رابطه قرآن و اهل بیت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

== مقدمه ==

# در داستان موسی، آنگاه که وی نوزاد بود و خواهرش به خاندان [[فرعون]] گفت: آیا شما را بر خانواده‌ای [[راهنمایی]] کنم که برای شما از وی [[سرپرستی]] کنند: {{متن قرآن|وَحَرَّمْنَا عَلَيْهِ الْمَرَاضِعَ مِنْ قَبْلُ فَقَالَتْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ يَكْفُلُونَهُ لَكُمْ وَهُمْ لَهُ نَاصِحُونَ}}<ref>«و پیش از آن، (پستان) دایگان را از او بازداشتیم؛ (خواهر موسی) گفت: می‌خواهید شما را به خانواده‌ای رهنمون شوم که او را برای شما نگه‌دارند و خیراندیش او باشند؟» سوره قصص، آیه ۱۲.</ref>.  

# در داستان [[ابراهیم]]، آنگاه که همسرش از [[بشارت]] [[ملائکه]] به [[شگفتی]] آمد و [[فرشتگان]] به او گفتند: [[رحمت خدا]] و [[برکات]] او بر شما خاندان باد: {{متن قرآن|قَالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ}}<ref>«گفتند: آیا از کار خداوند در شگفتی با آنکه بخشایش خداوند و برکات او ارزانی شما خاندان (رسالت) است؟ بی‌گمان او ستوده‌ای ارجمند است» سوره هود، آیه ۷۳.</ref>.

درباره اهل‌بیت و جایگاه و [[فضیلت]] آنان [[آیات]] دیگری نیز فرود آمده که نشان می‌دهد اینان در [[جامعه اسلامی]] از مرتبه‌ای خاص برخوردارند؛ مانند آیات: [[مباهله]] {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref>، [[مودّت]] {{متن قرآن|ذَلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ}}<ref>«این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده می‌دهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>، اکمال {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«مردار و خون و گوشت خوک و آنچه جز به نام خداوند ذبح شده باشد و مرده با خفگی و مرده با ضربه و مرده با افتادن از بلندی و مرده از شاخ زدن حیوان دیگر و آنچه درندگان نیم‌خور کرده باشند- جز آن را که (تا زنده است) ذبح کرده‌اید- و آنچه بر روی سنگ‌های مقدّس (برای بت‌ها) قربانی شود و آنچه با تیرهای بخت‌آزمایی قسمت کنید (خوردن گوشت همه اینها) بر شما حرام و آنها (همه) گناه است؛ امروز کافران از دین شما نومید شدند پس، از ایشان مهراسید و از من بهراسید! امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را (به عنوان) آیین شما پسندیدم پس، هر که در قحطی و گرسنگی ناگزیر (از خوردن گوشت حرام) شود بی‌آنکه گراینده به گناه باشد بی‌گمان خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره مائده، آیه ۳.</ref>، [[لیلة المبیت]] {{متن قرآن|وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ}}<ref>«و از مردم کسی است که در به دست آوردن خشنودی خداوند از جان می‌گذرد و خداوند به بندگان مهربان است» سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>، "هل اَتی"، [[اطعام]] {{متن قرآن|وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا}}<ref>«و خوراک را با دوست داشتنش به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند» سوره انسان، آیه ۸.</ref>، {{متن قرآن|إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا}}<ref>«(با خود می‌گویند:) شما را تنها برای خشنودی خداوند خوراک می‌دهیم، نه پاداشی از شما خواهانیم و نه سپاسی» سوره انسان، آیه ۹.</ref>، {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ}}<ref>«ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و با راستگویان باشید!» سوره توبه، آیه ۱۱۹.</ref>، {{متن قرآن|اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ}}<ref>«راه راست را به ما بنمای» سوره فاتحه، آیه ۶.</ref> و آیات دیگری که بر اهل‌بیت {{عم}} [[تطبیق]] شده است.<ref>ر. ک: شواهدالتنزیل، ج ۱، ص ۷۵ ـ ۵۸۳؛ الغدیر، ج ۱، ص ۲۱۴ ـ ۲۵۰؛ الامامة والولایه. </ref> بخشی از این آیات تنها بیانگر فضیلت اهل‌بیت نیست، بلکه در [[مقام]] بیان جایگاه آنان در [[جامعه]] به لحاظ [[مرجعیت علمی]] و [[دینی]] و [[حفاظت]] از [[رسالت]] است، زیرا [[آیه تطهیر]] [[طهارت]] و [[عصمت]] آنان از [[گناه]] و [[خطا]] را نشان داده و [[آیه مباهله]] [[علی بن ابی طالب]]، نخستین [[امام]] از [[اهل‌بیت]] را همانند [[پیامبر]] معرفی کرده و در [[آیه اکمال]]، کمال و تداوم [[دین]] به [[مرجعیت]] اهل‌بیت دانسته شده، افزون بر این در [[روایات]] رسیده از پیامبر {{صل}}، اهل‌بیت {{عم}} مصداق [[حبل الله]] ([[ریسمان الهی]]) در [[آیه]] {{متن قرآن|وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ}}<ref>«و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید و در لبه پرتگاهی از آتش بودید که شما را از آن رهانید؛ بدین‌گونه خداوند آیات خ» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳.</ref><ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۶۸ ـ ۱۷۰؛ الصواعق المحرقه، ص ۱۴۳ ـ ۱۵۲؛ ینابیع الموده، ج ۱، ص ۳۵۶. </ref> {{متن قرآن|أَهْلَ الذِّكْرِ}} در آیه {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref>،<ref>غایة المرام، ج ۳، ص ۵؛احقاق الحق، ج ۳، ص ۴۸۲؛ ینابیع الموده، ج ۱، ص ۳۵۷. </ref> {{متن قرآن|أُولِي الْأَمْرِ }} در آیه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید و اگر به خداوند و روز بازپسین ایمان دارید، چون در چیزی با هم به ستیز برخاستید آن را به خداوند و پیامبر بازبرید که این بهتر و بازگشت آن نیکوتر است» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref><ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۸۹، ۱۹۱؛ غایة المرام، ج ۳، ص ۱۳. </ref> و [[ولیّ]] در [[آیه ولایت]]: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref><ref>جامع البیان، مج ۴، ج ۶، ص ۳۸۹ ـ ۳۹۰، ۵۲۳؛ الکافی، ج۱، ص۲۸۹؛ اسباب‌النزول، ص۱۶۳ ـ ۱۶۴؛ الکشاف، ج ۱، ص ۶۴۹. </ref> معرفی شده‌اند.

== قرآن در نگاه [[اهل بیت]] ==

برخی روایات [[شأن]] و جایگاه این [[کتاب آسمانی]] را نشان می‌دهد؛ مانند:  

# روایاتی که به [[بزرگداشت]] قرآن توصیه می‌کند؛ مانند: روایتی از رسول خدا {{صل}} که فرمود: "آن‌کس که قرآن را بزرگ بشمارد خداوند را بزرگ داشته و کسی که قرآن را بزرگ نشمارد، [[حرمت]] خداوند را سبک شمرده است".<ref>{{متن حدیث|فَمَنْ وَقَّرَ اَلْقُرْآنَ فَقَدْ وَقَّرَ اَللَّهَ وَ مَنْ لَمْ يُوَقِّرِ اَلْقُرْآنَ فَقَدِ اِسْتَخَفَّ بِحَقِّ اَللَّهِ وَ حُرْمَةُ اَلْقُرْآنِ }}؛ کنزالعمال، ج ۱، ص ۵۲۷؛ مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۳۶. </ref>

# روایات مربوط به [[تعظیم]] پاس‌دارندگان و [[حاملان قرآن]]؛ مانند اینکه [[حاملان قرآن]] مشمول [[رحمت خاص خداوند]] هستند <ref>مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۴۴. </ref> و گرامی‌ترین [[آفریدگان]] [[خدا]] پس از [[پیامبران]] عالمان‌اند و سپس حاملان قرآن <ref>مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۴۴. </ref> یا اینکه اشراف [[امت]] من حاملان قرآن‌اند <ref> الامالی، صدوق، ص ۳۰۵، مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۳۴، ۲۴۴. </ref> و [[روایات]] پرشمار دیگری که در [[فضیلت]] حاملان [[معارف قرآن]] رسیده و [[قرآن]] آن چنان معرفی شده که پیوند با آن، [[شرف]] و [[کرامت]] و بزرگی می‌آورد<ref>ر. ک: الکافی، ج ۲، ص ۶۰۳ ـ ۶۰۶؛ مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۸۴ ـ ۸۶. </ref>.<ref>[[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[اهل بیت و قرآن (مقاله)|مقاله «اهل بیت و قرآن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

