←منابع
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[کربلا]]، صحنۀ تجدید کینههای [[مشرکان]] و [[منافقان]] بر ضدّ [[آل الله]] بود و همان [[قدرت سیاسی]] را که [[میراث]] [[رسول خدا]] {{صل}} بود و غاصبانه به [[دست]] [[دشمن]] افتاد، بر ضدّ [[عترت]] [[رسول]] به کار گرفتند و این از شگفتیهای [[تاریخ]] است! [[سیدالشهدا]] {{ع}} در خطابۀ خویش در [[عاشورا]] به [[سپاه کوفه]] چنین فرمود: شمشیری را که ما به دستتان دادیم، علیه ما تیز کردید و به روی ما [[شمشیر]] کشیدید و آتشی را که بر [[دشمنان]] شما و ما افروخته بودیم، بر خود ما افروختید و با [[دشمنان خدا]] بر ضدّ [[اولیاء الله]] همدست شدید: {{متن حدیث|فَشَحَذْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً كَانَ فِي أَيْدِينَا وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَاراً أَضْرَمْنَاهَا عَلَى عَدُوِّكُمْ وَ عَدُوِّنَا...}}<ref>مقتل الحسین، خوارزمی، ج۲، ص۶؛ مناقب، ج۴، ص۱۱۰، (با اندکی تفاوت در لفظ).</ref> و در [[نقل]] دیگر: {{متن حدیث|سَلَلْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً فِي رِقَابِنَا وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَارَ الْفِتَنِ... فَأَصْبَحْتُمْ أَلْباً عَلَى أَوْلِيَائِكُمْ وَ يَداً عَلَيْهِمْ لِأَعْدَائِكُمْ...}}<ref>بحارالأنوار، ج۴۵، ص۸؛ موسوعه کلمات الامام الحسین، ص۴۲۴.</ref>. آیا این همان سخن "أبوبکر بن عربی" نیست که [[حسین]] {{ع}} به [[شمشیر]] جدّش کشته شد: {{عربی|انَّ الْحُسَینَ قُتِلَ بِسَیفِ جَدِّهِ}}؟<ref>الامام الحسین، علائلی، ص۶۲.</ref>. | [[کربلا]]، صحنۀ تجدید کینههای [[مشرکان]] و [[منافقان]] بر ضدّ [[آل الله]] بود و همان [[قدرت سیاسی]] را که [[میراث]] [[رسول خدا]] {{صل}} بود و غاصبانه به [[دست]] [[دشمن]] افتاد، بر ضدّ [[عترت]] [[رسول]] به کار گرفتند و این از شگفتیهای [[تاریخ]] است! [[سیدالشهدا]] {{ع}} در خطابۀ خویش در [[عاشورا]] به [[سپاه کوفه]] چنین فرمود: شمشیری را که ما به دستتان دادیم، علیه ما تیز کردید و به روی ما [[شمشیر]] کشیدید و آتشی را که بر [[دشمنان]] شما و ما افروخته بودیم، بر خود ما افروختید و با [[دشمنان خدا]] بر ضدّ [[اولیاء الله]] همدست شدید: {{متن حدیث|فَشَحَذْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً كَانَ فِي أَيْدِينَا وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَاراً أَضْرَمْنَاهَا عَلَى عَدُوِّكُمْ وَ عَدُوِّنَا...}}<ref>مقتل الحسین، خوارزمی، ج۲، ص۶؛ مناقب، ج۴، ص۱۱۰، (با اندکی تفاوت در لفظ).</ref> و در [[نقل]] دیگر: {{متن حدیث|سَلَلْتُمْ عَلَيْنَا سَيْفاً فِي رِقَابِنَا وَ حَشَشْتُمْ عَلَيْنَا نَارَ الْفِتَنِ... فَأَصْبَحْتُمْ أَلْباً عَلَى أَوْلِيَائِكُمْ وَ يَداً عَلَيْهِمْ لِأَعْدَائِكُمْ...}}<ref>بحارالأنوار، ج۴۵، ص۸؛ موسوعه کلمات الامام الحسین، ص۴۲۴.</ref>. آیا این همان سخن "أبوبکر بن عربی" نیست که [[حسین]] {{ع}} به [[شمشیر]] جدّش کشته شد: {{عربی|انَّ الْحُسَینَ قُتِلَ بِسَیفِ جَدِّهِ}}؟<ref>الامام الحسین، علائلی، ص۶۲.</ref>. | ||
تیری را که [[عمر سعد]]، [[صبح]] [[عاشورا]] به سوی اردوی [[حسینی]] رها میکند و تیری را که [[حرمله]] بر گلوی [[علی اصغر]] {{ع}} میزند، تیری نیست که در [[سقیفه]] رها شد و بر [[قلب]] [[پیامبر]] نشست؟ و آیا آن تیر، بر حنجره اصغر نشست یا بر جگر [[دین]] فرود آمد؟ چه خوب و عمیق دریافته و سروده است، اگر واقعۀ شوم [[سقیفه]] نبود، هرگز جنایتهای بعدی که اوج آن در [[عاشورا]] بود، پیش نمیآمد و مسیر [[تاریخ اسلام]] و [[شیعه]] به گونۀ دیگری بود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۱۱.</ref>. | تیری را که [[عمر سعد]]، [[صبح]] [[عاشورا]] به سوی اردوی [[حسینی]] رها میکند و تیری را که [[حرمله]] بر گلوی [[علی اصغر]] {{ع}} میزند، تیری نیست که در [[سقیفه]] رها شد و بر [[قلب]] [[پیامبر]] نشست؟ و آیا آن تیر، بر حنجره اصغر نشست یا بر جگر [[دین]] فرود آمد؟ چه خوب و عمیق دریافته و سروده است، اگر واقعۀ شوم [[سقیفه]] نبود، هرگز جنایتهای بعدی که اوج آن در [[عاشورا]] بود، پیش نمیآمد و مسیر [[تاریخ اسلام]] و [[شیعه]] به گونۀ دیگری بود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۱۱.</ref>. | ||
