور از پل [[صراط]] را می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است که در شب قدر صدقه‌ای بدهد. گفت: خدایا، درختان و [[میوه‌های بهشتی]] را می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است که در شب قدر [[تسبیح]] بگوید. عرضه داشت: خدایا، [[رهایی]] از [[آتش جهنم]] را می‌خواهم. فرمود: آن برای کسی است که در شب قدر [[آمرزش]] بخواهد و [[استغفار]] نماید. گفت: خدایا، [[خرسندی]] و [[رضایت]] تو را [[طلب]] می‌کنم. فرمود: رضایت و [[خشنودی]] من برای کسی است که در شب قدر دو رکعت [[نماز]] بگزارد<ref>حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه‌، ج۸، ص۲۰.</ref>.
-[[ثواب اعمال]] نیز در این شب بسیار متفاوت با زمان‌های دیگر است‌. [[عبادت]] در این شب بالاتر از هزار ماهی است که [[شب قدر]] در آن نباشد. در‌این‌باره از [[رسول]] خدا‌{{صل}} نقل شده است که آن حضرت دربارۀ شخصی از [[اسرائیلیان]]، به نام شمسون‌، برای [[مسلمانان]] صحبت به میان آورد و تعریف کرد که او هزار ماه [[سلاح]] پوشید و در [[راه خدا]] به [[جهاد]] پرداخت. مسلمانان از این موضوع شگفت‌زده شدند و از [[پیامبر]] پرسیدند که ما چگونه می‌توانیم با این [[عمر]] کوتاه همانند او باشیم؟! [[آیه]] نازل شد که {{متن قرآن|لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ}}<ref>«شب قدر از هزار ماه بهتر است» سوره قدر، آیه ۳.</ref> و به مسلمانان فهماند که [[عبادت]] در شب قدر از [[پوشیدن]] سلاحِ آن مرد و جهاد در هزار ماه‌، [[برتر]] و بالاتر است<ref>کاشانی، ملافتح‌الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج۱۰، ص۳۰۲.</ref>.
-[[امام باقر]]{{ع}} نیز می‌فرماید: «[[عمل صالح]] در شب قدر از قبیل [[نماز]]، [[زکات]] و [[کارهای نیک]] دیگر، بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد»<ref>{{متن حدیث|الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِيهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ أَنْوَاعِ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فِي أَلْفِ شَهْرٍ لَيْسَ فِيهَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۴، ص۱۵۸.</ref>.
-البته، لازم به ذکر است همین طور که [[عبادات]] در شب قدر، بلکه در روزها و شب‌های متبرکه و اماکن مشرفه فضیلتش بسیار است، [[معاصی]] در آنها نیز عقوبتش بسیار است<ref>ر.ک: طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۷۹.</ref>.
-بنابراین‌، این شب فرصتی است زرین و طلایی برای شست‌ وشوی آینۀ [[دل]]. این شب بهترین [[فرصت]] است تا [[خوبی‌ها]] را جایگزین [[بدی‌ها]]، [[صلح]] و [[صفا]] را به‌جای [[اختلاف]] و [[تفرقه]]، [[احسان]] و [[نیکی]] را در‌ عوض [[ظلم و ستم]]، [[احسان به والدین]] را [[جانشین]] [[عاق والدین]] و [[صلۀ رحم]] را جایگزین [[قطع رحم]] نماییم.
-===[[شب]] [[مغفرت]] و [[آمرزش گناهان]]===
-اگرچه درهای [[غفران الهی]] همیشه به روی بندگانش باز است ولی در روزها و شب‌هایی [[رحمت]] خاصۀ [[الهی]] شامل بندگانش می‌شود که بهترین [[فرصت]] برای [[خطاکاران]] و [[گناهکاران]] است تا فرصت را مغتنم شمرده و از آن بهره بگیرند و ضمن [[پشیمانی]] از [[اعمال]] ناشایست‌، از خدای [[غفار]] و [[مهربان]] [[طلب]] [[عفو]] و [[بخشش]] نمایند‌. از فضیلت‌های [[شب قدر]] این است که هر مؤمنی آن را [[احیا]] بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود. در منهج الصادقین در [[تفسیر]] [[سورۀ قدر]] از [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[روایت]] شده که فرمودند: «هر‌کس شب قدر را احیا دارد و [[مؤمن]] باشد و به [[روز جزا]] [[اعتقاد]] داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود<ref>کاشانی، ملافتح‌الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج۱۰، ص۳۰۸.</ref>.
