|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط = }}
| | #تغییر_مسیر [[حسن بن محمد بن بهرام]] |
| == مقدمه ==
| |
| [[الحسن بن بهرام]]<ref>ر.ک: أ. منابع [[شیعی]]: [[تنقیح المقال]]، ج۱۹، ص۱۹، ش۵۰۲۷؛ مستدرکات [[علم رجال الحدیث]]، ج۲، ص۳۵۹، ش۳۴۰۹، ج۳، ص۳۶، ش۳۹۳۰.
| |
| ب. منابع [[سنّی]]: [[تاریخ]] [[بغداد]]، ج۷، ص۴۴۷، ش۴۰۱۲؛ [[تاریخ مدینة دمشق]]، ج۳۹، ص۱۵۸؛ [[میزان]] الإعتدال، ج۱، ص۵۰۶، (ش ۱۹۰۳) و ۵۲۲، (ش ۱۹۴۸)؛ المغنی فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۵۰، ش۱۴۳۹؛ [[تاریخ الإسلام]]، ج۲۳، ص۳۰۸؛ لسان [[المیزان]]، ج۲، ص۲۲۸، ش۹۸۶.</ref> در یکی از [[اسناد]] [[تفسیر کنز الدقائق]] و به گزارش از [[تأویل الآیات الظاهرة]] قرار گرفته است:
| |
| | |
| {{متن حدیث|وَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اللَّهُ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الْكَاتِبُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ بَهْرَامَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَبِي شَيْبَةَ عَنْ وَكِيعٍ عَنِ الْمَسْعُودِيِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُرَّةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَارِثِ الْمُكَتِّبِ عَنْ أَبِي كَثِيرٍ الزُّبَيْرِيِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: مَرِضَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ فَنَذَرَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ{{عم}} وَ الْجَارِيَةُ نَذْراً إِنْ بَرَءَا صَامُوا ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ شُكْراً لِلَّهِ فَبَرَءَا فَوَافَوْا بِالنَّذْرِ وَ صَامُوا فَلَمَّا كَانَ أَوَّلُ يَوْمَ قَامَتِ الْجَارِيَةُ وَ جَرَشَتْ شَعِيراً لَهَا فَخَبَزَتْ مِنْهُ خَمْسَةَ أَقْرَاصٍ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ قُرْصٌ فَلَمَّا كَانَ وَقْتُ الْفُطُورِ جَاءَتِ الْجَارِيَةُ بِالْمَائِدَةِ فَوَضَعَتْهَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ فَلَمَّا مَدُّوا أَيْدِيَهُمْ لِيَأْكُلُوا وَ إِذَا مِسْكِينٌ بِالْبَابِ وَ هُوَ يَقُولُ يَا أَهْلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ مِسْكِينٌ مِنْ آلِ فُلَانٍ بِالْبَابِ فَقَالَ عَلِيٌّ{{ع}} لَا تَأْكُلُوا وَ آثَرُوا الْمِسْكِينَ. فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّانِي فَعَلَتِ الْجَارِيَةُ كَمَا فَعَلَتْ فِي الْيَوْمِ الْأَوَّلِ فَلَمَّا وُضِعَتِ الْمَائِدَةُ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ لِيَأْكُلُوا فَإِذَا يَتِيمٌ بِالْبَابِ وَ هُوَ يَقُولُ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ وَ مَعْدِنَ الرِّسَالَةِ يَتِيمُ آلِ فُلَانٍ بِالْبَابِ فَقَالَ عَلِيٌّ{{ع}} لَا تَأْكُلُوا شَيْئاً وَ أَطْعِمُوهُ الْيَتِيمَ قَالَ فَفَعَلُوا فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّالِثُ وَ فَعَلَتِ الْجَارِيَةُ كَمَا فَعَلَتْ فِي الْيَوْمَيْنِ جَاءَتْ الْجَارِيَةُ بِالْمَائِدَةِ فَوَضَعَتْهَا فَلَمَّا مَدُّوا أَيْدِيَهُمْ لِيَأْكُلُوا وَ إِذَا شَيْخٌ كَبِيرٌ يَصِيحُ بِالْبَابِ يَا أَهْلَ بَيْتِ مُحَمَّدٍ تَأْسِرُونَّا وَ لَا تُطْعِمُونَّا قَالَ فَبَكَى عَلِيٌّ{{ع}} بُكَاءً شَدِيداً وَ قَالَ يَا بِنْتَ مُحَمَّدٍ إِنِّي أُحِبُّ أَنْ يَرَاكِ اللَّهُ وَ قَدْ آثَرْتِ هَذَا الْأَسِيرَ عَلَى نَفْسِكِ وَ أَشْبَالِكِ فَقَالَتْ سُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَعْجَبَ مَا نَحْنُ فِيهِ مَعَكِ أَ لَا تَرْجِعُ إِلَى اللَّهِ فِي هَؤُلَاءِ الصِّبْيَةِ الَّذِينَ صَنَعْتَ بِهِمْ مَا صَنَعْتَ وَ هَؤُلَاءِ إِلَى مَتَى يَصْبِرُونَ صَبْرَنَا فَقَالَ لَهَا عَلِيٌّ{{ع}}فَاللَّهُ يُصَبِّرُكِ وَ يُصَبِّرُهُمْ وَ يَأْجُرُنَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ بِهِ نَسْتَعِينُ وَ عَلَيْهِ نَتَوَكَّلُ وَ هُوَ حَسْبُنَا وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ اللَّهُمَّ بَدِّلْنَا بِمَا فَاتَنَا مِنْ طَعَامِنَا هَذَا مَا هُوَ خَيْرٌ مِنْهُ وَ اشْكُرْ لَنَا صَبَرْنَا وَ لَا تُنْسِهِ لَنَا إِنَّكَ رَحِيمٌ كَرِيمٌ فَأَعْطَوْهُ الطَّعَامَ وَ بَكَّرَ إِلَيْهِمْ النَّبِيُّ{{صل}} فِي الْيَوْمِ الرَّابِعِ فَقَالَ مَا كَانَ مِنْ خَبَرِكُمْ فِي أَيَّامِكُمْ هَذِهِ فَأَخْبَرَتْهُ فَاطِمَةُ{{س}} بِمَا كَانَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ شَكَرَهُ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ ضَحِكَ إِلَيْهِمْ وَ قَالَ...}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۷۴-۷۵ به گزارش از [[تأویل]] الآیات الظاهرة، ص۷۲۵-۷۲۶.
| |
| یادآوری: قضیه [[نذر]] و [[روزه]] [[امام علی]]، [[فاطمه]] و [[حسنین]]{{عم}} و [[اطعام]] [[مسکین]] و [[فقیر]] و [[اسیر]] از قضایای مشهوری است که در [[منابع شیعه]] و [[سنی]] با [[اسناد]] مختلف گزارش شده است؛ برای نمونه: [[الأمالی]]، [[صدوق]]، ص۲۵۶-۲۵۷، ح۱۱: {{عربی|حدثنا محمد بن إبراهیم بن إسحاق قال: حدثنا أبو أحمد عبدالعزیز بن یحیی الجلودی البصری قال: حدثنا محمد بن زکریا قال: حدثنا شعیب بن واقد قال: حدثنا القاسم بن بهرام، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس فی قوله -تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}}} ([[سورۀ انسان]]، [[آیه]] ۷)؛ الکشف و البیان ([[تفسیر]] [[ثعلبی]])، ج۱۰، ص۹۹: {{عربی|و أخبرنا الشیخ أبو محمد الحسن بن أحمد بن محمد بن علی الشیبانی العدل قراءة علیه فی صفر سنة و ثمانین و ثلاثمائة... حدثنا القیم (القاسم) بن مهرام، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس فی قول الله -سبحانه و تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}؛ شواهد التنزیل، ج۲، ص۳۹۸، ش۱۰۴۷: {{عربی|حدثنا جمیل بن یزید الحنوحردی، حدثنا القاسم بن بهرام، عن لیث بن أبی سلیم، عن مجاهد، عن ابن عباس فی قول الله -تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}؛ [[أسد]] [[الغابه]]، ج۵، ص۵۳۰: {{عربی|أخبرنا أبی... أخبرنا القاسم بن بهرام، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس قال فی قوله -تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}}} ([[سوره انسان]]، [[آیه]] ۷)؛ الإصابه، ج۸، ص۲۸۱: {{عربی|...