=== [[قرائت قرآن]] ===

اهل‌بیت {{عم}} به قرائت، درست‌خوانی و رعایت [[ترتیل]] قرآن اهتمام داشتند. این نکته هم از [[روایات]] [[فضیلت]] [[تلاوت]] و [[تشویق]] به چگونگی [[تلاوت قرآن]] و هم از [[سیره عملی]] آنان در قرائت قرآن استفاده می‌شود، چنان‌که فرموده‌اند: قرآن بخوانید که فضیلت دارد،<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۱۴ ـ ۶۱۶؛ مجمع البیان، ج ۱، ص ۸۶. </ref> بلکه [[برترین]] [[عبادت]] است،<ref>مجمع البیان، ج ۱، ص ۸۴؛ کنزالعمال، ج ۱، ص ۵۲۶. </ref> قرآن را با ترتیل و [[خشوع]] و [[آرامش]] تلاوت کنید،<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۱۴. </ref> افزون بر این [[پیامبر]] {{صل}} فرمود: قرآن را به صورتی [[نیکو]] بخوانید<ref>{{متن حدیث| زَيِّنُوا اَلْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ}}؛ جامع الاخبار، ص ۴۱. </ref> [[امام رضا]] {{ع}} نیز فرمود: قرآن را با صداهای خود [[زیبا]] کنید، زیرا صدای [[نیکو]] بر [[زیبایی]] [[قرآن]] می‌افزاید: {{متن حدیث| حَسِّنُوا اَلْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ فَإِنَّ اَلصَّوْتَ اَلْحَسَنَ يَزِيدُ اَلْقُرْآنَ حُسْناً }}<ref>عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج ۲، ص ۱۲۵ ـ ۱۲۶؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۹، ص ۸۲. </ref> ازاین‌رو در [[سیره]] آنان آمده است که چون در [[خانه]] خویش قرآن می‌خواندند رهگذران را به ایستادن و شنیدن وا می‌داشتند <ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۱۶. </ref> و بر پایه برخی [[روایات]]، عابران با شنیدن صدای دلربا و زیبای آنان مدهوش می‌شدند<ref>جامع احادیث الشیعه، ج ۱۹، ص ۸۵. </ref>.<ref>[[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[اهل بیت و قرآن (مقاله)|مقاله «اهل بیت و قرآن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