-[[امام موسی بن جعفر]]{{ع}} در‌این‌باره می‌فرمایند: «کسی که در شب قدر [[غسل]] کند و تا [[طلوع صبح]] بیدار بماند و مشغول [[عبادت]] و [[نیایش]] [[الهی]] باشد، از گناهانش [[پاک]] می‌شود‌»<ref>{{متن حدیث|مَنِ اغْتَسَلَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ أَحْيَاهَا إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ}}؛ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه‌، ج۱۰، ص۳۵۸.</ref>.
-===[[شب]] [[اسارت]] [[شیطان]] و [[ایمنی]] [[انسان]]===
-شب قدر شبی است که به [[عنایت]] [[خداوند تبارک و تعالی]] [[شیاطین]] در بند اسارت‌اند و از‌این‌رو، زمینه و بستری که بر اساس آن [[انسان‌ها]] را به [[گمراهی]] می‌کشاندند از بین می‌رود و انسان‌ها در ایمنی به سر می‌برند. [[پیامبر اعظم]]{{صل}} دراین‌زمینه می‌فرماید: «[[ماه رمضان]] فرا رسیده، ماهی با [[برکت]] که [[خدا]] روزه‌اش را بر شما [[واجب]] گردانید. درهای [[بهشت]] در این ماه باز می‌شود و شیاطین در [[غل]] و زنجیرند. در این ماه شب قدر است که [[فضیلت]] آن از هزار ماه بیشتر است. در‌حقیقت، [[محروم]] کسی است که از [[برکات]] آن شب محروم باشد»<ref>{{متن حدیث|قَدْ جَاءَكُمْ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرٌ مُبَارَكٌ شَهْرٌ فَرَضَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ صِيَامَهُ تُفَتَّحُ فِيهِ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ تُغَلُّ فِيهِ الشَّيَاطِينُ فِيهِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ مَنْ حُرِمَهَا فَقَدْ حُرِمَ}}؛ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه‌، ج۱۰، ص۲۴۶.</ref>؛
-حضرت در [[حدیثی]] دیگر می‌فرماید: «شیطان در این شب بیرون نمی‌آید تا آن‌که سپیده‌اش تابان شود و در آن شب او نمی‌تواند کسی را فلج یا دردمند سازد یا فسادی بر کسی وارد آورد و در آن جادوی [[جادوگری]] [[کارگر]] نمی‌شود»<ref>طبرسی‌، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰‌، ص۷۸۹.</ref>.
-البته، اینکه [[شیطان]] در [[ماه رمضان]] در [[غل و زنجیر]] است منافات با [[گناه]] برخی از افراد ندارد؛ زیرا عامل [[گرایش]] [[انسان]] به‌سوی [[بدی‌ها]]، [[انحراف]] و گناه شیطان نیست، بلکه شیطان تنها نقش تحریک و وسوسۀ انسان را دارد و [[وسوسه]] در فرضی شکل می‌گیرد که نوعی [[تمایل]] و گرایش درونی در انسان وجود داشته باشد. آنچه [[انسان‌ها]] را به [[بدی]] وا می‌دارد، [[نفس اماره]] و [[هواهای نفسانی]] است و اگر شیطان هم بخواهد انسان را [[فریب]] دهد‌، از راه نفس اماره وارد می‌شود‌. این حقیقتی است که در [[آیات]] گوناگون [[قرآن]] به آن اشاره شده است‌. [[قرآن کریم]] منشأ [[گناهان]] و [[انحرافات]] در انسان را نفس اماره و هواهای نفسانی آن بر می‌شمارد و از زبان [[حضرت یوسف]]{{ع}} می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و من نفس خویش را تبرئه نمی‌کنم که نفس به بدی بسیار فرمان می‌دهد مگر پروردگارم بخشایش آورد؛ به راستی پروردگارم آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره یوسف، آیه ۵۳.</ref>.
-===[[شب]] تقدیر [[ولایت]] و [[امامت]]===
-یکی دیگر از امتیازهای [[شب قدر]] ولایت و امامت [[ائمۀ اطهار]]{{عم}} است. بر اساس آنچه از [[روایات اسلامی]] بر می‌آید، در کنار دیگر امور هستی که در شب قدر، تقدیر، اندازه‌گیری و [[امضا]] می‌گردد، ولایت اهل‌بیت‌{{عم}} نیز در این شب مقدر و امضا گردیده است. [[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: [[رسول خدا]]{{صل}} به من فرمود: «ای علی، آیا می‌دانی معنای [[شب قدر]] چیست؟ گفتم: یا [[رسول الله]] نمی‌دانم. فرمود: [[خداوند تبارک و تعالی]] در شب قدر، آنچه را تا [[روز قیامت]] قرار است اتفاق بیفتد، مقدر کرده و از جمله آنچه مقدر نموده، [[ولایت]] تو و [[ولایت امامان]] از [[نسل]] تو تا روز قیامت است»<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ أَ تَدْرِي مَا مَعْنَى لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَقُلْتُ لَا يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ{{صل}} إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدَّرَ فِيهَا مَا هُوَ كَائِنٌ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَكَانَ فِيمَا قَدَّرَ عَزَّ وَ جَلَّ وَلَايَتُكَ وَ وَلَايَةُ الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِكَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ}}؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، معانی الاخبار، ص۳۱۵‌.</ref>؛
-در [[حدیثی]] دیگر از [[رسول اکرم]]{{صل}} نقل شده است که به اصحابشان فرمودند: «به شب قدر[[ایمان]] بیاورید؛ زیرا آن شب برای [[علی بن ابی‌طالب]] و یازده فرزند از [[فرزندان]] او پس از من خواهد بود»<ref>{{متن حدیث|آمِنُوا بِلَيْلَةِ الْقَدْرِ إِنَّهَا تَكُونُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ لِوُلْدِهِ الْأَحَدَ عَشَرَ مِنْ بَعْدِي}}کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۳۳.</ref>.
