←منابع
(←پانویس) |
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
[[اسراف]] افزون بر وصف عمل فردی، در عرصه [[اجتماعی]] و عمل جمعی نیز تحقق میپذیرد. [[خداوند]] [[عمل]] [[فرعون]] را در برتری طلبی بر [[انسانها]] و ادعای خدایی، [[افراط]] و [[تجاوز]] از حد دانسته، او را از مسرفین بر میشمارد: {{متن قرآن|وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«و بیگمان فرعون در (سر) زمین (مصر) بلند پروازی کرد و او به راستی از گزافکاران بود» سوره یونس، آیه ۸۳.</ref> و نیز اقوامی به [[دلیل]] [[فرهنگ]] [[حاکم]] یا عمل جمعی به این صفت خوانده شدهاند: {{متن قرآن|إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ}}<ref>«شما از سر شهوت به جای زنان به سراغ مردان میروید بلکه شما قومی گزافکارید» سوره اعراف، آیه ۸۱.</ref> و نیز {{متن قرآن|أَفَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا أَنْ كُنْتُمْ قَوْمًا مُسْرِفِينَ}}<ref>«پس آیا از آن رو که قومی گزافکارید این پند را از شما با رویگردانی بازداریم؟» سوره زخرف، آیه ۵.</ref>. در این [[آیه شریفه]]، استهزای [[رسولان الهی]] و [[تکذیب]] [[آیات الهی]]، کنشی است که [[اعراب جاهلی]] و [[کفار]] و [[مشرکان]] [[مکه]] بدان [[دلیل]] مُسرف [[لقب]] گرفتهاند<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۸۵. </ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۸۹.</ref>. | [[اسراف]] افزون بر وصف عمل فردی، در عرصه [[اجتماعی]] و عمل جمعی نیز تحقق میپذیرد. [[خداوند]] [[عمل]] [[فرعون]] را در برتری طلبی بر [[انسانها]] و ادعای خدایی، [[افراط]] و [[تجاوز]] از حد دانسته، او را از مسرفین بر میشمارد: {{متن قرآن|وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«و بیگمان فرعون در (سر) زمین (مصر) بلند پروازی کرد و او به راستی از گزافکاران بود» سوره یونس، آیه ۸۳.</ref> و نیز اقوامی به [[دلیل]] [[فرهنگ]] [[حاکم]] یا عمل جمعی به این صفت خوانده شدهاند: {{متن قرآن|إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّسَاءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ}}<ref>«شما از سر شهوت به جای زنان به سراغ مردان میروید بلکه شما قومی گزافکارید» سوره اعراف، آیه ۸۱.</ref> و نیز {{متن قرآن|أَفَنَضْرِبُ عَنْكُمُ الذِّكْرَ صَفْحًا أَنْ كُنْتُمْ قَوْمًا مُسْرِفِينَ}}<ref>«پس آیا از آن رو که قومی گزافکارید این پند را از شما با رویگردانی بازداریم؟» سوره زخرف، آیه ۵.</ref>. در این [[آیه شریفه]]، استهزای [[رسولان الهی]] و [[تکذیب]] [[آیات الهی]]، کنشی است که [[اعراب جاهلی]] و [[کفار]] و [[مشرکان]] [[مکه]] بدان [[دلیل]] مُسرف [[لقب]] گرفتهاند<ref>سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۱۸، ص۸۵. </ref><ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۸۹.</ref>. | ||
==اسراف و [[تبذیر]]== | |||
اسراف و تبذیر از محرماتی که [[قرآن کریم]] به آن تصریح کرده و به شدت از آنها نهی شده است. با اینکه این دو مفهوم تا حدی [[قرابت]] معنایی دارند، در تعریف آنها تفاوت دیده میشود؛ در تعریف اسراف گفته شده است: {{عربی|أسرف في ماله أي أنفق من غير اعتدال و وضع المال في غير موضعه}}<ref>محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۱، ص۱۷۳.</ref>: «در مالش اسراف کرد؛ یعنی بدون رعایت اعتدلال، [[انفاق]] کرد و مالش را در غیر موضع و جایش قرار داد». اما در تعریف تبذیر، [[شافعی]] میگوید: {{عربی|التبذير إنفاق المال في غير حقه ولا تبذير في عمل الخير}}<ref>محمود عبدالرحمان، معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، ج۱، ص۱۷۳.</ref>: «تبذیر بخشیدن [[مال]] در غیر جا و [[حق]] آن است و تبذیر در عمل خیر اتفاق نمیافتد». بنابراین اسراف [[مصرف]] کردن بیش از حد است<ref>در اقرب گفته: آن ضد میانه روی و تجاوز از حد و اعتدال است (سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن، ج۳، ص۲۵۷)</ref>؛ اما تبذیر افساد در [[مال]] و [[هزینه]] کردن آن در [[معصیت]] است<ref>{{عربی|بذر ماله: أفسده وأنفقه في السرف... التبذير: إفساد المال وإنفاقه في السرف... التبذير أن ينفق المال في المعاصی}} (ابن منظور، لسان العرب، ج۴، ص۵۰).</ref>. هر دو مقوله [[اسراف]] و [[تبذیر]] پیامدهای یکسانی بر [[امنیت اقتصادی]] [[جامعه]] به جا میگذارند. | |||
