←مناطق تابع سرزمین جزیره
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
«جزیره»<ref>این مکان با «[[جزیره فراتیه]]» متفاوت است. چنانچه در تشریح سرزمین [[عراق]] و [[شام]]، کلمه «جزیره» به صورت مطلق استعمال شود، مراد همین جزیره است.</ref> آن قسمت از [[اراضی]] شمال [[عراق]] است که اطراف آن را رودهای [[فرات]] و [[دجله]] فرا گرفته است و راه میان [[ترکیه]] و عراق از آن می‌گذرد<ref>المنجد فی الاعلام. ر.ک: ارمنیه.</ref>. این [[سرزمین]] فرو رفتگی بین [[الثرثار]] تا [[موصل]] و [[تلعفر]] در عراق تا [[ابوکمال]] و [[دیر الزور]] و [[رقه]] در [[سوریه]] را که یکی از حاصل‌خیزترین سرزمین‌های عرب‌هاست، شامل میشود. در جزیره نقاط مرتفعی نیز به چشم می‌‌خورد که از مهم‌ترین و مرتفع‌ترین آنها می‌توان به «[[کوه سنجار]]» با ارتفاع ۱۴۵۳ متر و «[[کوه عبدالعزیز]]» با ارتفاع ۹۲۰ متر اشاره کرد. در حال حاضر [[قبیله طی]] از بزرگترین [[قبایل عرب]] ساکن در جزیره‌اند که در زمان‌های گذشته از شمال نجد به آنجا کوچ کردند. [[قبیله عنزه]] هم که در [[قرن]] ۱۱ [[هجری]] از شمال [[حجاز]] و شمال نجد به منتهی‌الیه [[غربی]] جزیره در مرزهای سوریه و شمال مرزهای عراق وارد شدند، از دیگر [[قبایل]] بزرگ [[عرب]] در این منطقه است<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۸۲؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۹۷.</ref>. | «جزیره»<ref>این مکان با «[[جزیره فراتیه]]» متفاوت است. چنانچه در تشریح سرزمین [[عراق]] و [[شام]]، کلمه «جزیره» به صورت مطلق استعمال شود، مراد همین جزیره است.</ref> آن قسمت از [[اراضی]] شمال [[عراق]] است که اطراف آن را رودهای [[فرات]] و [[دجله]] فرا گرفته است و راه میان [[ترکیه]] و عراق از آن می‌گذرد<ref>المنجد فی الاعلام. ر.ک: ارمنیه.</ref>. این [[سرزمین]] فرو رفتگی بین [[الثرثار]] تا [[موصل]] و [[تلعفر]] در عراق تا [[ابوکمال]] و [[دیر الزور]] و [[رقه]] در [[سوریه]] را که یکی از حاصل‌خیزترین سرزمین‌های عرب‌هاست، شامل میشود. در جزیره نقاط مرتفعی نیز به چشم می‌‌خورد که از مهم‌ترین و مرتفع‌ترین آنها می‌توان به «[[کوه سنجار]]» با ارتفاع ۱۴۵۳ متر و «[[کوه عبدالعزیز]]» با ارتفاع ۹۲۰ متر اشاره کرد. در حال حاضر [[قبیله طی]] از بزرگترین [[قبایل عرب]] ساکن در جزیره‌اند که در زمان‌های گذشته از شمال نجد به آنجا کوچ کردند. [[قبیله عنزه]] هم که در [[قرن]] ۱۱ [[هجری]] از شمال [[حجاز]] و شمال نجد به منتهی‌الیه [[غربی]] جزیره در مرزهای سوریه و شمال مرزهای عراق وارد شدند، از دیگر [[قبایل]] بزرگ [[عرب]] در این منطقه است<ref>[[عاتق بن غيث بلادی|بلادی، عاتق بن غيث]]، [[معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة (کتاب)|معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة]] ص۸۲؛ [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۱۹۷.</ref>. | ||
==مناطق تابع سرزمین جزیره== | == مناطق تابع سرزمین جزیره == | ||
«جزیره» به سرزمین‌هایی که بین رود دجله و فرات واقع شده است، و از آن تعبیر به بین النّهرین نیز نموده‌اند <ref>فرهنگ معین، ج۵، ص۴۲۷.</ref> | «جزیره» به سرزمین‌هایی که بین رود دجله و فرات واقع شده است، و از آن تعبیر به بین النّهرین نیز نموده‌اند<ref>فرهنگ معین، ج۵، ص۴۲۷.</ref>. | ||
=== نصیبین === | |||
{{اصلی|نصیبین}} | |||
شهری بوده است در بین النّهرین سر راه [[موصل]] به [[شام]] و میان این [[شهر]] و [[سنجار]]، نه فرسخ و میان آن تا موصل، شش [[روز]] راه بوده است<ref>فرهنگ معین، ج۳، ص۲۱۲۶.</ref>. | |||
=== سِنجار === | |||
در قدیم شهری بوده از نواحی «جزیره» که بین آن و موصل سه روز راه بود. اکنون منطقه‌ای از استان موصل محسوب میشود<ref>فرهنگ معین، ج۵، ص۸۰۷.</ref>. | |||
=== آمِد === | |||
