ادب در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[آداب]] عبارت است از [[رفتارها]] و حالت‌های دخیل در کمال و [[حُسن]] چیزی. آداب در ابواب متعدّد [[فقه]] به همان معنای لغوی به کار رفته است، لکن با توجّه به تعدّد معنای لغوی، آنچه در بیشتر ابواب فقه منظور [[فقیهان]] است، مجموع [[رفتارها]] و هیئت‌هایی است که فعل یا ترک آنها از دیدگاه شارع مقدّس، موجب [[حسن]] و کمال فعل یا موضوعی می‏‌شود که [[حکم شرعی]] به آن تعلّق گرفته است، مانند آداب [[نماز]]، [[روزه]]، [[زیارت]]، [[جهاد]] و تخلّی.

آداب در باب [[حدود و تعزیرات]]، معنای [[ادب]] کردن را می‌‏دهد، حتّی برخی [[فقها]] در عنوان این باب، واژه آداب را جایگزین کلمه [[تعزیرات]] کرده و نوشته‏‌اند: "کتاب الحدود و الآداب"<ref>جواهر الکلام، ج۷، ص ۲۵۷</ref>.

آداب در باب [[تجارت]]، در بحث فروختن کتاب‌های مربوط به ادب یا [[آموزش]] آداب و گرفتن مزد در برابر آن، در معنای [[علوم]] ادبی به‏ کار رفته است<ref>العروة الوثقی (ج)، ج۲، ص۲۶۹ ـ ۲۷۰</ref>.

آداب به معنای اول، گاه فعلی از [[افعال]] است و گاه ترک فعلی از افعال، چنان‏که گاه به عنوان عملی مستقلّ نگریسته شده است، مانند نظافت کردن و ناخن گرفتن و گاه حالت و هیئتی در فعلی است، از قبیل آداب غَذا خوردن. در بعضی آداب، مانند [[غسل]] [[جمعه]] و [[زیارت]] و [[احرام]] قصد قربت معتبر است، ولی در بعضی دیگر، مانند آداب تجارت، معتبر نیست.

از بررسی کلمات فقیهان و کاربرد این واژه در فقه بر می‏‌آید که آداب، اعم از [[احکام]] لزومی و غیر لزومی است؛ یعنی هم مستحبّات و مکروهات را در بر می‏گیرد و هم [[واجبات]] و [[محرّمات]] را، مانند آداب تخلّی که ضمن آن، واجبات و محرّمات آن نیز ذکر شده است<ref>الحدائق الناضرة، ج۲، ص۲.</ref>، هر چند اصل [[وجوب]] یا [[حرمت]] فعلی، مانند وجوب نماز و حرمت [[زنا]]، [[ادب]] نامیده نمی‏‌شود.

در بیشتر کتاب‌ها و ابواب فقهی، عنوانی برای بیان آداب آن قرار داده شده است، مانند آداب نماز، روزه، [[حج]]، جهاد، [[اعتکاف]]، [[دعا]]، [[تجارت]]، [[قضاء]]، [[ازدواج]]، [[معاشرت]]، خوابیدن، [[سفر]]، زیارت، [[احتضار]]، تکفین، [[دفن]] و غیره<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، ص ۱۲۳-۱۲۴.</ref>.