==نقش [[سقیفه]] در پایهریزی [[حکومت امویان]]== | |||
«[[بنیامیه]]» که سالها، بزرگترین [[جنگها]] و [[توطئهها]] را در [[عصر پیامبر اسلام]]{{صل}} بر ضد [[اسلام]] به راه انداخته بودند، سرانجام با پذیرش شکستی تلخ به عنوان «[[طُلَقا]]» ([[آزادشدگان]] [[پیامبر]]) در میان [[مسلمانان]] با [[خواری]] و بدنامی [[روزگار]] میگذراندند. آنان هنگام [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} از هیچ اعتبار و وجههای برخوردار نبودند تا بتوانند چون دو دهه گذشته در مقابل موج جدید اسلام بپا خیزند. | |||
ولی با حادثهای که پس از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} در [[جریان سقیفه]] اتفاق افتاد و در نتیجه دست «[[بنیهاشم]]» از [[حکومت اسلامی]] و [[مدیریت جامعه]] نوبنیاد و پرتلاطم آن [[روز]] کوتاه شد، شرایطی فراهم گشت که در نهایت به [[سلطه]] [[قطعی]] بنیامیه بر [[جامعه اسلامی]] انجامید. | |||
بگذارید این سخن را از معتبرترین [[منابع اهل سنت]] یعنی «[[صحیح بخاری]]» بشنویم: | |||
آن روز گروهی از [[انصار]] در سقیفه گرد هم آمده بودند تا برای مسلمانان امیری [[انتخاب]] کنند. آنان درصدد بودند [[سعد بن عباده انصاری]]- [[رئیس قبیله خزرج]]- را به عنوان [[امیر]] برگزینند؛ ولی «[[ابوبکر]]» با برافراشتن [[پرچم]] [[فضیلت]] [[قریش]] گروه انصار را [[شکست]] داد. وی با این سخن که پیامبر{{صل}} فرمود: «[[پیشوای مسلمانان]] باید از قریش باشد»<ref>صحیح بخاری، کتاب المحاربین، ج۸، ص۲۰۸ (با تصرف و تلخیص). و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۴.</ref> با تکیه بر اصل امتیاز قریش بر سایر [[اقوام عرب]] بر آنان [[غلبه]] کرد. اصلی که اسلام با آن [[مبارزه]] کرد؛ و پیامبر تنها [[زعامت]] و [[پیشوایی]] [[امت]] را در [[اهل بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]]{{عم}} قرار داده بود. | |||
[[اخبار]] و روایاتی که پیرامون گفتوگوهای آن روز در سقیفه، امروز در دست ما است گویای این [[واقعیت]] است که معیار [[انتخاب خلیفه]] در آن جمع عمدتاً حول محور «قرشی» بودن میچرخید. | |||
[[ابن ابی الحدید]] در ذیل [[خطبه ۲۶]] [[نهج البلاغه]] میگوید: | |||
«[[عمر]] به انصار گفت: «به [[خدا]] [[سوگند]]! [[عرب]] هرگز به [[امارت]] و [[حکومت]] شما [[راضی]] نمیشود؛ زیرا پیامبر{{صل}} از [[قبیله]] شما نیست. ولی عرب قطعاً از این که مردی از [[طایفه]] [[پیغمبر]] [[حکومت]] کند [[امتناع]] نخواهد کرد. کیست که بتواند با ما در حکومت و [[میراث]] [[محمدی]] معارضه کند، حال آنکه ما [[نزدیکان]] و [[خویشاوند]] او هستیم؟»<ref>{{عربی|قَالَ عَمَرُ: وَاللهِ لَا تَرْضَى الْعَرَبُ أَنْ تُؤَمِّرَكُمْ وَ نَبِيُّهَا مِنْ غَيْرِكُمْ وَ لَا تَمْتَنِعُ الْعَرَبُ أَنْ تُوَلِّیَ أَمْرَهَا مَنْ كَانَتِ النُّبُوَّةُ مِنْهُمْ مَنْ يُنَازِعُنَا سُلْطَانُ مُحَمَّدٍ وَ نَحْنُ أَوْلِيَاؤُهُ وَ عَشِيرَتُهُ}}؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۲، ص۳۸.</ref>. | |||
در [[روایت]] [[ابن اسحاق]] چنین آمده است: | |||
«شما به خوبی میدانید که این [[جماعت]] از [[قریش]] دارای چنین [[منزلت]] و مقامی است که دیگر [[اقوام عرب]] آن را ندارند و اقوام عرب جز بر مردی از قریش متفق القول نخواهند شد». | |||
