بحث:صبر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بحث:صبر در قرآن (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۴

۱۶٬۸۴۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۹ اکتبر ۲۰۲۳

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۰۱۷

ویرایش

@@ خط ۵۱۳: / خط ۵۱۳: @@
 همچنین در [[آیات قرآن]] به صفتهای دیگر صابران از جمله: [[صبر]] بر اذیتهای [[دشمنان]]، صبر بر [[استهزاء]]، [[اطاعت از خدا]] و [[پیامبر]]، صبر بر [[امتحان]] [[خدا]]، [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[ایمان]] و [[ثبات قدم]]، صبر بر [[بلایا]]، [[پرداخت زکات]]، [[پرهیز]] از اتکا به [[ظالمان]] و دهها ویژگی دیگر توجه داده شده است که [[شناخت]] هر یک از آنها به عنوان یک شاخص و معیار می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند صبر را در خود ایجاد یا تقویت کنند بسیار مفید و سازنده است.
 همچنین شناخت آثار و فواید صبوری و آثار [[دنیوی]] و [[اخروی]] و نیز مادی و [[معنوی]] آن برای ایجاد انگیزه و تقویت آستانه [[تحمل]] بسیار مفید خواهد بود.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[چگونه میزان صبر خود را بشناسیم (مقاله)|چگونه میزان صبر خود را بشناسیم]].</ref>.
+==سه‌گانه‌های [[صبر]]==
+صبر [[حالت نفسانی]] و [[باطنی]] و از [[فضایل اخلاقی]] است. کسی که صبر دارد، در انجام [[کارها]] چنان با [[ثبات]] و [[عزم]] عمل می‌کند که هیچ چیزی مانع رسیدن او به [[هدف]] و مقصودش نمی‌شود. بنابراین [[صابر]] از آستانه [[تحمل]] بالایی برخوردار است و فشارهای سنگین و سهمگین بیرونی هرگز عزم جدی درونی او را از رسیدن به مقصود باز نمی‌دارد، بلکه به [[توفیق الهی]] تا رسیدن به مقصود در مقصد تلاش و سعی می‌کند و از پا نمی‌نشیند.
+===[[صبر بر طاعت]]===
+[[انسان]] در [[زندگی]] با سه امر مواجه است که باید در آنها صبر پیشه کند؛ نخست صبر در انجام [[تکالیف]] است؛ زیرا هر [[انسانی]] در زندگی مسئولیت‌هایی دارد که بر اساس نقش فردی یا [[اجتماعی]] در قبال [[خدا]]، خود و [[خلق]] تعریف شده است. انسان در برابر خدا به عنوان [[خالق]] تکالیفی دارد که [[عقل]] [[فطری]] و نقل [[وحیانی]] آن را [[کشف]] می‌کند؛ یعنی در قبال خدا مسئولیت‌هایی دارد که از آن به [[شریعت]] یاد می‌شود. این تکالیف شامل انجام کارها و ترک کارهایی دیگر است. همچنین در قبال دیگران مسئولیت‌هایی دارد که از آن به [[مسئولیت اجتماعی]] یاد می‌شود. بنابراین، نوع اول صبر، همان صبر در تکالیف یا [[اطاعت]] است که بارها در [[قرآن]] به آنها‌ اشاره شده است.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر پیامبر الگوی مؤمنان (مقاله)|صبر پیامبر الگوی مؤمنان ]].</ref>.
+===[[صبر بر معصیت]]===
+صبر در برابر [[معصیت]]، نوع دیگری از صبر است که انسان باید آن را داشته باشد؛ زیرا اموری در زندگی است که انجام آنها برخلاف [[حق]] و [[عدل]] و از مصادیق [[باطل]] و [[ظلم]] است. بنابراین، انجام آنها به معنای معصیت است. از نظر قرآن صبر بر معصیت بسیار سخت‌تر از صبر در [[تکلیف]] و اطاعت است؛ زیرا [[گرایش]] نفس در [[زندگی دنیوی]] به سوی این امور است؛ چراکه از نظر ظاهری [[جاذبه]] شگفت‌انگیزی دارد و دسترسی به آن ساده‌تر است. ارضای [[تمایلات]] غذایی یا جنسی از طریق [[دزدی]] و [[زنا]] بدون پذیرش مسئولیتی نمونه‌هایی از این امر است. عدم مهار و [[مدیریت]] [[قوه غضب]] و [[خشم]] هنگام مواجهه با امری ناخوشایند و [[مکروه]] نیز از مصادیق دیگر عدم [[صبر]] در هنگام [[معصیت]] است. اما [[صابر]] این‌گونه نیست و در برابر مثلا درخواست به [[زنا]] [[مقاومت]] و صبر می‌کند و [[تسلیم]] خواسته نفس نمی‌شود و نه تنها چشم فروهشته می‌دارد، بلکه سمت و سوی زنا نمی‌رود و همانند یوسف‌صفتان و مریم‌صفتان، خود را از معصیت زنا دور نگه می‌دارد و [[پاکدامنی]] را پیشه خود می‌کند.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر پیامبر الگوی مؤمنان (مقاله)|صبر پیامبر الگوی مؤمنان ]].</ref>.