در [[روایات]]، اسراف [[مکروه]] شمرده شده و آمده است: {{متن حدیث|يستحب الاقتصاد في الأكل ويكره الإسراف و الإفراط فيه و الامتلاء من الطعام. قال الله تعالى {{متن قرآن|كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ}}<ref>«بخورید و بیاشامید و گزافکاری نکنید که او گزافکاران را دوست نمیدارد» سوره اعراف، آیه ۳۱.</ref> و في الحديث عن الإمام [[الصادق]] قال: «أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ مِنَ اللَّهِ إِذَا مَا جَافَ بَطْنُهُ وَ أَبْغَضُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ إِذَا امْتَلَأَ بَطْنُهُ»}}<ref>سید محمد سعید حکیم، منهاج الصالحین، ج۳، ص۲۳۲.</ref>: «[[میانه روی]] در خوردن [[مستحب]] است و اسراف و [[افراط]] در آن و [[پرخوری]] مکروه است. [[خداوند]] میفرماید: "بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید که خداوند اسراف کنندگان را [[دوست]] ندارد". در [[حدیثی]] از [[امام صادق]]{{ع}} است که آن حضرت فرمود: "[[بنده]] به [[خدا]] نزدیکتر است وقتی شکمش خالی است و از خدا دور است، وقتی شکمش پر است». | |||
اسراف از مذمومات و [[اعمال]] [[نکوهش]] شده در [[قرآن]] است و خداوند در [[قرآن کریم]] در تقبیح و [[مذمت]] آن بیان تندی دارد؛ به طوری که اسراف کنندگان را [[برادران شیطان]] خوانده است: {{متن قرآن|إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ}}<ref>«که فراخ رفتاران یاران شیطانند» سوره اسراء، آیه ۲۷.</ref> از جمله این [[آیات]] است: {{متن قرآن|وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ}}<ref>«و اگر خداوند روزی را برای (همه) بندگانش فراخ میداشت در زمین سرکشی میورزیدند اما هر چه را بخواهد به اندازهای فرو میفرستد که او به بندگانش آگاهی بیناست» سوره شوری، آیه ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى * أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى}}<ref>«حاشا؛ انسان سرکشی میورزد * چون خود را بینیاز بیند» سوره علق، آیه ۶-۷.</ref> و {{متن قرآن|وَإِذَا أَنْعَمْنَا عَلَى الْإِنْسَانِ أَعْرَضَ وَنَأَى بِجَانِبِهِ وَإِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ كَانَ يَئُوسًا}}<ref>«و چون به آدمی نعمت دهیم روی برمیتابد و با تکبّر کناره میجوید و چون بدی بدو رسد ناامید میگردد» سوره اسراء، آیه ۸۳.</ref>. | |||
نکته شایان ذکر اینکه [[خداوند]] در استفاده از [[نعمتها]]، برای افراد حدی معین کرده است. در واقع یکی از سازوکارهای تأمین [[امنیت اقتصادی]] [[جامعه]]، [[مبارزه]] با [[طغیانها]] و رفاهزدگیهای [[مالی]] است؛ همچنین سازوکار دیگر [[قرآن]] و به تبع [[شریعت]]، رعایت دوری از [[اسراف]] و [[تبذیر]] است. در [[حقیقت]] [[اسرافکاران]] با [[زیادهروی]] در [[مصرف]]، به گونهای در [[نظام]] [[متعادل]] [[اقتصادی]] جامعه اخلال ایجاد میکنند و زمینه [[ناامنی]] اقتصادی فراهم میسازند.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۳۳۲.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | # [[پرونده:1379779.jpg|22px]] [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم''']] | ||
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||