آسمان در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[قرآن]] در جاهای مختلف از [[آفرینش آسمان]] سخن به میان آمده است و [[مفسران]] در ذیل [[آیات]] مربوط، از چگونگی آفرینش آسمان بحث کرده‌اند. بر بحث‌های شماری از مفسران در مباحث مربوط به [[طبیعت]] به طور کلی و درباره آسمان به طور خاص، [[نظام فکری]] بطلمیوسی سایه افکنده است. مفسران جدید و نیز پاره‌ای از مفسران پیشین تلاش کرده‌اند این مباحث را به دور از نظام فکری بطلمیوسی بررسی کنند. قرآن درباره آفرینش آسمان از چهار مرحله سخن گفته است:

# '''مرحله‌ای که هنوز چیزی جز مایعی [[آفریده]] نشده بود'''. قرآن از این مایع با عنوان “ماء” یاد می‌کند و [[عرش خدا]] را بر آن مستقر می‌داند<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَلَئِنْ قُلْتَ إِنَّكُمْ مَبْعُوثُونَ مِنْ بَعْدِ الْمَوْتِ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُبِينٌ}} «و اوست که آسمان‌ها و زمین را در شش روز آفرید و اورنگ (فرمانفرمایی) وی بر آب قرار داشت تا شما را بیازماید که کدام نکوکردار ترید و اگر بگویی که شما پس از مرگ برانگیخته خواهید شد بی‌گمان کافران می‌گویند این جز جادویی آشکار نیست» سوره هود، آیه ۷.</ref>. به احتمال بسیار، آب در این [[آیه]] غیر از آب معمول یعنی ترکیب “H۲O” است، بلکه احتمالاً مایع مذابی مراد است که از تراکم و فشردگی گازها به وجود آمده است<ref>{{متن قرآن|لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَى رَبِّكَ وَعْدًا مَسْئُولًا * وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنْتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ}} «در آن هر چه بخواهند دارند در حالی که جاودانند. (این) وعده‌ای است درخواست شده بر عهده پروردگارت * و از روزی (یاد کن) که آنان را و آنچه را به جای خداوند می‌پرستند، گرد می‌آورد آنگاه می‌فرماید: آیا شما این بندگان مرا گمراه کردید یا آنان خود، راه را گم کردند؟» سوره فرقان، آیه ۱۶-۱۷.</ref><ref>تفسیر نمونه، ج۹، ص۲۶.</ref>. بعضی از [[مفسران]] این مرحله را قبل از [[آفرینش آسمان]] و [[زمین]] می‌دانند<ref>التبیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۴۵۲.</ref>. در روایتی از [[امام رضا]] {{ع}} به قبل بودن این مرحله تصریح شده است<ref>{{متن قرآن|ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ}} «سپس به آسمان رو آورد که (چون) دودی بود و به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید! گفتند: فرمانبردارانه آمدیم» سوره فصلت، آیه ۱۱.</ref>.

# '''مرحله شکل‌گیری آسمان‌های هفت‌گانه''': [[قرآن]] بعد از بیان مرحله دخانی آسمان، به شکل‌گیری هفت آسمان در دو دوره می‌پردازد<ref>المیزان، ج۸، ص۱۵۸.</ref>.

# '''مرحله رتق و فتق''': [[ظاهر قرآن]] گویای آن است که آسمان و [[زمین]] نخست پیوسته بودند و سپس جدا شدند. این فرایند در [[ادبیات]] [[قرآنی]] با عنوان رتق و فتق یاد می‌شود<ref>{{متن قرآن|أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ}} «آیا کافران درنیافته‌اند که آسمان‌ها و زمین فرو بسته بود ما آنها را برگشودیم و هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم، آیا ایمان نمی‌آورند؟» سوره انبیاء، آیه ۳۰.</ref>. بعضی رتق آسمان را به معنای به هم [[پیوستگی]] [[آسمان]] و [[زمین]] و به صورت [[توده]] بخار به هم پیوسته گرفته‌اند که کم‌کم تجزیه شد و ستاره‌ها و کواکب و از جمله منظومه شمسی تشکیل شد و فتق حاصل گشت<ref>الفرقان فی تفسیر القرآن، ج۱۷، ص۲۸۵.</ref>. در بعضی دیدگاه‌ها رتق به معنای [[تاریکی]] و فتق به معنای روشنی آسمان و زمین گرفته شده است<ref>کشف الأسرار، میبدی، ج۶، ص۲۳۰.</ref>. از سخن [[علامه طباطبایی]] چنین به دست می‌آید که وی رتق را همان عناصر نخستین اشیا می‌داند که با تجربه و ترکیب‌های [[مجدد]] آن، چیزهای جدید حاصل می‌شود و فتق به وجود می‌آید و این امری همیشگی است و [[دانش]] امروز چنین پدیده‌ای را [[تأیید]] می‌کند. از همین موضوع می‌فهمیم که [[مخلوقات]] نیز روزی رتق بوده و به مرور فتق در آن حاصل شده است<ref>المیزان، ج۱۴، ص۲۷۸.</ref>.