+===[[صبر در مصیبت]]===
+سومین نوع از صبرها که در [[قرآن]] به آن پرداخته شده، صبر در مصیبت و [[ابتلائات]] است؛ زیرا [[سنت الهی]] بر این قرار گرفته تا [[انسان]] در [[زندگی دنیوی]] همواره با انواع ابتلائات از [[شرور]] و [[خیرات]] مواجه شود که صبر در مصیبت‌هایی که شرور‌آمیز است بسیار سخت‌تر است؛ چراکه مصیبت‌هایی چون از دست دادن [[زن]]، فرزند، [[مال]]، [[مقام]]، [[منصب]]، امتیازات [[اجتماعی]] و مانند آنها انسان را به [[جزع]] و فزع می‌افکند؛ اما [[مؤمنان]] با [[باور]] به اینکه همه اینها بر اساس [[مشیت]] [[حکیمانه]] و [[علم]] و [[قدرت الهی]] است که نهایت این [[مصیبت‌ها]] به نفع شخص تمام می‌شود، بر آنها صبر می‌کنند و به [[پاداش]] عظیم [[رشد]] کمالی در [[دنیا]] و [[بهشت اخروی]] نائل می‌شوند.<ref>بقره، آیات ۱۵۵ تا ۱۵۷</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر پیامبر الگوی مؤمنان (مقاله)|صبر پیامبر الگوی مؤمنان ]].</ref>.
+==نسبت صبر با علم و [[معرفت]]==
+از نظر [[آموزه‌های قرآن]]، صبر کردن زمانی تحقق می‌یابد که شخص علم هرچند اجمالی نسبت به این صبرهای سه‌گانه داشته باشد؛ البته اگر [[علم تفصیلی]] نسبت به هر یک از این امور داشته و از آثار و [[برکات]] آن [[آگاه]] باشد، صبر کردن بسیار آسان‌تر می‌شود. کسی که هیچ [[آگاهی]] و [[علمی]] نسبت به موضوع نداشته باشد، نمی‌تواند صبر کند، به ویژه اگر این موضوعات به گونه‌ای باشد که برخلاف [[اعتقاد]] و باورهای شخص باشد و [[کراهت]] شدیدی نسبت به آنها داشته باشد. اصولا انسان زمانی نسبت به چیزی در [[زندگی]] [[اعتراض]] می‌کند که نسبت به آن [[شناختی]] ندارد یا به طور [[فطری]] از آن [[کراهت]] دارد.
+در داستان [[همراهی]] [[موسی]]{{ع}} با [[خضر]]{{ع}} نخستین سخن خضر{{ع}} این است: کیف [[تصبر]] علی ما لم تحط به خبرا؛ چگونه بر چیزی [[صبر]] می‌کنی که اطلاعی نسبت به آن نداری؟<ref>کهف، آیه ۶۸</ref> [[حضرت موسی]]{{ع}} در پاسخ می‌گوید که ان‌شاء‌الله صبر می‌کند؛ اما در آزمون‌های سه‌گانه نشان می‌دهد که نمی‌تواند نسبت به [[اعمال]] بظاهر خلاف [[شریعت]] که [[عقل]] و نقل آن را [[تأیید]] می‌کند، [[اعتراض]] نکند و صبر پیشه گیرد.<ref>کهف، آیات ۶۹ تا ۸۲</ref>
+[[خدا]] در [[قرآن]] به این نکته به‌اشکال گوناگون توجه می‌دهد که میان صبر و [[علم]] و [[معرفت]] و [[آگاهی]] رابطه وجود دارد؛ از این رو درباره صبر بر [[مصیبت‌ها]] به این نکته توجه می‌دهد که [[صابرین]] کسانی هستند که [[مالکیت خدا]] را [[باور]] دارند و او را [[علیم]] و [[قدیر]] دانسته و [[مشیت]] و کارهایش را بر اساس [[حکمت]] می‌دانند؛ لذا [[صبر در مصیبت]] را به کسانی نسبت می‌دهد که هنگام [[مصیبت]] «[[استرجاع]]» داشته و می‌گویند: «انا لله و انا الیه راجعون؛ ما از آن خداییم و به سوی او بازمی‌گردیم». در [[حقیقت]] این صابرین هرچند که [[علم کامل]] و احاطی به جزئیات اهداف و [[مقاصد الهی]] در [[ابتلائات]] و مصیبت‌ها ندارند، ولی می‌دانند که این‌گونه تصرفات از سوی خدا مبتنی بر رحمتی است که [[انسان]] را برای آن [[خلق]] کرده و همین اطلاع ولو ‌اندک تاب‌آوری آنان را افزون می‌کند.<ref>بقره، آیات ۱۵۵ تا ۱۵۷؛ هود، آیه ۱۱۹</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر پیامبر الگوی مؤمنان (مقاله)|صبر پیامبر الگوی مؤمنان ]].</ref>.