و در بیان [[ابوبکر]] نیز آمده است: «[[قوم عرب]] جز قریش را به [[خلافت رسول خدا]]{{صل}} نخواهد [[شناخت]]»<ref>{{متن حدیث|... وَ إِنَّ الْعَرَبَ لَا تَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ إِلَّا لِقُرَیْشٍ}}؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۲، ص۲۴.</ref>. | |||
مفهوم این سخن آن است که آنچه شرط لازم برای [[زمامداری]] [[مسلمانان]] است، [[شایستگی]] و [[تقوی]] و [[فضیلت]] نیست، بلکه آنچه که باید جانب آن را رعایت کرد و [[محترم]] شمرد «[[شرافت]] قبیلهای» است که آن هم تنها در قریش خلاصه میشود؛ چون این قریش بود که در [[زمان جاهلیت]] از [[اشرافیت]] [[دینی]] و [[مالی]] برخوردار بوده است، به گونهای که سایر [[اقوام]] تنها زیربار فرمانی میرفتند که قریش آن را وضع کند، و این قریش بود که [[سرنوشت]] [[حجاز]] را در آن [[زمان]] در دست داشت. بنابراین، پس از [[پیامبر]]{{صل}} نیز این قریش است که [[حق]] دارد زمام امور مسلمانان را به دست گیرد و بر همگان [[حکمرانی]] کند. | |||
این مهمترین برگ برندهای بود که ابوبکر و دستیارانش در آن [[روز]] توانستند با طرح آن بر جمع کثیر [[انصار]] [[غلبه]] کنند. | |||
جمعبندی حوادث نیم [[قرن اول]] [[اسلام]] نشان میدهد آنچه در «[[سقیفه]]» اتفاق افتاد تنها [[شکست]] انصار در مقابل [[امتیازطلبی]] قریش نبود، بلکه اصلی در آنجا بنا نهاده شد که زنجیروار باب مسائل و [[مشکلات]] دیگر را بر [[جهان اسلام]] گشود.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها]] ص ۱۱۳.</ref>. | |||
==مهمترین پیامدهای [[سقیفه]]== | |||
میتوان در سه مطلب خلاصه کرد: | |||
===شکسته شدن [[حرمت پیامبر]]{{صل}} و [[اهل بیت]]{{عم}}=== | |||
یکی از مهمترین پیامدهای سقیفه، شکسته شدن حرمت پیامبر{{صل}} بود. در سقیفه سخنان صریح [[پیامبر]]{{صل}} در [[نصب علی]]{{ع}} برای [[خلافت]] و [[رهبری]] [[امت]] به [[فراموشی]] سپرده شد و [[ابهت]] حضرت در میان امت شکسته شد. | |||
طبیعی بود که [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} و [[مؤمنان راستین]] زیر بار این خواسته ناروا نروند و در نتیجه با [[مقاومت]] [[دستگاه خلافت]] مواجه شوند که این خود به شکسته شدن بیشتر [[حرمت]] [[خاندان پیامبر]]{{صل}} دامن میزد و آن را در میان امت رسمیت میبخشید. | |||
دستگاه خلافت که جایگاه خویش را با برافروختن [[آتش]] [[تعصب]] قبیلهای به چنگ آورده بود، برای [[حفظ]] آن جایگاه تا بدانجا پیش رفت که به [[خانه]] [[وحی]] و [[رسالت]] [[یورش]] برد. چیزی که تا چند صباح قبل از آن، حتی به مخیله هیچ [[مسلمانی]] خطور نمیکرد. | |||
میدانیم که پس از [[داستان سقیفه]] تعدادی از بزرگان [[اسلام]] از [[بیعت با ابوبکر]] [[امتناع]] کرده بودند. آنان که افرادی چون [[زبیر]]، [[عباس بن عبدالمطلب]]، [[عتبة بن ابولهب]]، [[سلمان فارسی]]، [[ابوذر غفاری]]، [[عمار بن یاسر]]، [[مقداد بن اسود]]، [[براء بن عازب]] و [[ابی بن کعب]] در جمع آنان دیده میشدند همگی در [[منزل]] [[حضرت فاطمه]]{{س}} جمع شده بودند. | |||
«[[ابن عبد ربه]]» دانشمند معروف [[اهل سنت]] نقل میکند: | |||
«[[ابوبکر]]، [[عمر]] را فرستاد و به او گفت: اگر آنان از [[بیعت]] امتناع کردند با آنان بجنگ! وی با مشعلی از آتش به خانه [[حضرت فاطمه زهرا]]{{س}} آمد تا آن را بسوزاند. [[فاطمه]]{{س}} جلو آمد و گفت: ای زاده خطاب! آیا آمدی تا خانه ما را بسوزانی؟ گفت: آری. مگر آنکه چون بقیه امت با ابوبکر بیعت کنید!»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ أَبَابَكْر بَعَثَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ لِيُخْرِجَهُمْ مِنْ بَيْتِ فَاطِمَةَ{{س}} وَ قَالَ لَهُ: إِنْ أَبَوْا فَقَاتِلْهُمْ! فَأَقْبَلَ بِقَبَسٍ مِنْ نَارٍ عَلَى أَنْ يُضْرِمَ عَلَيْهِمُ الدَّارَ فَلَقِيَتْهُ فَاطِمَةُ{{س}} فَقَالَتْ: يَا ابْنَ الْخَطَّابِ أَ جِئْتَ لِتُحْرِقَ دَارَنَا؟ قَالَ: نَعَمْ أَوْ تَدْخُلُوا فِيمَا دَخَلَتْ فِيهِ الْأُمَّةُ}}؛ (عقد الفرید، ج۴، ص۲۵۹- ۲۶۰) همچنین رجوع کنید به: الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۰؛ انساب الاشراف، باب امر السقیفه، با تحقیق دکتر زکار و دکتر زرکلی، ج۲، ص۲۶۸.</ref>. | |||