=== [[عمل به قرآن]] ===

در نگاه [[اهل‌بیت پیامبر]]، قرائت، [[حفظ]] و [[فهم قرآن]] به [[تنهایی]] مطلوب نیست، بلکه متلبس شدن [[قاری]]، [[حافظ]] و [[مفسر]] به [[لباس]] [[فهم]] و عمل به قرآن، مطلوب و از وجوه تمایز [[مکتب اهل‌بیت]] با دیگران است، چنان که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: " قرآن با گوشت و [[خون]] قاری آمیخته می‌شود" <ref>{{متن حدیث| اِخْتَلَطَ اَلْقُرْآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ }}؛ الکافی، ج۲، ص۶۰۳؛ کنزالعمال، ج ۱، ص ۵۳۲. </ref> و این به معنای [[جامه]] عمل پوشاندن به [[تعالیم قرآن]] است. [[امیرمؤمنان]]، [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث| وَ عَلَيْكَ بِقِرَاءَةِ اَلْقُرْآنِ فِي لَيْلِكَ وَ نَهَارِكَ وَ اَلْعَمَلِ بِمَا فِيهِ وَ لُزُومِ فَرَائِضِهِ وَ شَرَائِعِهِ}}<ref>من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۶۲۸. </ref> تعبیر به "حامل قرآن" و "[[اهل قرآن]]" به جای تعبیر قاری و حافظ نیز در همین جهت است و اگر در جایی از حافظ و قاری [[ستایش]] شده، با قید عمل همراه است، چنان که امام صادق {{ع}} فرمود: "حافظِ عامل به قرآن با [[فرشتگان]] خاص [[محشور]] است"<ref>{{متن حدیث| اَلْحَافِظُ لِلْقُرْآنِ اَلْعَامِلُ بِهِ مَعَ اَلسَّفَرَةِ اَلْكِرَامِ اَلْبَرَرَةِ }}؛الکافی، ج ۲، ص ۶۰۳؛ مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۴۴. </ref> در برابر، [[امام باقر]] {{ع}} به [[قاریان]] و حافظان بی‌عمل هشدار می‌دهد: {{متن حدیث| يَا مَعَاشِرَ قُرَّاءِ اَلْقُرْآنِ اِتَّقُوا اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِيمَا حَمَّلَكُمْ مِنْ كِتَابِهِ فَإِنِّي مَسْئُولٌ وَ إِنَّكُمْ مَسْئُولُونَ }}<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۰۶. </ref> قاری باید حامل قرآن باشد، از این‌رو فراگیری، حفظ و [[قرائت قرآن]] به قصد [[شهرت]]، مطلوب نیست.<ref> الکافی، ج ۲، ص ۶۰۷. </ref> [[امام صادق]] {{ع}} در این باره فرمود: {{متن حدیث| فَإِنَّ مِنَ اَلنَّاسِ مَنْ يَتَعَلَّمُ اَلْقُرْآنَ لِيُقَالَ فُلاَنٌ قَارِئٌ ... وَ لَيْسَ فِي ذَلِكَ خَيْرٌ }}<ref> الکافی، ج ۲، ص ۶۰۷، ۶۰۹. </ref> همچنین فرموده‌اند: عارفانِ [[اهل بهشت]]، حاملانِ قرآن‌اند؛<ref> الکافی، ج ۲، ص ۶۰۶؛ جامع الاخبار، ص ۴۹. </ref> نه حافظان آن و در وصف [[حاملان قرآن]] فرموده‌اند: حامل [[قرآن]] با کسی که به او [[بدی]] و [[نادانی]] کرده نادانی نمی‌کند، با کسی که به او پرخاش کرده پرخاش نمی‌کند و غضبناک نمی‌شود و با کسی که با او [[سختگیری]] کرده سختگیری نمی‌کند، بلکه برای [[تعظیم قرآن]] [[چشم‌پوشی]] و در برابر رفتارهای [[زشت]] دیگران [[خویشتن‌داری]] می‌کند.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۰۴. </ref> در توصیه‌ای دیگر آمده است: سزاوارترین [[مردم]] به [[خشوع]] در پیشگاه [[خدا]] در آشکار و [[نهان]] و سزاوارترین مردم به [[نماز]] و [[روزه]] حاملِ قرآن است. ای حامل قرآن! [[فروتنی]] کن خدا تو را به وسیله قرآن بالا می‌برد و به وسیله قرآن خود را به [[تقوا]] و [[اطاعت]] [[اوامر]] [[زینت]] ده که خدا تو را زینت می‌دهد و قرآن را وسیله زینت و [[افتخار]] بر مردم قرار مده که خدا تو را [[خوار]] می‌گرداند <ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۰۴. </ref>. از سوی دیگر [[رسول خدا]] {{صل}} درباره کسانی که به قرائت و [[حفظ قرآن]] بسنده کرده‌اند فرمود: " چه بسا [[تلاوت]] کننده‌ای که قرآن او را [[لعنت]] می‌کند"؛<ref>{{متن حدیث| رُبَّ تَالٍ لِلْقُرْآنِ وَ اَلْقُرْآنُ يَلْعَنُهُ}}؛ جامع الاخبار، ص ۴۷؛ مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۴۹. </ref> نیز [[امام باقر]] {{ع}} قرائت بدون [[تدبر]] و [[تفکر]] را بی [[ارزش]] دانسته‌اند: {{متن حدیث| أَلاَ لاَ خَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لاَ تَدَبُّرَ فِيهَا }}<ref>معانی الاخبار، ج ۲، ص ۶۶؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۱۱. </ref> نیز فرموده‌اند: همانا قرآن [[مَثَل]] است برای کسانی که بدانند؛ نه جز آنان و برای مردمی که آن را به گونه‌ای [[شایسته]] [[تلاوت]] کنند و آنان [[مؤمنان]] و [[عارفان]] به قرآن‌اند.<ref>المحاسن، ج ۱، ص ۲۶۸. </ref> در مرحله‌ای [[برتر]] قرائت بدون [[علم]] و آشنایی با [[تفسیر]] [[نکوهش]] شده، زیرا در این صورت خواندن راهنمای عمل نیست. بر پایه روایتی از [[امام صادق]] {{ع}} [[قاری]] بدون [[دانش]] مانند شخص شیفته دنیاست که [[ثروت]] ندارد،<ref>مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۵۲. </ref> ازاین‌رو گفته‌اند: در [[قرآن]] [[تفقّه]] کنید و آن را بفهمید،<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰. </ref> [[آیات قرآن]] گنجینه‌های دانش است، پس هرگاه که گنجینه‌ای برایتان گشوده شد سزاوار است که در آن نظر کنید<ref>مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۳۸. </ref>.<ref>[[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[اهل بیت و قرآن (مقاله)|مقاله «اهل بیت و قرآن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