روح بن عبادة، عن القاسم بن بهرام، عن لیث بن أبی سلیم، عن مجاهد، عن ابن عباس فی قوله -تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}؛ لسان [[المیزان]]، ج۴، ص۴۵۸-۴۵۹، ش۱۴۱۷، [[ترجمه]] قاسم بن مهران: {{عربی|هو (قاسم بن بهرام) صاحب الحدیث الطویل فی نزول قوله -تعالی-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}، أورده [[الحکیم]] الترمذی فی أصوله}}؛ المناقب (خوارزمی)، ص۲۶۷، ش۲۵۰: {{عربی|روح بن عبادة -بن حامد- حدثنی القاسم بن بهرام، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس:...}}.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 416-417.</ref>
| |
| | |
| ==شرح حال [[راوی]]==
| |
| در بعضی [[اسناد]]، نام راوی [[الحسن بن مهران]]<ref>الأمالی (صدوق)، ص۲۵۶-۲۵۷، ح۱۱؛ مناقب الإمام أمیرالمؤمنین{{ع}} (محمد بن سلیمان الکوفی)، ج۱، ص۱۸۴، ح۱۰۴: {{عربی|حدثنا الحسن بن مهران قال: حدثنا مسلمة بن خالد، عن الصادق جعفر بن محمد، عن أبیه{{ع}} فی قوله -عزوجل-: {{متن قرآن|يُوفُونَ بِالنَّذْرِ}}...}}.</ref> و [[الحسین بن بهرام]] <ref>تأویل الآیات الظاهرة، ص۷۷۸: {{عربی|عن محمد بن أحمد الکاتب، عن الحسین بن بهرام، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس قال: قال رسول الله{{صل}}: مثلی فیکم مثل الشمس و مثل علی مثل القمر فإذا غابت الشمس فاهتدوا بالقمر}}.</ref> ثبت شده است که در هر دو عنوان، تصحیف رخ داده و عنوان «الحسن بن بهرام» صحیح است و مراد از آن، [[الحسن بن محمد بن بهرام]] است که به جدّ نسبت داده شده، به قرینه [[روایت]] [[محمد بن احمد الکاتب]] معروف به [[ابن أبی الثلج]] از ایشان در اسناد دیگر<ref>میزان الإعتدال، ج۳، ص۴۶۶، ح۷۱۹۰؛ لسان المیزان، ج۵، ص۶۲، ش۲۰۵؛ کنز الفوائد، ج۱، ص۲۸۰؛ المناقب (خوارزمی)، ص۳۲.</ref> و روایت ایشان از [[سوید بن سعید الحدثانی]] (الحدثی) <ref>الأمالی (طوسی)، ص۶۳۶، ح۱۳۱۳.</ref> که هم طبقه با [[عثمان بن أبی شیبة]] است که در روایت مورد بحث از وی روایت کرده است.
| |
| | |
| در [[کتب رجالی شیعه]] از [[حسن بن محمد بن بهرام]] یاد نشده؛ ولی در اسناد و [[کتب رجالی اهل سنت]]، از ایشان با این عناوین یاد شده است:
| |
| #{{عربی|أبو علی الحسن بن محمد بن بهرام یعرف بابن محمی}}<ref>تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۴۷، ش۴۰۱۲؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۳۹، ص۱۵۸.</ref>. | |
| #{{عربی|الحسن بن علی بن محمی...، عن علی بن المدینی}}<ref>المغنی فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۵۰، ش۱۴۳۹؛ میزان الإعتدال، ج۱، ص۵۰۶، ش۱۹۰۳.</ref>.