همچنین در [[تاریخ]] [[طبری]] آمده است: | |||
«[[عمر بن خطاب]] به [[منزل]] علی{{ع}} آمد، در حالی که [[طلحه]] و [[زبیر]] و مردانی از [[مهاجرین]] در آنجا گرد آمده بودند. آنگاه به آنان گفت: به [[خدا]] [[سوگند]]! [[خانه]] را بر سرتان بسوزانم یا این که برای [[بیعت کردن]] از آن خارج شوید»<ref>{{متن حدیث|أَتَی عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ مَنْزِلَ عَلِیٍّ وَ فِیهِ طَلْحَةٌ وَ الزُّبَیْرُ وَ رِجَالٌ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ. فَقَالَ: وَاللهِ لَاُحْرِّقَنَّ عَلَیْکُمْ أَوْ لَتَخْرُجَنَّ إِلَی الْبَیْعَةِ}}؛ (تاریخ طبری، ج۲، ص۴۴۳). ذهبی در میزان الاعتدال (ج ۳، ص۱۰۸) و ابن حجر در لسان المیزان (ج ۴، ص۱۸۹) در شرح حال علوان بن داوود روایت کردند که ابوبکر در آن بیماری که به مرگش منتهی شد، گفت: دوست داشتم که خانه فاطمه را به زور باز نمیکردم، گرچه برای جنگ بر ضد ما بسته شده بود: {{متن حدیث|وَدِدْتُ أَنِّي لَمْ أَکْشِفْ بَیْتَ فَاطِمَةَ وَ تَرَکْتُهُ وَ إِنْ أَغْلَقَ عَلَی الْحَرْبِ». طبری در تاریخش (ج ۲، ص۶۱۹) نیز آن را روایت کرده است و نیز در الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۶ و مروج الذهب، ج۲، ص۳۰۱ آمده است.</ref>. | |||
«[[بلاذری]]» نیز در «[[انساب الاشراف]]» نقل میکند: [[حضرت زهرا]]{{س}} رو به عمر بن خطاب کرد و فرمود: | |||
{{متن حدیث|يَا ابْنَ الْخَطَّابِ أَ تَرَاكَ مُحْرِقاً عَلَيَّ بَابِي؟ قَالَ نَعَمْ وَ ذَلِكِ أَقْوَى فِيمَا جَاءَ بِهِ أَبُوكِ}}؛ «ای فرزند خطّاب! آیا میخواهی در خانه مرا [[آتش]] بزنی؟ پاسخ داد: آری. ([[مصلحت]]) این کار برای آنچه پدرت آورده مهمتر است»<ref>انساب الأشراف، ج۲، ص۲۶۸، باب امر السقیفه.</ref>. | |||
دامنه این هتک [[حرمتها]] که ریشه در [[سقیفه]] داشت تا بدانجا کشیده شد، که وقتی [[امیرمؤمنان]]{{ع}} را برای [[بیعت]] نزد [[ابوبکر]] آورده بودند، آن حضرت فرمود: اگر [[بیعت]] نکنم شما چه میکنید؟ گفتند: به آن خدایی که جز او معبودی نیست، سرت را از بدنت جدا خواهیم کرد!<ref>{{متن حدیث|فَأَخْرَجُوا عَلِیّاً وَ مَضَوْا بِهِ إِلَی أَبِي بَکْرٍ فَقَالَ: إِنْ لَمْ أَفْعَلْ فَمَهْ؟ قَالُوا: إِذاً وَاللهِ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ نَضْرِبُ عُنُقَکَ}}؛ الامامة و السیاسة، ج۱، ص۳۰- ۳۱، {{عربی|باب کیف کانت بیعه علی ابن ابی طالب{{ع}}}}.</ref>. | |||
پر واضح بود که این حرمتشکنیها، آن هم از سوی کسانی که سالها محضر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را مستقیماً [[درک]] کرده، و از این جهت برای خویش وجهه و اعتباری کسب نموده بودند، میتوانست تا چه [[میزان]] مورد [[سوء]] استفاده [[فرصت]] طلبانی چون «[[بنیامیه]]» قرار گیرد، و [[آینده]] [[اسلام]] را در کابوس حوادث دردناکی فرو برد و نتایج [[شومی]] را برای آیندگان به بار آورد.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها]] ص ۱۱۵.</ref>. | |||
===تبدیل شدن [[خلافت]] ([[عهد]]) [[الهی]] به امری بشری=== | |||
دومین نتیجه روشنی که از [[سقیفه]] به دست آمد تبدیل شدن [[خلافت الهی]]، که اعتبارش از [[نص]] و تعیین مستقیم [[خداوند]] و رسولش نشأت میگرفت، به یک امر عادی بشری بود، آن هم به گونهای که میتوان [[سرنوشت]] مسئلهای با این اهمیت را در یک [[مشاجره]] کوتاه میان [[انصار]] و تنی چند از [[قریش]]، بدون حضور بزرگان اسلام، با تکیه بر [[عصبیت]] قومی و قبیلهای تعیین کرد. | |||