=== [[آداب]] قرائت ===

[[قرائت قرآن]]، در پیشگاه [[خدا]] قرار گرفتنِ [[بنده]] و سخن گفتنِ خدا با بنده است و آدابی دارد که باید آن را [[شناخت]] و به کار بست. در منظر [[اهل‌بیت]] {{عم}} بدون رعایت این آداب[[حق]] [[تلاوت]] ادا نمی‌شود و تأثیر [[شایسته]] نخواهد داشت. برخی از [[آداب قرائت قرآن]] چنین است:

# آماده کردن [[دل]]، بزرگ داشتن قرآن و خود را در برابر [[کتاب الهی]] دانستن.<ref>روض الجنان، ج ۱، ص ۱۹؛ مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۵۴. </ref>

# رو به [[قبله]] نشستن<ref>الاتقان، ج ۲، ص ۲۲۸؛ المحجة البیضاء، ج ۲، ص ۲۱۹. </ref>.

(نحل / ۱۶، ۹۸) و در [[روایات اهل بیت]] نیز با تعبیرهای گوناگون به آن [[ترغیب]] شده است.<ref>تفسیر منسوب به امام‌عسکری {{ع}}، ص۱۶؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۱۵؛ وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۱۹۷. </ref>

# [[عجله]] نکردن در [[تلاوت قرآن]]. برخی به سبب [[فضیلت]] قرائت و به ویژه [[ختم قرآن]]<ref>مستدرک الوسائل، ج ۴، ص ۲۵۶. </ref> به [[تلاوت]] با [[شتاب]] روی می‌آورند؛ لکن به توصیه [[اهل بیت]] نباید کیفیت قرائت را فدای کمیت آن کرد و تنها در پی به پایان رساندن [[سوره]] بود. [[امام کاظم]] {{ع}} می‌فرماید: {{متن حدیث| وَ لاَ يَكُنْ هَمُّ أَحَدِكُمْ آخِرَ اَلسُّورَةِ}}<ref>مستدرک‌الوسائل، ج۴، ص ۲۴۲، ح ۱۱؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۱۵. </ref> بر اساس برخی [[روایات]] در قرائتی که [[تدبر]] نباشد، [[خیر]] نیست<ref>مستدرک‌الوسائل، ج۴، ص ۲۴۲، ح ۱۱؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۱۵. </ref>.

