علم معصوم در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۲۸: خط ۲۸:
# '''[[محدَّث]] بودن:''' [[محدث]]، کسی است که [[فرشته]] با او سخن بگوید بدون اینکه [[فرشته]] دیده شود و آن شخص [[پیامبر]] {{صل}} باشد. [[امام صادق]] {{ع}} {{متن حدیث|إِنَّهُ‏ يَسْمَعُ‏ الصَّوْتَ‏ وَ لَا يَرَى‏ الشَّخْصَ‏}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج١، ص۲۷۱.</ref>. یا کسی که در او دانشی به طریق [[الهام]] و [[مکاشفه]] ایجاد گردد و یا آنکه در [[قلب]] او حقایقی پدید آید که از دیگران مخفی است. [[آیات]] متعددی از [[قرآن]]، [[سخن گفتن]] [[خداوند]] و [[فرشتگان]] را با غیر [[پیامبران]] [[تأیید]] می‌کند. [[افضل]] [[علم امام]]، به واسطه [[ارتباط]] با [[جهان غیب]] و [[الهام]] حاصل می‌شود<ref>ابراهیم امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ص۲۹۰ به بعد.</ref>. [[امام]] دارای نیروی [[الهام]] است که از آن تعبیر به "قوّه قدسیه" نیز می‌شود. امام از آنجا که از [[معنویت]] و صفای [[باطن]] در حدّ تمام و کمال برخوردار است، [[قدرت]] و [[توانایی]] دارد که با [[الهام]]، کسب معلومات نماید و این مربوط به زمانی خاص نیست بلکه هرگاه [[اراده]] نماید، حقایقی که به حسبِ [[عادت]] بر دیگران پوشیده است، برای او مشخص و معلوم است<ref>محمدحسین مختاری مازندرانی، امامت و رهبری، ص۷۵- ۷۶.</ref>. شایان ذکر است که سخن از [[علم الهامی]]، مخصوص [[شیعه]] نیست، بلکه بسیاری از [[اندیشوران]] [[مسلمان]] به رغم [[انکار]] نظریه [[امامت]] [[شیعه]]، بر امکان و تحقق چنین دانشی تأکید دارند. "توفیق الطّویل"، نویسنده معاصر [[عرب]]، در تلخیص دیدگاه [[امام]] [[محمد غزالی]] در این باره می‌نویسد: "به نظر [[غزالی]]، الهامی که [[علم]] لدّنی از آن می‌جوشد، بی‌هیچ واسطه‌ای از [[خداوند]] صادر می‌شود و بازگشت آن به [[فطرت]] نفس و [[آمادگی]] آن برای دریافت چنین [[علمی]] بدون هیچ معلمی است، زیرا نفس بنا به [[طبیعت]] خود، مُستعدِ استقبال [[وحی]] و [[الهام الهی]] است. هرگاه با [[مجاهده]] و محوکردن، صفات مذموم از علائق [[حسی]] به کلّی جدا و مجرد شود و چنان از اعماق [[جان]] به [[خدا]] روی کند که هرگونه [[حجاب]] [[حس]] که بین [[دل]] و [[لوح]] (حقایق) فاصله انداخته مرتفع گردد، جواهر [[ملکوت]] در نفس می‌تابد و [[اسرار غیب]] بر او عیان می‌شود"<ref>توفیق الطّویل، التنبؤ بالغیب عند مفکری الاسلام، ص۱۵؛ به نقل از: داوود فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ص۱۹۶.</ref>. در تفکر شیعی، تحقق چنین [[الهام]] قدسی، تنها مخصوص و مختص [[امامان دوازده‌گانه]] از [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است.