در [[نظام اجتماعی]]، اگر اصلی شکسته شود، یا قانونی به نفع [[طایفه]] خاصی رقم خورد، دیگر هیچ تضمینی وجود ندارد که اصلهای دیگر شکسته نشود. | |||
درست به همین دلیل، پس از سقیفه، [[انتخاب]] [[زمامدار]] و [[خلیفه]] از هیچ [[قانون]] معینی [[پیروی]] نکرد. [[تکلیف]] مسألهای با این اهمیت روزی در میان مشاجره بین انصار و تعداد انگشت شماری از قریش رقم خورد، و [[روز]] دیگر به [[وصیت]] [[خلیفه اول]] و انتخاب شخصی او و دیگر بار به [[شورای شش نفره]] سپرده شد. | |||
جالب است بدانیم همین [[هرج و مرج]] و [[بیثباتی]] در [[انتخاب خلیفه]]، بهانهای شد که آن را [[معاویه]] برای نامزدی یزید برای خلافت مطرح سازد. | |||
وی خطاب به [[مردم]] چنین گفت: | |||
«ای مردم! شما میدانید که [[پیامبر]]{{صل}} از [[دنیا]] رفت و کسی را [[جانشین]] خود قرار نداد، [[مسلمانان]] خود به سراغ [[ابوبکر]] رفته و وی را [[انتخاب]] کردند. ولی ابوبکر در وقت وفاتش طبق وصیتی [[خلافت]] را به [[عمر]] واگذار نمود. عمر هم در [[زمان]] مرگش آن را به شورای شش نفری محول کرد. | |||
پس چنان که میبینید ابوبکر در [[تعیین خلیفه]] کاری کرد که پیامبر{{صل}} آن کار را انجام نداده بود. عمر هم کاری کرد که ابوبکر نکرده بود. هر یک [[مصلحت]] مسلمانان را دیدند و عمل کردند. امروز هم من مصلحت میبینم که برای یزید [[بیعت]] بگیرم و از [[اختلافات]] در میان [[امت]] جلوگیری نمایم!»<ref>الامامة و السیاسة، ج۱، ص۲۱۱- ۲۱۲.</ref>. | |||
آری، این محصولِ نهال [[شومی]] بود که در [[سقیفه]] غرس شده بود. به نظر عجیب و طنزآلود میرسد که ردای خلافت بر اندام فردی چون یزید قرار گیرد!!<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها]] ص ۱۱۷.</ref>. | |||
===به [[قدرت]] رسیدن [[بنیامیه]] در [[شام]] (تبدیل خلافت به [[پادشاهی]])=== | |||
شاید [[حاضران در سقیفه]] از ابتدا [[فکر]] نمیکردند چیزی که آنها تصویب میکنند، پس از یکی دو دهه دیگر، تبدیل به یک [[حکومت سلطنتی]] موروثی خواهد شد. | |||
[[حکومت بنیامیه]] پدیدهای نبود که یک [[روزه]] در [[دنیای اسلام]] سر برآورده باشد، بلکه این [[حکومت]] طی سالیانی با حمایتهای پیدا و پنهان [[خلفا]] پا به عرصه وجود گذاشت. | |||
خلافت که عهدی [[الهی]] بود، در سقیفه به [[زمامداری]] فردی از [[قریش]] تنزل یافت و در ادامه راه، به حکومت سلطنتی بنیامیه در شام انجامید. [[حکومتی]] که [[عشرتطلبی]] و زراندوزی، [[برترین]] [[آمال]] او بود و [[حاکمیت اسلامی]] را به امپراطوری و پادشاهی موروثی تبدیل کرده بود. | |||
آن [[روز]] که بذر [[برتریجویی]] قبیلهای در سقیفه پاشیده میشد، [[ابوسفیان]] و دودمانش با این که به حسب ظاهر از مسلمانان محسوب میشدند، ولی به علت سابقه بسیار ننگینشان در به راه انداختن [[جنگها]] و [[دشمنیها]] علیه [[اسلام]] و [[مسلمین]] در وضعیتی نبودند که بتوانند از [[فرصت]] استفاده کنند و چون دوران گذشته، دیگر [[قبایل]] را به زیر [[فرمان]] آورده و آنان را علیه [[دین]] نوبنیاد [[بسیج]] کنند. | |||
ولی از این که میدیدند تیرههای بینام و نشان [[قریش]] چون «تَیْم» و «عدی» توانسته بودند با تکیه بر اصل [[امتیازطلبی]] قریش، در قدم نخست [[انصار]] را کنار زده و در مرتبه بعد سخنان صریح [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را در ارتباط با [[خلافت]] و [[وصایت]] [[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} نادیده گرفته و راه دیگری بپیمایند؛ در [[دل]] شادمان بودند. چه این که این امتیاز میتوانست مقدمه امتیازهای دیگری باشد و همین هم شد که بالاخره دیگ [[طمع]] سران [[بنیامیه]] نیز برای به چنگ آوردن [[حکومت]] به [[جوش]] آمد! | |||
[[ابوسفیان]] خود به این نکته اعتراف کرده، میگوید: | |||