| |
| #{{عربی|الحسن بن علی بن محمی بن بهرام. أبو علی المخرمی البزاز سمع علی بن المدینی}}<ref>تاریخ الإسلام، ج۲۳، ص۳۰۸؛ لسان المیزان، ج۲، ص۲۲۸، ش۹۸۶.</ref>.
| |
| #{{عربی|الحسن بن محمد بن بهرام الحزمی، عن ابن المدینی}}<ref>المغنی فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۵۷، ش۱۴۸۲.</ref>.
| |
| #{{عربی|الحسن بن محمی بن بهرام، أبو علی البزاز المخرمی حدث...عن علی بن المدینی}}<ref>تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۴۷، ش۴۰۱۲.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 418-419.</ref>
| |
| | |
| ==[[طبقه راوی]]==
| |
| [[تاریخ]] ولادت و [[وفات]] [[راوی]] مشخص نیست؛ ولی شاگردش ابن أبی الثلج که از وی [[روایت]] کرده، در سال ۳۲۵ هجری [[قمری]]، نیز استادش [[علی بن المدینی]] که حسن بن بهرام از وی روایت کرده است، در سال ۲۳۴ هجری قمری وفات کرده‌اند<ref>رجال الطوسی، ص۴۴۳، ش۶۳۱۴: {{عربی|محمد بن أحمد بن محمد بن عبدالله بن أبی الثلج الکاتب، بغدادی، خاصی، یکنی أبابکر، سمع منه التلعکبری سنة اثنتین و عشرین و ثلاثمائة و ما بعدها إلی سنة خمس و عشرین، و فیها مات، و له منه إجازة}}؛ الطبقات الکبری، ج۷، ص۳۰۸: {{عربی|علی بن عبدالله بن جعفر بن نجیح المدنی و یکنی أبا الحسن مات بعسکر أمیرالمؤمنین بسر من رأی یوم الإثنین للیلتین بقیتا من ذی القعدة سنة أربع و ثلاثین و مائتین}}.</ref>. براین اساس، [[ذهبی]] وفات او را پس از سال ۳۰۰ هجری قمری دانسته است<ref>المغنی فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۵۲، ش۱۴۳۹: {{عربی|کان بعد الثلاثمائة عن علی ابن المدینی}}.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 420.</ref>
| |
| | |
| ==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
| |
| [[حسن بن محمد ابن بهرام]] از افرادی مانند [[الحسن بن یحیی]]، [[یوسف بن موسی القطان]]، [[سوید بن سعید]]، [[عبدالأعلی بن حماد النرسی]]، [[علی بن المدینی]]، [[عبیدالله بن عمر القواریری]]، [[ابراهیم بن عبدالله الهروی]] و [[اسحاق بن ابی اسرائیل]] <ref>الأمالی (مفید)، ص۶۳، ح۱۰؛ کنز الفوائد، ج۱، ص۲۸۰؛ الأمالی (طوسی)، ص۶۳۶، ح۱۳۱۳، میزان الإعتدال، ج۱، ص۵۲۲، ش۱۹۴۸؛ تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۴۷، ش۴۰۱۲.</ref> [[روایت]] کرده که از استادانش شمرده می‌شوند؛ و اشخاصی همچون [[محمد بن احمد بن ابی الثلج]]، [[ابو الحسن محمد بن یحیی التمیمی]]، [[محمد بن حمید المخرمی]]، [[محمد بن جعفر]] المعروف [[بزوج الحرة]]، [[عمر بن محمد بن سبنک]]، [[أبو الفتح محمد بن الحسین الأزدی]]، [[عبدالله ابن موسی الهاشمی]] و [[محمد بن عبیدالله بن الشخیر]]<ref>کنز الفوائد، ج۱، ص۲۸۰؛ الأمالی (مفید)، ص۶۳، ح۱۰؛ تاریخ بغداد، ج۷، ص۴۴۷، ش۴۰۱۲.</ref> از ایشان روایت کرده‌اند که از شاگردانش شمرده می‌شوند.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 420-421.</ref>
| |
| | |
| ==[[مذهب]] [[راوی]]==
| |
| ذکر نام راوی در [[رجال اهل سنت]] و [[سکوت]] [[رجالیان سنی]] از مذهب ایشان، بر [[سنی]] بودن او دلالت دارد<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 421.</ref>
| |
| | |
| ==جایگاه [[حدیثی]] راوی==
| |
| رجالیان سنی، در [[تضعیف راوی]]، یکسان نظر دارند، چنانکه [[ذهبی]] می‌نویسد: {{عربی|"واه مجمع علی ضعفه"}}<ref>المغنی فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۲۵۰، ش۱۴۳۹.</ref>، {{عربی|"واه بمرة. قال ابن عدي: رأيتهم مجمعين علی ضعفه، ذكروا أنه كان له ابن يلقنه ما ليس من حديثه"}}<ref>میزان الإعتدال، ج۱، ص۵۰۶، ش۱۹۰۳.</ref>.