+==صبرهای [[پیامبری]] از نظر قرآن==
+از نگاه قرآن، [[پیامبر]]{{صل}} به عنوان [[اسوه حسنه]] [[الهی]] باید شناخته شده و [[عقاید]] و [[افکار]] و رفتارش [[سرمشق]] قرار گیرد. [[شناخت]] و آگاهی از صبرهای پیامبر{{صل}} می‌تواند به [[مؤمنان]] کمک کند تا همانند آن حضرت‌{{صل}} در سه‌گانه‌هایی که در [[زندگی]] با آن مواجه می‌شوند، صبر کنند و آستانه تحملشان را در سطح عالی تاب‌آوری بالا برند و به [[مقام]] [[حلم]]، فراتر از صبر نیز برسند.
+پیامبر{{صل}} در [[مقام پیامبری]] با [[حکمت]] و [[موعظه]] [[حسنه]] و [[مجادله]] [[نیکو]]، دیگران را [[دعوت به اسلام]] می‌کرد<ref>نحل، آیه ۱۲۵</ref>، اما برخی از آنان [[مخالفت]] کرده و [[تعدی]] می‌کردند. هر چند آن حضرت در برابر این مخالفت‌ها می‌توانست [[مقابله به مثل]] کند که عین [[عدالت]] است، اما [[صبر]] پیشه کرد و آستانه [[تحمل]] خود را بالا برد و مقابله به مثل نکرد؛ در این باره [[قرآن]] نیز می‌فرماید: لئن صبرتم [[لهو]] خیر للصابرین؛ اگر صبر کنید آن برای [[صابرین]] بهتر است.<ref>نحل، آیه ۱۲۶</ref>
+اصولا از نظر قرآن، [[مردم]] در برابر [[دعوت حق]] دو گونه واکنش نشان می‌دهند؛ پذیرش یا عدم پذیرش. [[پیامبر]]{{صل}} [[مکلف]] نیست تا به [[زور]] دست مردم را به عنوان [[وکیل]] بگیرد و آنان را به مقصد برساند، بلکه باید تنها [[ابلاغ]] و [[تبلیغ]] کند و این [[خدا]] است که هر که را خواهد [[هدایت]] می‌کند. البته پیامبر{{صل}} در امر تبلیغ می‌بایست تابع [[وحی]] باشد و نسبت به [[منکران]] [[شکیبا]] باشد تا [[حکم الهی]] در هدایت یا [[مرگ]] آنان برسد؛ زیرا این خدای خیرالحاکمین است که [[حکم]] را به بهترین وجه می‌دهد که هدایت یا مرگ مخالفان و [[دشمنان]] است.<ref>یونس، آیات ۱۰۸ و ۱۰۹</ref>
+البته ممکن است که [[انسان]] برای هدایت دیگران بخواهد از برخی [[حقایق]] کوتاه بیاید تا آنان را به سوی [[حق]] جذب کند اما قرآن دستور می‌دهد که هر گونه [[گرایش]] به سوی [[کافران]] و مخالفانی که [[آتش]] را خریدارند [[باطل]] است؛ بنابراین، پیامبر{{صل}} و [[مؤمنان]] باید بر اصول اساسی خویش باشند و از آن کوتاه نیایند. اگر انسان‌، بر سر حق صبر کند و پایبند اصول باشد، در [[حقیقت]] به [[حسنات]] عمل کرده و این‌گونه جزو [[محسنین]] قرار می‌گیرد و خدا [[اعمال]] محسنان را ضایع نمی‌کند. پس صبر در برابر مخالفان و [[اطاعت]] از [[احکام الهی]] از مصادیق [[احسان]] است که [[سیئات]] را از میان می‌بردارد.<ref>هود، آیات ۱۱۳ تا ۱۱۵</ref>