# قرائت باید با [[اخلاص]] باشد. قرائت قرآن برای کسب [[مال]] و [[مقام]] و [[خودنمایی]] نه تنها ارزشی ندارد، بلکه [[کیفری]] [[الهی]] دارد؛ [[امیرمؤمنان]]، [[علی]] {{ع}} می‌گوید: کسی که قرآن می‌خواند تا با آن به نوایی برسد، در [[قیامت]] صورت او استخوانی بدون گوشت است،<ref> ثواب الاعمال، ص ۵۹۶؛ وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۱۸۳. </ref> چنان‌که براساس برخی [[روایات]] کسی که [[قرآن]] را برای [[خودنمایی]] یا [[رضایت]] [[مردم]] بخواند به عذابهایی دردناک [[مبتلا]] می‌شود <ref>ثواب الاعمال، ص ۶۱۲؛ وسائل الشیعه، ج ۶، ص ۱۸۴. </ref>.

# قرائت بهتر است از روی [[مصحف]] و نوشتار قرآن باشد. هرچند تأکید [[اهل‌بیت]] {{عم}} بر این [[ادب]]، برخاسته از [[احترام]] آنان به قرآن است، به جهت صیانت قرآن از [[تحریف]] و [[پیشگیری]] از خطایی که ممکن است بر اثر اتکای به [[حافظه]] پدید آید نیز می‌تواند باشد. روایاتی پرشمار در [[ارج]] نهادن به قرائت از روی مصحف آمده است؛ مانند:" کسی که قرآن را از روی مصحف بخواند، چشمانش نیز از قرآن بهره‌مند می‌شود".<ref>{{متن حدیث|مَنْ قَرَأَ اَلْقُرْآنَ فِي اَلْمُصْحَفِ مُتِّعَ بِبَصَرِهِ }}؛ الکافی، ج۲، ص۶۱۳؛ کنزالعمال، ج ۱، ص ۵۳۶. </ref>

== اوصاف مشترک قرآن و [[اهل بیت]] {{عم}} ==

# [[پیشی گرفتن]] بر آن دو و [[تخلف]] از آن دو مایه [[هلاکت]] است: {{متن حدیث| فَلَا تقدّموهما فَتَهْلِكُوا، وَ لَا تُقَصِّرُوا عَنْهُمَا فَتَهْلِكُوا }}<ref>مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۱۶۴؛ المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۶۴؛ کنزالعمال، ج ۱، ص ۱۸۸. </ref>.<ref>[[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[اهل بیت و قرآن (مقاله)|مقاله «اهل بیت و قرآن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

== [[علوم قرآن]] از منظر اهل بیت ==

=== صیانت قرآن ===

# روایاتی که [[امت اسلامی]] را به [[قرآن]] ارجاع می‌دهد و پیش از این به آن اشاره کردیم. اگر قرآن در [[عصر ائمه]] {{عم}} [[تحریف]] شده بود یا امکان [[تحریف]] آن در [[آینده]] بود معنا نداشت که [[انسان‌ها]] را در فتنه‌هایی که مانند پاره‌های شب تاریک به آنان [[هجوم]] می‌آورد به قرآن ارجاع دهند و بگویند: قرآن برطرف کننده [[شبهات]]، [[ملجأ]] و [[پناهگاه]]،<ref>تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۲؛ الکافی، ج ۲، ص ۵۹۹. </ref> داروی [[شفابخش]] <ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۷۶. </ref> و [[آیات]] آن گنجینه‌هاست.<ref>الکافی، ج ۲، ص ۶۰۹؛ جامع احادیث الشیعه، ج ۱۹، ص ۸۹. </ref>

# روایاتی که [[اهل‌بیت]] را [[همتای قرآن]] معرفی و از [[پیامبر]] نقل می‌کند که دو چیز گرانسنگ در میان شما بر جای می‌گذارم: [[کتاب خدا]] و عترتم که [[اهل بیت]] من هستند. این روایاتْ پرشمار و از راههای گوناگون، از جمله از قول [[امام صادق]] و دیگر [[امامان]] {{عم}} نقل شده و [[صدوق]] در [[کمال الدین]] آنها را گزارش کرده است.<ref>کمال الدین، ص ۶۳، ۲۳۴ ـ ۲۷۹. </ref> همچنین روایاتی که اهل‌بیت را با قرآن می‌داند، چنان‌که در روایتی آمده است: به [[درستی]] که [[خدای متعال]] ما را [[پاک]] و [[معصوم]] گرداند و ناظران بر آفریده‌های خود و [[حجت]] در روی [[زمین]] قرار داد و قرآن را با ما و ما را با قرآن همراه کرد که نه قرآن از ما جدا گردد و نه ما از قرآن <ref>الکافی، ج ۱، ص ۱۹۱؛ کمال الدین، ج ۱، ص ۲۳۰. </ref>.