{{عربی|إِنَّ الْخِلَافَةَ صَارَتْ فِي تَیْمٍ وَ عَدِیٍّ حَتَّى طَمِعْتُ فِيهَا}}؛ «خلافت از آن هنگام که به دست دو [[طایفه]] [[تیم]] و عدی ([[قبیله]] [[ابوبکر]] و [[عمر]]) افتاد من نیز در آن طمع کردم!»<ref>الاستیعاب، ص۶۹۰؛ الاغانی، ج۶، ص۳۵۶.</ref>. | |||
پر واضح بود که شخصی چون ابوسفیان که تا آخرین نفس در مقابل [[پیامبر خدا]]{{صل}} کوتاه نیامده بود، در برابر انسانهایی چون ابوبکر و عمر که آنان را از ردههای پایین [[قوم]] قریش میدانست<ref>{{عربی|جَاءَ أَبُوسُفْیَانَ إِلَی عَلِیٍّ{{ع}} فَقَالَ: وُلِّیتُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ أَذَلَّ بَیْتٍ فِي قُرَیْشٍ}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۴۵.</ref>، هرگز کوتاه نخواهد آمد. | |||
ولی هنگامی که [[ماجرای سقیفه]] اتفاق افتاد ابوسفیان در [[مدینه]] حضور نداشت. پس از مراجعت، چون از قضایا باخبر شد، ابتدا به منظور فتنهجویی به نزد [[امیرمؤمنان]]{{ع}} رفت ولی چون جوابی نشنید به سوی ابوبکر و عمر شتافت. | |||
عمر به ابوبکر گفت: ابوسفیان نزد ما میآید، وی مرد خطرناکی است بهتر است [[زکات]] اموالی را که جمعآوری کرده است، به خود او ببخشی تا [[سکوت]] کند!<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۲، ص۴۴.</ref>. | |||
با این نقشه عمر، دوره [[همزیستی]] مسالمتآمیز ابوسفیان با دستگاه [[خلافت اسلامی]] فرا رسید ولی [[اسناد]] [[تاریخی]] نشان میدهد که [[واقعیت]] بسیار فراتر از یک [[حق]] سکوت معمولی و بیارزش بوده است<ref>حضرت علی{{ع}} در پیوند [[منافقان]] با مدعیان [[خلافت]] پس از [[رحلت پیامبر]] میفرماید: | |||
{{متن حدیث|وَ قَدْ أَخْبَرَكَ اللَّهُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ بِمَا أَخْبَرَكَ وَ وَصَفَهُمْ بِمَا وَصَفَهُمْ بِهِ لَكَ ثُمَّ بَقُوا بَعْدَهُ فَتَقَرَّبُوا إِلَى أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ وَ الدُّعَاةِ إِلَى النَّارِ بِالزُّورِ وَ الْبُهْتَانِ فَوَلَّوْهُمُ الْأَعْمَالَ وَ جَعَلُوهُمْ حُكَّاماً عَلَى رِقَابِ النَّاسِ فَأَكَلُوا بِهِمُ الدُّنْيَا}}؛ [[خداوند]] شما را از وضع منافقان آنچنان که باید [[آگاه]] ساخته و چنان که لازم بوده اوصاف آنان را برای شما بر شمرده است. (این منافقان) پس از [[پیامبر]] نیز به [[زندگی]] خود ادامه دادند و خود را با [[دروغ]] و [[بهتان]] (و [[نیرنگ]]) به [[پیشوایان]] [[گمراه]] و [[دعوت]] کنندگان به [[آتش دوزخ]] نزدیک ساختند. آنان نیز [[کارها]] را به دست اینها سپردند و آنها را برگرده [[مردم]] سوار کردند و به وسیله اینان به خوردن [[دنیا]] مشغول شدند». ([[نهج البلاغه]]، [[خطبه ۲۱۰]]).</ref>. هر چه بود در [[سال سیزدهم هجری]] [[بنیامیه]] [[پاداش]] این [[سکوت]] و [[تسلیم]] را اینگونه از [[خلیفه]] وقت دریافت میکنند. | |||
در آن سال، [[ابوبکر]] لشکری را به سرکردگی یزید- فرزند [[ابوسفیان]] و [[برادر]] [[معاویه]]- برای [[جنگ]] با [[رومیان]] به سوی [[شام]] گسیل میدارد. [[پرچمدار]] این [[سپاه]] کسی جز معاویه- فرزند دیگر ابوسفیان- نیست. وی که پس از [[مرگ]] برادرش به عنوان [[فرمانده لشکر]] برگزیده میشود در دوره [[خلافت عمر]] به [[ولایت]] آن [[دیار]] نیز [[منصوب]] میگردد. | |||
جالب آنکه معاویه برای [[تصدی]] این جایگاه حتی [[منتظر]] [[حکم]] خلیفه نمیماند بلکه خود رأساً ا قدام میکند و پس از مدتی حکم رسمی خلیفه هم به وی [[ابلاغ]] میگردد. | |||
ظاهر شدن [[دودمان بنیامیه]] و [[فرزندان]] ابوسفیان در [[دستگاه خلافت]] و ولایت، آن هم با آن سرعت پس از [[رحلت پیامبر اکرم]]{{صل}} در منطقهای بسیار دورتر از مرکز [[خلافت اسلامی]]، از اتفاقات پررمز و [[راز]] [[تاریخ اسلام]] است. | |||