+از نگاه قرآن، [[اقامه نماز]] یک [[واجب]] [[دینی]] و جزو [[شعائر الهی]] است که صف [[مسلمان]] را از [[کافر]] جدا می‌کند. در [[حقیقت]] عمل مطابق [[احکام شریعت]] که [[عقل]] [[فطری]] و نقل [[وحیانی]] آن را [[کشف]] می‌کند، چیزی جز عمل به معروف و امور [[پسندیده]] نیست؛ بنابراین کسی که [[نماز]] را اقامه می‌کند، عامل به معروف و آمر به آن است. البته این [[اعمال]] سختی‌هایی دارد ولی باید به آن تن داد. در این موارد به ویژه در ساحت [[امر به معروف و نهی از منکر]] چون با [[مخالفت]] دیگران مواجه خواهد شد باید آستانه [[تحمل]] خویش را بالا برد؛ لذا اگر در شرایط [[تبلیغ]] و عمل به [[شریعت]] و [[امر به معروف نهی از منکر]] با مخالفت‌هایی مواجه شد باید بر سختی‌های این عرصه [[صبر]] کند.<ref>لقمان، آیه ۱۷</ref>
+صبر بر [[اذیت]] و [[آزار دیگران]] در ساحت امر به معروف و نهی از منکر و عمل مطابق شریعت خصوصا نماز و اقامه آن، از مصادیق «[[عزم]] الامور»<ref>کارهای مهم</ref> است؛ و کسی که بخواهد به [[مقام]] [[اولوالعزم]] برسد باید در این امور صبر پیشه کند.<ref>لقمان، آیه ۱۷</ref>
+[[خدا]] به پیامبرش این [[بشارت]] را می‌دهد که همه اعمال او را زیر نظر دارد. پس باید بر اساس [[حکم الهی]] عمل کرده و بر انجام [[تکلیف]] و [[اطاعت]] از آن صبر کند؛ هرچند این [[حکم]]، بظاهر خوشایند نباشد. در این راه باید از نماز و تسبیح‌گویی بهره گیرد تا آستانه تحملش با نماز و [[ذکر الهی]] افزایش یابد.<ref>طور، آیات ۴۸ و ۴۹</ref>
+پس اگر [[پیامبر]]{{صل}} در امر تبلیغ و [[ابلاغ احکام]] خدا با سخنان درشت و تند و [[بی‌ادبی]] مواجه می‌شود، می‌بایست صبر پیشه کند و اگر بخواهد آنان را از [[حریم]] خویش دور نگه دارد و بتواند به شکل [[متین]] تبلیغ کند و اذیت و [[آزارها]] را کاهش دهد، باید براساس دستور «اهجرهم هجرا جمیلا» با شیوه‌ای پسندیده مخالفان را از خود دور کند تا بتواند مبلغ خوبی باشد.<ref>مزمل، آیه ۱۰</ref> البته خدا خود می‌داند با [[اهل]] [[تکذیب]] چگونه [[معامله]] کند و آنان را پس از مهلتی‌اندک به [[درک]] [[واصل]] نماید.<ref>مزمل، آیات ۱۰ تا ۱۲</ref>
+[[مؤمنان]] نیز باید در [[رفتار فردی]] و [[اجتماعی]] باید [[صبر]] را پیشه خود سازند تا بتوانند به تقوایی برسند که ایشان را [[رستگار]] می‌کند.<ref>آل عمران، آیه ۲۰۰</ref> [[اطاعت از پیامبر]]{{صل}} در این امور و [[پرهیز]] از هر گونه از [[نزاع]] و درگیری موجب می‌شود تا به صبری دست یابند که آنان را در [[مقام]] [[صابرین]] قرار دهد.<ref>انفال، آیه ۴۶</ref>
+صبر به [[توفیق الهی]] موجب می‌شود تا [[انسان]] به [[مقامات معنوی]] برسد. [[استعانت]] از صبر انسان را در مسیر درست قرار می‌دهد.<ref>بقره، آیات ۴۵ و ۱۵۳</ref> پس همان‌گونه که [[خدا]] پیامبرش را به صبر [[دعوت]] و توصیه می‌کند، مؤمنان نیز این‌گونه باید به صبر توصیه کنند و بر آن [[استقامت]] ورزند تا بتوانند در [[زندگی]] به توفیق الهی به [[فلاح]] و [[رستگاری]] برسند و از [[خسران]] [[ابدی]] [[نجات]] یابند.<ref>عصر، آیات ۱ تا ۳؛ بلد، آیات ۱۷ و ۱۸</ref>.<ref>[[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[صبر پیامبر الگوی مؤمنان (مقاله)|صبر پیامبر الگوی مؤمنان ]].</ref>.
 == منابع ==