-===[[شب]] مخصوص [[امام زمان]]{{ع}}===
-از دیگر ویژگی‌های شب قدر این است که [[خداوند متعال]]، [[کامل‌ترین]] و [[شایسته‌ترین]] و [[برترین انسان]] را از [[برنامه‌ریزی]] و [[حکم]] خود [[آگاه]] می‌کند‌؛ چراکه [[قرآن کریم]] از استمرار تنزل [[فرشتگان]] و [[روح]] از جانب [[خدای متعال]] خبر می‌دهد و این امر یک ولی می‌خواهد که متولی آن باشد و آن همان [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} است. چنان که در [[تفسیر القمی]] در ذیل [[آیه]] {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا}}<ref>«فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند» سوره قدر، آیه ۴.</ref> آمده است: «فرشتگان و [[روح‌القدس]] بر امام زمان{{ع}} فرود می‌آیند و از این امور آنچه را نوشته‌اند به او تقدیم می‌کنند‌»<ref>{{متن حدیث|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ رُوحُ الْقُدُسِ عَلَى إِمَامِ الزَّمَانِ وَ يَدْفَعُونَ إِلَيْهِ مَا قَدْ كَتَبُوهُ مِنْ هَذِهِ الْأُمُورِ}}؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج۲، ص۴۳۲‌.</ref>.
-[[امیرالمؤمنین‌]]{{ع}} فرمود: [[حقیقت]] شب قدر در هر سال وجود دارد و برنامۀ سال در آن شب نازل می‌شود و به‌راستی برای آن امر، صاحبان امری است. عرضه شد آنان چه کسانی هستند؟ فرمود:  من و یازده امام از نسل من<ref>{{متن حدیث|أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِي أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ}}</ref>؛ که همه امامانی محدَّث می‌باشند [[ملائکه]] را نمی‌بینند، ولی صدای آنها را می‌شنوند]<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۳۲.</ref>.
-بنابراین، [[مؤمن حقیقی]] کسی است که هم استمرار [[شب قدر]] تا [[قیامت]] را بپذیرد و هم وجود [[حجت]] [[زمان]] و [[ولی امر]] و [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} را، که دریافت‌کنندۀ این [[امر الهی]] است، که امروزه در وجود [[مقدس]] [[بقیة الله الاعظم]]، [[حضرت مهدی]]{{ع}}، تبلور و ظهور یافته است. بی‌شک شبی که اختصاص به [[امام زمان]]{{ع}} دارد‌، [[شب]] خاصی است. از‌این‌رو، [[توسل]] به آن [[حجت خدا]]، در این شب با‌برکت، نقش مؤثری در [[گشایش]] کارهای [[انسان]] و گشودن [[آفاق]] در پیش او دارد و می‌تواند [[سرنوشت انسان]] را در جهتی که دستاوردهای بیشتری را در سال [[آینده]] نصیب او سازد تنظیم کند. و چه خوب است انسان در این شب حضرت را واسطه قرار داده و بهترین‌ها را از [[خداوند متعال]] [[طلب]] کند‌، و چه دعایی [[برتر]] و والاتر از [[فرج]] و [[سلامتی]] [[امام عصر]]{{ع}}، [[عزت اسلام]] و [[مسلمین]]، تداوم [[نظام]] مقدس [[جمهوری اسلامی]] و سلامتی [[ولی فقیه]] و [[نایب]] ایشان است<ref>[[ سید رضی سیدنژاد|سیدنژاد، سید رضی]]، [[بازخوانی و نگاهی دوباره به فضایل و ویژگی‌های شب قدر (مقاله)| مقاله «بازخوانی و نگاهی دوباره به فضایل و ویژگی‌های شب قدر»]]، ص 89-97.</ref>.
 == [[افزایش پذیری علم امام]] در شب قدر ==