اتفاقی که به وسیله آن شالوده [[حکومت استبدادی]] و موروثی بنیامیه در شام و سپس در سراسر [[دنیای اسلام]] آن [[روز]]، ریخته شد.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها]] ص ۱۱۸.</ref>. | |||
==رمز و راز مماشات [[عمر]] با [[معاویه]]!== | |||
شگفتآورتر آنکه بررسیهای [[تاریخی]] نشان میدهد [[خلیفه دوم]] با وجود همه سختگیریهایی که نسبت به عمال و [[فرمانداران]] خود داشت، از فاحشترین [[اشتباهات]] معاویه [[چشمپوشی]] میکرد و با این که میدید معاویه بساط [[پادشاهی]] و [[سلطنت]] پهن کرده و بر ضد [[حکومت اسلامی]] در منطقه پهناور [[شام]] [[آشیانه]] [[فساد]] بنا نموده است، هرگز درصدد [[اصلاح]] آن، حتی به صورت یک [[تذکر]] خشک و خالی هم برنیامد! و این [[راستی]] عجیب است. | |||
«عمر» در حسابرسی و [[سختگیری]] از عمال و فرماندارانش تا بدانجا جدی بود که «[[خالد بن ولید]]» را که «[[شمشیر]] [[خدا]]» [[لقب]] گرفته بود، به [[جرم]] دستاندازی به [[بیت المال مسلمین]] از [[فرماندهی]] [[عزل]] کرد<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۸۰.</ref>. | |||
«[[محمد بن مسلمه انصاری]]» را به جانب «[[عمرو بن عاص]]» که [[فرمانداری مصر]] را به عهده داشت روانه ساخت تا به [[حساب و کتاب]] وی رسیدگی کند و در صورت [[تخلف]]، اموالش را [[مصادره]] نماید. [[نماینده]] [[خلیفه]] در [[مصر]] بدون آنکه به طعام آماده «[[عمرو]]» دست بزند نصف [[دارایی]] او را مصادره کرد و با خود به [[مدینه]] آورد<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷۵. عمروعاص چنان از این برخورد برآشفت که گفت: {{متن حدیث|لَعَنَ اللهُ زَمَاناً صِرْتُ فِیهِ عَامِلاً لِعُمَرَ}}؛ «نفرین بر این زمانه که من کارگزار عمر هستم».</ref>. | |||
و آنگاه که «[[ابوهریره]]» از طریق [[نامشروع]] به بیت المال مسلمین [[خیانت]] کرد، اندوختهاش را به [[بیت المال]] بازگرداند و با شلاق بر پشت و بدن وی نواخت و با [[خشونت]] به وی خطاب کرد و گفت: «مادرت «[[امیمه]]» تو را جز برای خرچرانی نزاییده است!»<ref>{{متن حدیث|قَالَ: مَا رَجَعَتْکَ أُمَیْمَةُ إِلَّا لِرَعْیَةِ الْحُمُرِ}}؛ عقد الفرید، ج۲، ص۱۴.</ref>. | |||
[[سیره]] و [[رفتار]] عمر چنان بود که همه ساله دارایی و [[اموال]] فرمانداران و عمالش را با دقت تمام رسیدگی میکرد و در صورت عزل هر یک، داراییهای آنان را مصادره میکرد<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۷۴ به بعد.</ref>. | |||
ولی با این همه سختگیریها چه رازی در طرز [[رفتار]] وی با [[معاویه]] نهفته بود که در مقابل خیانتها و بدعتهای [[زشت]] او هرگز واکنش جدی از خود نشان نداد؟ | |||
در حالی که [[عزل معاویه]] و قراردادن فرد شایستهای به جای وی، برای [[عمر]] در آن [[زمان]] بسیار آسان بود، اما چنان با وی مماشات میکرد که سبب [[حیرت]] و اعجاب همه [[محققان]] بیطرف [[امت]] است. | |||
کارهای ضد [[دینی]] پیدا و پنهان معاویه هیچگاه از دیدگاه عمر پنهان نبود. او خود به هنگام دیدن معاویه میگفت: «وی کسرای [[عرب]] است!»<ref>تاریخ ابن عساکر، ج۵۹، ص۱۱۴ و ۱۱۵؛ اسد الغابة، ج۴، ص۳۸۶.</ref> ولی در عمل وی را برای طرد [[حاکمیت اسلامی]] و استقرار [[نظام]] [[پادشاهی]]، [[آزاد]] و مطلق العنان گذاشته بود، و قلمرو وسیعی از [[سرزمین]] کشورهای [[سوریه]]، [[فلسطین]]، [[اردن]] و لبنان امروزی را به وی ارزانی داشت و او را بر [[مال]] و [[جان]] و [[ناموس]] [[مسلمانان]] مسلط کرد. | |||
روزی که عمر به [[دمشق]] پا نهاد، موکب عظیم و پرطمطراق معاویه را در میان صدها [[محافظ]] و [[نگهبان]] [[مشاهده]] کرد، ولی تنها به یک [[پرسش]] ساده و اجمالی بسنده کرد و دیگر هیچ [[مخالفت]] جدی از [[خلیفه]] دیده نشد<ref>مراجعه شود به: الاستیعاب، ج۱، ص۲۵۳؛ الاصابه، ج۳، ص۴۱۳.</ref>. | |||