# روایاتی که معیار استواری[[سنت]] و به طور اخص روایات اهل‌بیت را هماهنگی با قرآن قرار می‌دهد و به وضوح بر [[پیراستگی]] قرآن از تحریف دلالت دارد.<ref>تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۸؛ الکافی، ج ۱، ص ۶۹؛ وسائل الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۱۰. </ref>

# روایاتی که در آنها [[اهل‌بیت]] به [[قرآن]] [[تمسک]] کرده و اعتبار سخن خود را با استناد به [[کلام]] [[وحی]] نمایانده یا گفته‌اند: سخنان ما مستند به قرآن است: " وقتی درباره چیزی سخن گفتم از جایگاه آن در قرآن بپرسید"؛<ref>{{متن حدیث| إِذَا حَدَّثْتُكُمْ بِشَيْءٍ فَسْأَلُونِي عَنْهُ مِنْ كِتَابِ اَللَّهِ }}؛ المحاسن، ج ۱، ص ۲۶۹، الکافی، ج ۱، ص ۵۲. </ref> همچنین آنگاه که در وصف قرآن سخن گفته‌اند و آن را دارای فصل و وصل و ظاهر و [[باطن]] دانسته‌اند <ref>المحاسن، ج ۱، ص ۲۷۰؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۹۰. </ref> به همین کتاب موجود اشاره و بر موجودیت و [[استواری]] آن تأکید داشته‌اند.

=== [[تاریخ قرآن]] و جمع آن ===

=== [[اسباب نزول]] ===

# روایاتی که به بیان اهمیت [[اسباب نزول]] در [[فهم]] [[آیه]] پرداخته است؛ مانند اینکه [[امیرمؤمنان]]، [[علی]] {{ع}} می‌فرماید: "آیه‌ای نازل نشده است، مگر اینکه می‌دانم که درباره چه چیزی و کجا و بر چه کسی نازل شده است"<ref>{{متن حدیث| وَ اَللَّهِ مَا نَزَلَتْ آيَةٌ إِلاَّ وَ قَدْ عَلِمْتُ فِيمَا نَزَلَتْ وَ أَيْنَ نَزَلَتْ }}؛ الطبقات، ج ۲، ص ۲۵۷؛ تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۷؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۹۳. </ref> یا اخباری که یکی از ویژگی‌های [[مصحف امام علی]] {{ع}} را بیان سبب نزول [[آیات]] دانسته است.<ref>بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۵۴؛ التمهید، ج ۱، ص ۲۹۲. </ref> برخی روایات این [[مصحف]] را مشتمل بر بیان [[زمان]] [[نزول]] آیات و ترتیب [[تاریخی]] آن دانسته‌اند.<ref>مصحف امام علی {{ع}}، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۰. </ref>

# روایاتی که می‌گوید سبب نزول مخصص و محدود کننده [[پیام]] آیه نیست، چنان که [[امام باقر]] {{ع}} فرموده‌اند: اگر آیه‌ای که درباره قومی نازل می‌شد فقط به آن [[قوم]] اختصاص داشت باید با [[مرگ]] آن قوم زمان آن آیه نیز سپری می‌شد و در این صورت چیزی از [[قرآن]] نمی‌ماند، در حالی که قرآن تا هنگامی که [[زمین]] و [[آسمان]] برقرار است جریان دارد و هر قومی آیه‌ای دارد که آن را [[تلاوت]] می‌کند <ref>تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۰؛ بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۱۱۵. </ref>. در روایاتی دیگر قرآن به [[خورشید و ماه]] [[تشبیه]] شده و ناظر بودن به موارد خاص را محدود کننده پیام و دلالت آیه ندانسته‌اند.<ref>تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۰۴. </ref>

