←معناشناسی
| خط ۳: | خط ۳: | ||
===معنای لغوی=== | ===معنای لغوی=== | ||
===معنای اصطلاحی=== | ===معنای اصطلاحی=== | ||
«صبر» در لغت به معنای تاب آوردن است که در برابر [[جزع]] به معنای [[بی‌تابی]] به کار می‌‌رود.<ref>ترتیب العین، ج ۲، ص۹۶۶، «صبر»</ref> در کاربردهای [[عربی]] صبر در سه معنای اصلی به کار رفته است: ۱. [[حبس]] و نگهداری. ۲. قسمت بالای یک چیز. ۳. نوعی از سنگ سخت.<ref>معجم مقاییس اللّغه، ج ۳، ص۳۲۹، «صبر»</ref> | |||
«صبر» به معنای [[حالت نفسانی]] که در [[علم اخلاق]] به کار می‌‌رود، همان حبس و نگهداری است به طوری که وقتی شخص به [[صابر]] نگاه می‌‌کند در می‌‌یابد که از [[عقل]] خویش که قسمت بالای [[انسان]] است استفاده کرده نه از [[قلب]] و [[احساسات]] که در میانه است یا اعضا و جوارح که پایین‌ترین قسمت بدن است. صابر از نظر ناظر بیرونی [[آدمی]] بی‌قلب و [[عاطفه]] است و مانند سنگ خارا و [[سنگدل]] و سخت [[دل]] محسوب می‌‌شود. پس می‌‌توان گفت که سه معنای اصلی صبر را در حالت نفسانی انسان می‌‌توان ردگیری و [[شناسایی]] کرد. به این معنا که اگر به هر سه معنای صبر توجه کنیم می‌‌توانیم آن حالت نفسانی انسان را به عنوان صبر قلمداد کنیم؛ چه به معنای حبس و خودداری [[خشم]] و [[غضب]] و جزع باشد و چه به معنای قسمت بالای یک چیز یا سنگ خارا و نوعی سنگ سخت باشد. | |||
در [[فرهنگ قرآن]] صبر عبارت از امساک در تنگناها و [[خویشتن داری]] به مقتضای عقل و [[شرع]] یا حبس نفس از چیزی است که عقل و شرع حبس نفس از آن را اقتضا کند.<ref>مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب اصفهانی، ص۴۷۴، «صبر»</ref> البته همین معنا در مفهوم اصطلاحی صبر در کتب [[اخلاقی]] [[اسلامی]] مد نظر است. | |||
[[امام علی]]{{ع}} درباره مفهوم صبر فرموده است: {{متن حدیث|اَلصَّبْرُ اَنْ یَحْتَمِلَ الرَّجُلُ ما یَنُوبُهُ، وَ یـَکْظِمُ ما یَغْضِبـُهُ}}؛ صبر آن است که انسان مصیبتی را که به او می‌‌رسد [[تحمّل]] کند و خشم خود را فرو برد.<ref>غرر الحکم، چاپ دانشگاه تهران، ج ۲، ۱۸۷۴</ref> | |||
بنابراین، [[صبر]] حالت [[خویشتن داری]] و نگه داری نفس از رفتارهای هیجانی و احساسی در هنگام بروز حوادث و [[مشکلات]] و [[مصیبت‌ها]] است. پس [[صابر]] در برابر فشار تاب می‌‌آورد و [[بی‌تابی]] و [[جزع]] نمی‌کند و [[رفتاری]] [[متعادل]] و متعارف خواهد داشت؛ هر چند که در وهله نخست به سبب ضربه و صدمه ابتدایی مبهوت و متاثر می‌‌شود ولی به سرعت [[مدیریت]] نفس خود را به دست می‌‌گیرد و [[اجازه]] نمی‌دهد تا کنش‌های بیرونی واکنش‌های او را مدیریت و جهت دهد. | |||
باید دانست که صبر از [[اخلاق]] [[پیامبران]] و [[صالحان]] است. [[امام علی]]{{ع}} در این باره فرموده است: {{متن حدیث|اِنَّ الصَّبْرَ وَحُسْنَ الْخُلْقِ وَالْبِرَّ وَالْحِلْمَ مِنْ اَخْلاقِ الاَنْبِیآءِ}}؛ صبر و شکیبائی و [[اخلاق نیکو]] و [[حلم]] و بُردباری از اخـلاق پیـامـبران اسـت.<ref>بحارالانوار، ج ۷۱، ص۹۲</ref> | |||
همچنین صبر از صفات مؤمنانی است که تابع پیامبران هستند و آنان را [[اسوه حسنه]] [[زندگی]] خویش قرار می‌‌دهند. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|اَلْمُؤْمِنُ صَبُورٌ فِی الشَّدائِدِ، وَقُورٌ فِی الزَّلازِلِ، قَنُوعٌ بِما اُوتِیَ، لایَعْـظِمُ عَلَیْهِ الْمَصـائِبُ}}؛ [[مؤمن]] در سختیها [[صبور]] ودر مقابل اضطرابها باوقار است، بدانچه به اوداده شده قانع است، وگرفتاریها نزداوبزرگ نیست.<ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص۱۳۳</ref> | |||
===حلم و بردباری=== | ===حلم و بردباری=== | ||
{{اصلی|حلم در قرآن}} | {{اصلی|حلم در قرآن}} | ||