حدیث ثقلین در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[حدیث ثقلین]]''' یکی از مهمترین [[احادیث]] صحیحی است که مورد قبول [[شیعه]] و [[اهل سنت]] بوده و در آن [[عترت]] در کنار [[قرآن]] ذکر شده است و دلالت روشنی بر [[امامت]] و [[پیشوایی]] [[عترت پیامبر]] دارد. در این [[حدیث]] به [[پیروی]] از [[عترت]] [[فرمان]] داده شده است زیرا [[تمسک به عترت]] [[پیامبر]] چیزی غیر از [[اطاعت]] و [[پیروی]] از [[دستورات]] ایشان نیست.

== معناشناسی ==

== متن حدیث ==

# [[گمراه]] نشدن [[امت]] در صورت [[تمسک به قرآن]] و [[عترت]]: {{متن حدیث|مَا إِنْ‏ تَمَسَّكْتُمْ‏ بِهِمَا لَنْ‏ تَضِلُّوا بَعْدِي‏}}.

# جدایی ناپذیری قرآن و عترت از یکدیگر: {{متن حدیث|أَنَّهُمَا لَنْ‏ يَفْتَرِقَا حَتَّى‏ يَرِدَا عَلَيَّ‏ الْحَوْضَ‏}}.

بنابراین، در [[متواتر بودن]] حدیث ثقلین جای کم‌ترین تردیدی وجود ندارد، برخی از عبارت‌های آن متواتر لفظی، و برخی دیگر متواتر معنوی است. بر این اساس مناقشه‌های امثال [[ابن‌جوزی]]<ref>العلل المتناهیة فی الأحادیث الواهیة، ج۱، ص۲۶۸.</ref> و ابن‌تیمیه<ref>منهاج السنة، ج۸، ص۲۱۵.</ref> در [[سند]] آن [[ارزش]] [[علمی]] ندارد؛ زیرا حدیث متواتر با [[قطع]] نظر از سند آن، مفید [[علم]] و [[اطمینان]] بوده و حجیت عقلایی و [[شرعی]] دارد<ref>{{عربی|حکم المتواتر أنه مقبول و یجب العمل به دون البحث عن رجاله}}، قواعد اصول الحدیث، ص۱۶۸.</ref>.

شواهد دیگری نیز وجود دارد که عبارتند از حدیث ابو هر پره که دارقُطنی (ص ۵۲۹) و حاکم (۱/۹۳) و [[خطیب]] در “الفقیه والمتفقه” روایت کرده‌اند، و دیگری حدیث [[ابن عباس]] است که حاکم روایت کرده و ذهبی با او موافقت نموده است، و دیگری حدیث [[عمرو بن عوف]] است که [[ابن عبدالبر]] در “جامع بیان العلم” (۲۴/۲، ۱۱۰) روایت کرده است. اگر چه این [[احادیث]] به [[تنهایی]] خالی از [[ضعف]] نیستند، ولی یکدیگر را تقویت می‌کنند، و حدیث ابن عباس [[بهترین]] آنهاست.

[[شاهد]] دیگر بر حدیث ثقلین به [[نقل]] [[ترمذی]] [[حدیثی]] است که [[شریک]] از [[رکین بن ربیع]] از [[قاسم بن حسان]] از [[زید بن ثابت]] به صورت مرفوع روایت کرده است. این [[حدیث]] را [[احمد]] (۵/۱۸۱، ۱۸۹) و [[ابن ابی عاصم]] (۱۵۴۸، ۱۵۴۹) و [[طبرانی]] در المعجم الکبیر (۴۹۲۱، ۴۹۲۳) روایت کرده‌اند و اسناد آن در باب شواهد و متابعات [[حسن]] است، [[هیثمی]] پس از نقل آن از طبرانی گفته است “رجاله ثقات”<ref>مجمع الزوائد، ج۱، ص۱۷۰.</ref> و پس از نقل آن از احمد گفته است: {{عربی|أسناده جید}}<ref>مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۶۳.</ref>.