| |
| | |
| '''یادآوری:''' علت [[اجماع]] رجالیان سنی بر تضعیف راوی، نقل حدیثی [[نبوی]] {{عربی|لو أن الغیاض أقلام و البحر مداد و الجن حساب و الإنس کتاب ما أحصوا فضائل علی{{ع}}}} است.
| |
| | |
| [[ذهبی]] و [[ابن حجر]] پس از نقل این [[حدیث]] که در سندش [[حسن بن محمد بن بهرام]] قرار گرفته، نوشته‌اند: {{عربی|هذا کذب}}<ref>میزان الإعتدال، ج۳، ص۴۶۶، ش۷۱۹۰؛ لسان المیزان، ج۵، ص۶۲، ش۲۰۵: {{عربی|محمد بن أحمد بن علی بن الحسین بن شاذان. روی عن المعافی ابن زکریا، عن محمد بن أحمد بن أبی الثلج، عن الحسن بن محمد بن بهرام، عن یوسف ابن موسی القطان، عن جریر، عن لیث، عن مجاهد، عن ابن عباس، قال رسول الله{{صل}}: لو أن الغیاض أقلام، و البحر مداد، و الجن حساب، و الإنس کتاب ما أحصوا فضائل علی}}.</ref>.
| |
| | |
| ذهبی [[ناصبی]] به این مقدار هم بسنده نکرده، بلکه [[احادیث]] دیگری را نیز که در [[فضائل]] [[امام]] [[مظلوم]]، [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} نقل گردیده، ساختگی دانسته است و از جمله چنین نوشته است:
| |
| {{عربی|...حدثنا الحسن بن أحمد المخلدي، عن حسين بن إسحاق، عن محمد بن زكريا، عن جعفر بن محمد بن عمار، عن أبيه، عن جعفر بن محمد، عن أبيه، عن جده، عن أبيه، عن علي مرفوعا: إن الله جعل لأخي علي فضائل لا تحصي، فمن أقر بفضيلة له غفر الله له ما تقدم من ذنبه، و من كتب فضيلة له لم تزل الملائكة تستغفر له ما بقي الكتاب. و من استمع إلي فضيلة من فضائله غفر الله له الذنوب التي اكتسبها بالنظر، النظر إلي علي عبادة، و لا يقبل الله إيمان عبد إلا بولائه و البراءة من أعدائه. هذا من أفظع ما وضع. و لقد ساق أخطب خوارزم من طريق هذا الدجال ابن شاذان أحاديث كثيرة باطلة سمجة ركيكة في مناقب السيد علي}}<ref>میزان الإعتدال، ج۳، ص۴۶۷، ش۷۱۹۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۶، ص 421-422.</ref>
| |
| | |
| == منابع ==
| |
| {{منابع}}
| |
| # [[پرونده: IM009730.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۶ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۶''']]
| |
| {{پایان منابع}}
| |
| | |
| == پانویس ==
| |
| {{پانویس}}
| |
| | |
| [[رده:رجال تفسیری]]
| |
| [[رده:اعلام]]
| |
| [[رده:طبقه سوم راویان]]
| |