=== ظاهر و [[باطن]] داشتن [[قرآن]] ===

=== [[اعجاز قرآن]] ===

# بیان [[فلسفه]] ادغام پیامهای [[هدایتی]] پیامبر در [[سند]] [[نبوت]] و [[حقانیت]] او، زیرا در میان [[پیامبران پیشین]] دستورالعملهای هدایتی از معجزات جدا بود؛ اما در مورد [[پیامبر اسلام]] [[کتاب الهی]] همان معجزه و سند رسالت او قرار گرفت، چنان که [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: خداوند آن را دلیل بر [[صدق]] [[راستگویان]] و جدایی آنان از [[دروغگویان]] قرار داد.<ref> بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۷۱. </ref>در روایتی دیگر منسوب به [[امام عسکری]] {{ع}} آمده است که قرآن [[نبی]] بودن و [[آیت]] بودن را آشکار می‌سازد: {{متن حدیث| أَبَانَ فِيهِ نُبُوَّتَهُ وَ أَظْهَرَ بِهِ آيَتَهُ وَ مُعْجِزَتَهُ}} <ref>بحارالانوار، ج ۹، ص ۱۸۲؛ تفسیر منسوب به امام عسکری {{ع}}، ص ۴۰۲. </ref> ازاین‌رو در منظر اهل‌بیت قرآن بر اثر [[ابدی]] بودن آشکارتر از معجزات پیامبران پیشین معجزه و دلیل آشکار بر نبوت پیامبر {{صل}} می‌گردد <ref>تفسیر منسوب به امام عسکری {{ع}}، ص ۴۱۰. </ref>.

=== [[محکم و متشابه]] ===

=== [[ناسخ و منسوخ]] ===

=== امثال قرآن ===

اهل‌بیت {{عم}} به درست‌خوانی و رعایت [[ترتیل]] قرآن توصیه کرده‌اند؛ ولی به [[اختلاف]] [[قرائات]] و لهجه‌ها نپرداخته‌اند. علم قرائت به تدریج رواج یافت و گروهی به "[[قاری]]" موسوم شدند؛ اما در میان [[مسلمانان]] قرائت رایج همان [[قرائت]] [[امیرمؤمنان]] {{ع}} و آن قرائت [[عاصم]] به [[روایت]] حفص بن [[سلیمان]] است. <ref>مجمع البیان، ج ۱، ص ۷۸؛ مناهل العرفان، ج ۱، ص ۳۲۰ ـ ۳۲۱. </ref>

== نسبت میان [[قرآن]] و [[اهل بیت]] ==

== [[اهل بیت]] و فهم قرآن ==

== [[اهل بیت]] و روش اختصاصی در فهم ==

== جایگاه انحصاری [[اهل بیت]] نسبت به [[قرآن]] ==

=== [[هدایت]] و تصحیح بدفهمی نسبت به قرآن ===

=== [[تأویل]] آیات ===

=== رفع اختلاف‌ها ===

=== [[ایستادگی]] در برابر [[انحرافات]] ===

روش آنان [[استدلال عقلی]] توأم با [[شرح صدر]] و استناد به قرآن و [[حدیث نبوی]] بود. البته ایستادگی آنان در برابر انحرافها به [[تفسیر آیات]] و [[معارف قرآنی]] محدود نمی‌شد، و شامل موضوعات عام مربوط به قرآن نیز می‌شد، چنان‌که [[اسحاق]] کندی یکی از [[دانشمندان]] معاصر [[امام حسن عسکری]] {{ع}} به [[فکر]] تألیف کتابی برای [[اثبات]] تناقض در قرآن افتاد؛ ولی [[امام عسکری]] فردی را [[مأمور]] کرد تا به شیوه‌ای خاص و با [[استدلال]] او را از این [[پندار]] برهاند و از این کار [[بیهوده]] باز دارد.<ref>مناقب، [[ابن‌شهرآشوب]]، ج ۴، ص ۴۵۸؛ بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۳۹۲؛ ج ۵، ص ۳۱۱.</ref>.<ref>[[سید محمد علی ایازی|ایازی، سید محمد علی]]، [[اهل بیت و قرآن (مقاله)|مقاله «اهل بیت و قرآن»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>

=== [[علم ویژه]] به قرآن ===

== منابع ==

[[رده:اهل بیت]]

[[رده:قرآن]]