حتی آن وقت که شنید معاویه خود را نخستین [[پادشاه]] عرب نامیده است، چندان حساسیتی از خود بروز نداد، و آنگاه که خورجین پر از [[پول]] را از [[ابوسفیان]] گرفت، با آنکه میدانست آن پولها را فرزندش معاویه از [[بیت المال مسلمین]] به پدرش داده است، از این [[خیانت]] آشکار بر نیاشفت!<ref>مراجعه شود به: الغدیر، ج۶، ص۱۶۴.</ref>. | |||
حیرتانگیزتر آنکه به نقل «[[ابن ابی الحدید]]» در [[شرح نهج البلاغه]]، عمر هنگام [[مرگ]] که از شدت [[درد]] به خود میپیچید به [[اهل]] [[شوری]] چنین گفت: | |||
«پس از من [[اختلاف]] نکنید و از [[تفرقه]] بپرهیزید، چه این که اگر با یکدیگر اختلاف کنید معاویه وارد عمل میشود و [[حکومت]] را از چنگ شما خواهد ربود!»<ref>{{متن حدیث|وَ إِنْ تَحَاسَدْتُمْ وَ تَقَاعَدْتُمْ وَ تَدَابَرْتُمْ وَ تَبَاغَضْتُمْ غَلَبَکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ مُعَاوِیَةُ بْنُ أَبِي سُفْیَانَ وَ کَانَ مُعَاوِیَةُ حِینَئِذٍ أَمِیرَ الشَّامِ}}؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۸۷.</ref>. | |||
[[راستی]] چرا [[خلیفه]] تا آنجا دست [[معاویه]] را در تثبیت موقعیت [[دودمان بنیامیه]] در [[شام]] بازگذاشت که حال [[قدرت]] وی را به رخ [[اهل]] [[شوری]] میکشد؟! | |||
آیا منظور خلیفه از تقویت [[بنیامیه]] در شام این بود که قدرت [[بنیهاشم]] را مهار کند؟ و در صورت بروز هر گونه تحرک و قیامی از سوی بنیهاشم، آنان را با قدرتِ [[دشمنان]] دیرینه [[اسلام]]، یعنی بنیامیه [[سرکوب]] نماید؟! | |||
آری! ممکن است [[راز]] اصلی این همه [[مدارا]] و مماشات در همین نکته نهفته باشد! | |||
در واقع، خلیفه با به [[حکومت]] رساندن بنیامیه در شام، ضریب [[امنیت]] خویش را بالا برده و خود را در مقابل قیامهای احتمالی [[فرزندان پیامبر]]{{صل}} از بنیهاشم بیمه کرده بود و از دودمان بنیامیه به عنوان سپر حفاظتی خویش در مقابل [[طوفان]] [[خشم]] بنیهاشم استفاده کرده بود و به همین جهت، به آنان مجال میداد تا با خاطری [[آسوده]] پایههای [[حکومت استبدادی]] خویش را در آن منطقه پهناور و [[ثروتمند]]، محکم و [[استوار]] سازند. [[حکومتی]] که [[خون]] فرزندان پیامبر اسلام{{صل}} و [[سالار شهیدان]] [[اباعبدالله الحسین]]{{ع}} را به ناحق به [[زمین]] ریخت و فجایعی را در اسلام مرتکب شد که هرگز از خاطرهها محو نخواهد شد. | |||
این جریان در [[زمان عثمان]] که خود نیز از بنیامیه بوده است، [[شتاب]] بیشتری یافت (که در فصل بعد به آن پرداخته میشود). | |||
این جاست که عمق این [[کلام]] که {{عربی|قُتِلَ الْحُسَیْنُ یَوْمَ السَّقِیفَةِ}}؛ «[[امام حسین]]{{ع}} در همان [[روز سقیفه]] به [[شهادت]] رسید» بیشتر آشکار میشود. | |||
مرحوم [[محقق اصفهانی]] در دو [[بیت]] بسیار جامع و پر معنی به همین نکته اشاره کرده، میگوید: | |||
{{عربی|وَ مَا رَمَاهُ إِذْ رَمَاهُ حَرْمَلَةُ وَ إِنَّمَا رَمَاهُ مَنْ مَهَّدَ لَهُ | |||
سَهْمٌ أَتَی مِنْ جَانِبِ السَّقِیفَةِ وَ قَوْسُهُ عَلَی یَدَیْ خَلِیفةِ}} | |||
«آن هنگام که [[حرمله]] تیر میانداخت (و حلقوم [[علی اصغر]] را نشانه میگرفت) این [[حرمله]] نبود که تیر میانداخت، بلکه این تیر را کسی رها کرده است که چنین بستری را برای حرمله آماده ساخته بود! این تیری است که از سوی [[سقیفه]] رها شده و کمانش در دستان [[خلیفه]] بود!»<ref>دیوان اشعار مرحوم محقق اصفهانی.</ref>.<ref>[[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها]] ص ۱۲۱.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100843.jpg|22px]] [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی، ناصر]]، [[عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها (کتاب)|'''عاشورا ریشهها انگیزهها رویدادها پیامدها''']] | |||
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | # [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} |