شهری بود در شمال بین النّهرین که رودخانه دجله از کنار آن می‌گذشته و امروز به [[دیار]] بکر معروف است<ref>فرهنگ معین، ج۵، ص۵۹.</ref>. صاحب کتاب [[تقویم البلدان]] گوید: «امِد یا آمُد: یکی از شهرستان‌های جزیره بین دجله و [[فرات]] و اولین شهر از دیار بکر است<ref>فرهنگ معین، ج۵، ص۵۹.</ref>. دیار بکر اکنون یکی از مناطق قدیمی [[ترکیه]] است. | |||
این منطقه از دو جهت اهمیت داشته است: جهت اول اینکه منطقه‌ای وسیع و گسترده بوده و جهت دوم اینکه علاوه بر گستردگی، هممرز با منطقه تحت [[نفوذ]] [[معاویه]] بوده است و در آنجا گروهی از [[مخالفان امام علی]]{{ع}} که طرفدار معاویه بودند، [[زندگی]] می‌کردند. | |||
مناطق تحت نفوذ معاویه عبارت بودند از: منطقه حرّان، [[رقّه]] و [[قرقیسیا]]. | مناطق تحت نفوذ معاویه عبارت بودند از: منطقه حرّان، [[رقّه]] و [[قرقیسیا]]. | ||
=== حرّان === | |||
شهری قدیمی است در جزیره و بین النّهرین در ۳۵ کیلومتری جنوب «اورفه» در [[ساحل]] [[نهر]] «جُلاب». در [[تورات]] آمده است که این شهر، بعد از [[هجرت]] [[ابراهیم خلیل]]{{ع}} از «أور»، موطن [[خانواده]] آن حضرت بوده است. در مسیر [[تجاری]] [[نینوا]] «کرکمیش» است و امروزه به شکل [[قریه]] خرابی دیده میشود. [[مورخان]] [[رومی]] این شهر را به نام کاره نام می‌برند. در اوایل [[اسلام]] نیز این شهر آباد بود و جمعی از مشاهیر از آن برخاسته‌اند و برخی از [[حکما]] و اطبّای آن، خود را «[[صابی]]» معرفی می‌کردند و نیز اکثر مترجمان کتب [[فلسفی]] و طبّی [[عرب]]، از [[مردم]] حرّان بودند<ref>معلوف، المنجد (الأعلام)، ص۱۸۸؛ فرهنگ معین، ج۵، ص۴۵۷.</ref>. | |||
=== قَرقیسِیا === | |||
{{اصلی|قرقیسیا}} | |||
شهری است در جزیره در محل برخورد [[نهر]] [[خابور]] به [[فرات]] که [[ایرانیان]] در سال آن را فتح کردند و [[مسلمانان]] در حدود سال هیجدهم [[هجری]] آن را گشودند. این [[شهر]] نقش خطیری در [[تجارت]] بین [[عراق]] و [[شام]] به عهده داشت<ref>المنجد (الاعلام)، ص۴۱۲.</ref>. | |||
=== رَقّه === | |||
شهری است در [[سوریه]] مرکز استان [[رقّه]] که مرکز [[دیار]] [[مضر]] در جزیره در کنار فرات می‌باشد. [[اسکندر مقدونی]] آن را تجدید بنا نمود و کیقباد اول در سال ۵۳۱ م. آن را فتح کرد و در هفدهم هجری به دست [[عیاض بن غنم]]، [[کارگزار]] حِمص و قِنَّسرین فتح شد و مردم آنجا که [[مسیحی]] بودند، حاضر شدند که [[جزیه]] بپردازند و [[منصور عباسی]] [[شهر]] جدیدی در آنجا بنا کرد که بعدها [[هارون]] آنجا را پایتخت تابستانی خود قرار داد. [[مغول]] آن شهر را به کلی ویران نمودند<ref>المنجد(الاعلام)، ص۲۳۹.</ref>. | |||
در میان این [[شهرها]] که تحت [[نفوذ]] [[معاویه]] بود، رقّه نقش [[پناهگاه]] را به عهده داشت. کسانی که از علی{{ع}} جدا می‌شدند، در ابتدا به رقّه می‌رفتند و در آنجا از معاویه برای ورود به [[سرزمین]] تحت سلطه‌اش [[اجازه]] می‌گرفتند و [[کارگزار معاویه]] در رقّه، [[رُها]]، [[قرقیسیا]] و [[حرّان]] [[ضحّاک بن قیس]] بود و همانطور که ذکر شد [[هیت]]، [[عانات]]، [[نصیبین]]، دارا، آمد، [[سنجار]]، تحت نفوذ علی{{ع}} بود | در میان این [[شهرها]] که تحت [[نفوذ]] [[معاویه]] بود، رقّه نقش [[پناهگاه]] را به عهده داشت. کسانی که از علی{{ع}} جدا می‌شدند، در ابتدا به رقّه می‌رفتند و در آنجا از معاویه برای ورود به [[سرزمین]] تحت سلطه‌اش [[اجازه]] می‌گرفتند و [[کارگزار معاویه]] در رقّه، [[رُها]]، [[قرقیسیا]] و [[حرّان]] [[ضحّاک بن قیس]] بود و همانطور که ذکر شد [[هیت]]، [[عانات]]، [[نصیبین]]، دارا، آمد، [[سنجار]]، تحت نفوذ علی{{ع}} بود و بین این دو معمولاً در هر ماه برخورد و [[جنگ]] اتفاق می‌افتاد<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۸۴؛ ثقفی، الغارات، ص۳۶۰.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۱ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج۱، ص 373-375.</ref> | ||
== حاکمان جزیره == | == حاکمان جزیره == | ||