# '''[[محدَّث]] بودن:''' [[محدث]]، کسی است که [[فرشته]] با او سخن بگوید بدون اینکه [[فرشته]] دیده شود و آن شخص [[پیامبر]] {{صل}} باشد. [[امام صادق]] {{ع}} {{متن حدیث|إِنَّهُ‏ يَسْمَعُ‏ الصَّوْتَ‏ وَ لَا يَرَى‏ الشَّخْصَ‏}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج١، ص۲۷۱.</ref>. یا کسی که در او دانشی به طریق [[الهام]] و [[مکاشفه]] ایجاد گردد و یا آنکه در [[قلب]] او حقایقی پدید آید که از دیگران مخفی است. [[آیات]] متعددی از [[قرآن]]، [[سخن گفتن]] [[خداوند]] و [[فرشتگان]] را با غیر [[پیامبران]] [[تأیید]] می‌کند. [[افضل]] [[علم امام]]، به واسطه [[ارتباط]] با [[جهان غیب]] و [[الهام]] حاصل می‌شود<ref>ابراهیم امینی، بررسی مسائل کلی امامت، ص۲۹۰ به بعد.</ref>. [[امام]] دارای نیروی [[الهام]] است که از آن تعبیر به "قوّه قدسیه" نیز می‌شود. امام از آنجا که از [[معنویت]] و صفای [[باطن]] در حدّ تمام و کمال برخوردار است، [[قدرت]] و [[توانایی]] دارد که با [[الهام]]، کسب معلومات نماید و این مربوط به زمانی خاص نیست بلکه هرگاه [[اراده]] نماید، حقایقی که به حسبِ [[عادت]] بر دیگران پوشیده است، برای او مشخص و معلوم است<ref>محمدحسین مختاری مازندرانی، امامت و رهبری، ص۷۵- ۷۶.</ref>. شایان ذکر است که سخن از [[علم الهامی]]، مخصوص [[شیعه]] نیست، بلکه بسیاری از [[اندیشوران]] [[مسلمان]] به رغم [[انکار]] نظریه [[امامت]] [[شیعه]]، بر امکان و تحقق چنین دانشی تأکید دارند. "توفیق الطّویل"، نویسنده معاصر [[عرب]]، در تلخیص دیدگاه [[امام]] [[محمد غزالی]] در این باره می‌نویسد: "به نظر [[غزالی]]، الهامی که [[علم]] لدّنی از آن می‌جوشد، بی‌هیچ واسطه‌ای از [[خداوند]] صادر می‌شود و بازگشت آن به [[فطرت]] نفس و [[آمادگی]] آن برای دریافت چنین [[علمی]] بدون هیچ معلمی است، زیرا نفس بنا به [[طبیعت]] خود، مُستعدِ استقبال [[وحی]] و [[الهام الهی]] است. هرگاه با [[مجاهده]] و محوکردن، صفات مذموم از علائق [[حسی]] به کلّی جدا و مجرد شود و چنان از اعماق [[جان]] به [[خدا]] روی کند که هرگونه [[حجاب]] [[حس]] که بین [[دل]] و [[لوح]] (حقایق) فاصله انداخته مرتفع گردد، جواهر [[ملکوت]] در نفس می‌تابد و [[اسرار غیب]] بر او عیان می‌شود"<ref>توفیق الطّویل، التنبؤ بالغیب عند مفکری الاسلام، ص۱۵؛ به نقل از: داوود فیرحی، نظام سیاسی و دولت در اسلام، ص۱۹۶.</ref>. در تفکر شیعی، تحقق چنین [[الهام]] قدسی، تنها مخصوص و مختص [[امامان دوازده‌گانه]] از [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است.
# '''منابع دیگری از جمله:''' [[روح القدس]]، [[اسم اعظم]]، [[رؤیای صادقه]]، کتاب‌های [[پیامبران]]، [[عالم ملکوت]] و [[عقل]] نیز وجود دارد<ref>ر. ک. [[عبدالحسین خسروپناه]]، [[کلام نوین اسلامی (کتاب)|کلام نوین اسلامی ج۲]]، ج۲، ص۳۸۸ ـ ۳۹۶؛ [[محمد سعیدی مهر]]، همکار، معارف اسلامی، ج۲، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۸؛ [[هادی اکبری ملک‌آبادی|اکبری]] و [[رقیه یوسفی سوته|یوسفی]]، [[ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)| ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی]]، ص۸۵-۸۸.</ref>.