== دلالت [[حدیث ثقلین]] بر [[امامت اهل بیت]] {{عم}} ==

=== دلالت بر [[وجوب اطاعت اهل بیت]] ===

=== دلالت بر جداناپذیری قرآن و اهل بیت ===

=== دلالت بر امامت اهل بیت {{ع}} ===

# '''پیروی از اهل‌بیت شرط [[هدایت]]''': در برخی از روایات حدیث ثقلین تصریح شده است که پیروی از قرآن و اهل بیت شرط [[نجات]] از [[ضلالت]] است. [[حاکم نیشابوری]] از [[زید بن أرقم]] [[روایت]] کرده که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[غدیر خم]] خطاب به [[مردم]] فرمود: “من دو چیز را در میان شما باقی می‌گذارم که اگر از آن دو پیروی کنید، هرگز [[گمراه]] نخواهید شد، آن دو عبارتند از [[کتاب خدا]] و [[اهل بیت]] من”<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۱۸، ح۴۵۷۷.</ref>. [[ابن حجر مکی]] نیز [[حدیث]] مزبور را [[روایت]] کرده و بر صحت آن [[گواهی]] داده است<ref>الصواعق المحرقة، ص۱۸۸، باب یازدهم، درباره فضائل اهل بیت {{عم}}.</ref>. در برخی از [[روایات]] [[حدیث ثقلین]] آمده است که [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[پیشی گرفتن]] بر [[اهل‌بیت]] یا فاصله گرفتن از آنان را، همانند پیشی گرفتن بر [[قرآن]] یا فاصله گرفتن از آن، سبب [[هلاکت]] دانسته‌اند: {{متن حدیث|فَلَا تُقَدِّمُوهُمَا فَتَهْلِكُوا وَ لَا تُقَصِّرُوا عَنْهَا فَتَهْلِكُوا}}<ref>المعجم الکبیر، ج۵، ص۱۸۶- ۱۸۷.</ref>. این تعبیر، بیان‌گر [[پیشوایی]] قرآن و [[اهل بیت پیامبر]] برای [[مسلمانان]] است؛ زیرا مقتضای [[امامت]] این است که [[مأموم]] در [[عقیده]] و عمل و گفتار و [[کردار]] تابع [[امام]] خویش باشد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۱۶۰.</ref>.

عالمان [[اهل‌سنّت]] به [[منصوص بودن امامت]] [[اهل‌بیت]] {{عم}} [[معتقد]] نیستند، لکن شماری از آنان دلالت [[حدیث ثقلین]] بر وجوب پیروی از اهل بیت پیامبر را همانند [[پیروی]] از [[قرآن کریم]]، پذیرفته‌اند. در این جا سخنان برخی از آنان را بازگو می‌کنیم:

# [[سعدالدین تفتازانی]] (متوفای ۷۹۱ ه‍): “پیامبر اکرم {{صل}} اهل‌بیت خود را در این که تمسک به آنان [[رهایی]] بخش از [[گمراهی]] است، قرین [[کتاب خدا]] قرار داده است، و تمسک به کتاب خدا معنایی جز گرفتن و به‌کار بستن [[علم]] و [[هدایتی]] که در آن است، ندارد؛ [[عترت پیامبر]] نیز همین گونه است”<ref>شرح المقاصد، ج۵، ص۳۰۲- ۳۰۳.</ref>.

