اعتقاد به حاکمیت خدا در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان مدخل  = اعتقاد به حاکمیت خدا

| مداخل مرتبط = [[اعتقاد به حاکمیت خدا در اخلاق اسلامی]]

| پرسش مرتبط  =  

از نظر [[اسلام]]، [[جهان هستی]] نه‌تنها معلول و مخلوق [[خداوند]] است، بلکه پیوسته تمام موجودات و نظامات [[جهان]] از جمله [[انسان]] و تمامی کنش و واکنش‌های او تحت اداره، [[تدبیر]] و در احاطه قیومی [[ذات اقدس الاهی]] است. [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ}}<ref>«خداوند همان است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آنهاست در شش روز آفرید سپس بر اورنگ (فرمان‌فرمایی جهان) استیلا یافت؛ شما را هیچ دوست و میانجی‌یی جز او نیست؛ آیا پند نمی‌گیرید؟» سوره سجده، آیه ۴.</ref><ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۳۷۴.</ref> و می‌فرماید: {{متن قرآن|يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ}}<ref>«کار (جهان) را از آسمان تا زمین تدبیر می‌کند سپس (کردارها) در روزی که در شمار شما هزار سال است به سوی او بالا می‌رود» سوره سجده، آیه ۵.</ref><ref>سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۳۷۷.</ref>.

 

بنابراین [[جهان هستی]] به خود وانهاده نیست، بلکه همه [[جهان]] از جمله [[انسان]]، پیوسته تحت [[نظارت]] و [[مراقبت]] خداست [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{متن قرآن|مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ}}<ref>«هیچ سخنی بر زبان نمی‌آورد مگر آنکه نزد او فرشته مراقبی حاضر است (تا آن سخن را بنویسد)» سوره ق، آیه ۱۸.</ref>.

 

بنابراین، عملی که [[انسان]] انجام می‌دهد به طور کامل در حافظه این [[جهان]] محفوظ است به‌طوری که کوچک‌ترین گفته و کرده [[انسان]] گم نمی‌شود {{متن قرآن|قَالَ عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي فِي كِتَابٍ لَا يَضِلُّ رَبِّي وَلَا يَنْسَى}}<ref>«گفت: دانش آن در کتابی نزد پروردگار من است؛ پروردگارم نه بیراه می‌شود و نه فراموش می‌کند» سوره طه، آیه ۵۲.</ref>.

 

[[خداوند متعال]] بر عالم احاطه دارد؛ چون یکی از [[شئون]] [[ربوبیت]] احاطه پیوسته بر مربوب است، به طوری که مربوب همواره در پیشگاه او حاضر است<ref>سید محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۶۹.</ref>.

 

[[قرآن کریم]] به ما خبر می‌دهد که [[خداوند متعال]] بر [[کردار]] [[بندگان]] احاطه دارد، {{متن قرآن|وَاللَّهُ بِمَا يَعْمَلُونَ مُحِيطٌ}}<ref>«و خداوند به آنچه انجام می‌دهند نیک داناست» سوره انفال، آیه ۴۷.</ref>». ابن احاطه از [[شئون]] [[ربوبیت]] است و [[جهان]] برای ادامه [[حیات]] خود بدان محتاج است {{متن قرآن|إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ}}<ref>«بی‌گمان پروردگار من فراگیر هر کاری است که انجام می‌دهید» سوره هود، آیه ۹۲.</ref>. همچنین از نظر [[قرآن]] [[خداوند]] نگاهبان، [[حافظ]] و مراقب هر چیزی است، {{متن قرآن|اللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيْهِمْ}}<ref>«و خداوند (خود) مراقب کسانی است که به جای او سرورانی (را به پرستش) می‌گیرند» سوره شوری، آیه ۶.</ref>»، چنان‌که هیچ چیزی از حضور او مخفی نمی‌شود<ref>جارالله محمود زمخشری، کشاف، ج۳، ص۴۶۰</ref> و [[حافظ]] [[اعمال]] انسان‌هاست که در ازای آنها [[پاداش]] و [[کیفر]] می‌دهد<ref>محمد بن حسن طوسی، التبیان، ج۹، ص۱۴۵.</ref>.

 

این [[حفاظت]] نیز از [[شئون]] [[ربوبیت]] است که [[نظام هستی]] به آن [[نیازمند]] است؛ لذا در [[آیه]] دیگر [[حفاظت]] را به [[رب]] نسبت داده، می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ رَبِّي عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَفِيظٌ}}<ref>«بی‌گمان پروردگار من نگاهبان همه چیز است» سوره هود، آیه ۵۷.</ref>.

 

اگر [[خداوند]] مخلوقات را [[حفظ]] نکند و ادامه وجود را به آنها [[افاضه]] نفرماید، هلاک و نابود می‌شوند. [[شأن]] [[ربوبیت خداوند]] [[متعال]] اقتضا می‌کند که وجود و بقا و هلاک و فنای هر چیزی را در [[اختیار]] داشته باشد<ref>ر. ک: سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۳۰۹.</ref>؛ بنابراین هیچ موجودی حتی یک لحظه از محضر [[اقدس]] او غایب نیست و هم از این رو، [[انسان]] و [[اعمال]]، گفتار و دار او نیز از حیطه [[آگاهی]] [[خدا]] خارج نیست. [[اعتقاد]] به [[حاکمیت]] و [[نظارت]] مطلقه [[خداوند متعال]] بر [[جهان آفرینش]]، در شکل‌گیری [[نظام اخلاقی]] [[انسان]] تأثیری به سزا و نقشی تعیین کننده دارد. [[امامان اهل بیت]] نیز از این انگاره که [[خداوند]] بر تمام ذرات وجود احاطه و [[سلطه]] دارد، در [[مواعظ]] خویش بهره گرفته‌اند.

 

در [[روایت]] آمده است: مردی به [[حضرت امام حسین]] {{ع}} شرفیاب شد و عرض کرد: من نمی‌توانم از [[گناه]] خودداری کنم، مرا بفرما. فرمود: هرگاه خواستی [[گناه]] کنی یکی از این پنج کار را انجام بده، سپس هر [[گناه]] که خواستی مرتکب شو: از روزی [[خدا]] نخور یا از حيطه ولايت [[خدا]] خارج شویا مکانی پیدا کن که [[خدا]] تو را نبیند یا راهی بیاب که [[فرشته]] [[مرگ]] را از خود برانی و [[تسلیم]] او نشوی با تدبیری بیندیش که اگر مالک [[جهنم]] خواست تو را به [[آتش]] برد از او [[اطاعت]] نکنی و به [[آتش]] پا نگذاری، هرگاه یکی از این پنج چیز فراهم شد، هر [[گناه]] که خواستی انجام بده<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۲۶ (با ترجمه آزاد).</ref>.<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]، ص۱۱۷-۱۱۹.</ref>

# [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']]

[[رده:خداشناسی]]