# '''منابع دیگری از جمله:''' [[روح القدس]]، [[اسم اعظم]]، [[رؤیای صادقه]]، کتاب‌های [[پیامبران]]، [[عالم ملکوت]] و [[عقل]] نیز وجود دارد<ref>ر. ک. [[عبدالحسین خسروپناه]]، [[کلام نوین اسلامی (کتاب)|کلام نوین اسلامی ج۲]]، ج۲، ص۳۸۸ ـ ۳۹۶؛ [[محمد سعیدی مهر]]، همکار، معارف اسلامی، ج۲، ص ۱۴۸ ـ ۱۴۸؛ [[هادی اکبری ملک‌آبادی|اکبری]] و [[رقیه یوسفی سوته|یوسفی]]، [[ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)| ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی]]، ص۸۵-۸۸.</ref>.
== [[روایات]] و [[علم معصوم]] ==
برخی از روایاتی که بر [[علم امام]] تأکید دارند عبارت‌اند از:
# [[حضرت علی]] {{ع}} فرمودند: "[[اهل بیت]] {{عم}} مایه [[حیات]] [[دانش]]، و نابودی جهل‌اند. بردباری‌شان شما را از [[دانش]] آنها خبر می‌دهد و ظاهرشان از صفای [[باطن]] و سکوتشان از حکمت‌های گفتارشان باخبر می‌سازد، هرگز با [[حق]] [[مخالفت]] نکردند و در آن [[اختلاف]] ندارند..."<ref>محمد دشتی، ترجمه نهج البلاغه، ص۴۷۵.</ref>.
# [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الأَلْبَابِ}}<ref>«بگو: آیا آنان که می‌دانند با آنها که نمی‌دانند برابرند؟ تنها خردمندان پند می‌پذیرند» سوره زمر، آیه ۹.</ref> فرمود: "ما هستیم کسانی که می‌دانند و آنها که نمی‌دانند [[دشمنان]] ما هستند و [[شیعیان]] ما خردمندانند"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ‏ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّمَا نَحْنُ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ عَدُوُّنَا وَ شِيعَتُنَا أُولُوا الْأَلْبابِ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۰۷- ۳۰۸.</ref>.
# [[روایات]] گوناگونی با تعابیر مختلف از [[رسول اکرم]] {{صل}} [[نقل]] شده مبنی بر اینکه آن حضرت {{صل}} هزار در از [[علم]] را روی [[علی]] {{ع}} گشودند که از هر دری، هزار درِ دیگر باز می‌شود. این [[روایات]]، در "غایة المرام" از طرق مختلف آمده است<ref>بحرانی، هاشم بن سلیمان، غایة المرام، چاپ سنگی، ص۲۹۸ به بعد.</ref>.
به هر حال، اندیشه شیعه درباره [[علم امام]] که بر مبانی پیشین [[شیعه]] همچون نظریه [[لطف]] و [[عصمت]] [[استوار]] است، پیامدهای نظری [[اجتماعی]] گسترده‌ای دارد که مهم‌ترین آنها [[افضل]] بودن و در نتیجه [[نظریه]] "[[ولایت]]" [[امام]] بر دیگر انسان‌هاست<ref>[[هادی اکبری ملک‌آبادی|اکبری]] و [[رقیه یوسفی سوته|یوسفی]]، [[ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی (کتاب)| ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی]]، ص۸۸-۹۰.</ref>.


== [[ضرورت]] [[علم]] [[معصوم]] ==
== [[ضرورت]] [[علم]] [[معصوم]] ==
۱۱۱٬۷۲۲

ویرایش