همتایی [[اهل بیت]] با [[قرآن کریم]] از یک سو، و [[وجوب پیروی]] همه جانبه از آنان از سوی دیگر، به‌علاوه [[معصوم]] بودن آنان از هر گونه [[خطا]] و [[گناه]]، چنان که پیش از این بیان شد، بیانگر افضلیت اهل بیت بر دیگران است، تنها [[پیامبر اکرم]] {{صل}} از این [[حکم]] مستثنی است. مضافاً بر این که در برخی از [[روایات]] [[حدیث ثقلین]] بر [[اعلمیت اهل بیت]] بر دیگران تصریح شده است: {{متن حدیث|وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ‏ فَإِنَّهُمْ‏ أَعْلَمُ‏ مِنْكُمْ‏}}<ref>المعجم الکبیر، ج۵، ص۱۸۶- ۱۸۷؛ غایة المرام، ج۲، ص۳۴۱- ۳۴۲.</ref>. شماری از [[عالمان]] [[اهل‌سنّت]] بر اعلمیت اهل بیت [[پیامبر]] {{صل}} بر دیگران تصریح کرده‌اند: [[ابن حجر هیتمی]] (متوفای ۹۷۳ ه‍) گفته است: “مقصود از کسانی که به تمسّک به آنان [[تشویق]] شده است، عالمان اهل بیت به [[کتاب خدا]] و [[سنّت]] [[رسول خدا]] {{صل}} هستند؛ زیرا آنان کسانی‌اند که تا [[قیامت]] از [[کتاب الهی]] جدا نخواهند شد، و عبارت {{متن حدیث|وَ لَا تُعَلِّمُوهُمْ‏ فَإِنَّهُمْ‏ أَعْلَمُ‏ مِنْكُمْ‏}} در [[روایت]] پیشین، مؤید این مطلب است، آنان با این ویژگی از دیگر عالمان متمایزند؛ زیرا [[خداوند]] [[پلیدی]] را از آنها دور کرده و پاکیزه‌شان ساخته است و با کرامت‌های نمایان و مزایای فراوان که برخی از آنها پیش از این بیان شد، به آنان [[شرافت]] داده است”<ref>الصواعق المحرقة، ص۱۸۹.</ref>. [[ملا علی قاری]] (متوفای ۱۰۱۳ ه‍) نیز گفته است: “اظهر این است که اهل بیت غالباً نسبت به صاحب [[بیت]] از دیگران آگاه‌ترند، پس مراد از اهل بیت، عالمان از آنان است که بر [[سیرت]] و [[طریقت]] پیامبر [[آگاه]]، و به حکم و [[حکمت]] او عارفند و به این جهت صلاحیت آن را دارند که [[همتای قرآن]] باشند”<ref>المرقاة فی شرح المشکاة، ج۵، ص۶۰۰.</ref>. [[افضلیت]]، یکی از شرایط اساسی [[امامت]] است. به گفته [[تفتازانی]]، معظم [[اهل]] سنّت و بسیاری از [[فرق اسلامی]] بر آن‌اند که امامت [[حق]] [[افضل افراد]] یک عصر است، مگر آنکه مستلزم [[هرج و مرج]] و [[فتنه]] باشد<ref>شرح المقاصد، ج۵، ص۲۹۱.</ref>. از نظر [[عقل]] با وجود فرد [[افضل]]، [[امامت مفضول]] [[قبیح]] است، چنان که [[آیه شریفه]]{{متن قرآن|أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَى فَمَا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ}}<ref>«آیا آنکه به حقّ رهنمون می‌گردد سزاوارتر است که پیروی شود یا آنکه راه نمی‌یابد مگر آنکه راه برده شود؟ پس چه بر سرتان آمده است؟ چگونه داوری می‌کنید؟» سوره یونس، آیه ۳۵.</ref> نیز بر آن دلالت می‌کند<ref>ر.ک: امامت در بینش اسلامی، ص۱۸۷-۲۰۲.</ref>. با توجه به [[افضلیت اهل بیت]] {{ع}} از یک سو، و شرط بودن [[افضلیت]] در [[امامت]] از سوی دیگر، دلالت [[حدیث ثقلین]] بر [[امامت اهل بیت]]، [[ثابت]] و آشکار است<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت اهل بیت (کتاب)|امامت اهل بیت]]، ص ۱۶۶.</ref>.

== مصداق [[اهل بیت]] ==

ارزیابی

== منابع ==

{{منابع}}  

# [[پرونده:13681148.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|'''گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین''']]

# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]

{{پانویس}}

[[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]]