افزایش علم غیب معصوم در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

در کتاب‌های [[روایی]] ابوابی وجود دارد با عنوان افزایش‌پذیری [[علم امام]]، مانند اینکه در [[کتاب کافی]] چنین آمده است: {{عربی|"لولا أنّ الائمه یزدادون لفقد ما عندهم"}}<ref>ر.ک: [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم (کتاب)|در آستان امامان]].</ref>. برخی از این [[روایات]] عبارت‌اند از:

# [[امام صادق]]{{ع}} در روایتی می‌‌فرمایند: «[[علم]] آن است که شب و [[روز]] زیاد می‌گردد و از جانب [[خداوند]] به ما افاضه می‌شود»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۳۸، ح ۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[عسکری امام‌خان|امام‌خان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)|منشأ و قلمرو علم امام]].</ref>

# [[زراره]] می‌‏گوید از [[امام باقر]]{{ع}} شنیدم می‌‏فرمودند: «اگر بر [[علوم]] ما اضافه نمی‌‏شد تمام می‌‏گشت. زراره گفت: "بر علوم شما چیزی‌ اضافه می‌‏شود که [[رسول خدا]]{{صل}} آن را نمی‌‏دانسته؟" فرمودند: اگر بخواهد چیز تازه‌‏ای‌ بر علوم ما اضافه شود، اولاً بر رسول خدا{{صل}} عرضه می‌‏شود، سپس بر امامان یکی‌ پس از دیگری‌، تا به ما منتهی‌ شود»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی،؛ ج ۱، ص۲۵۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[بررسی مسائل کلی امامت (کتاب)|بررسی مسائل کلی امامت]]، ص۲۸۷؛ [[محسن غرویان|غرویان، محسن]]، [[سید محمد حسین میرباقری|میرباقری، سید محمد حسین]]، [[محمد رضا غلامی|غلامی، محمد رضا]]، [[بحثی مبسوط در آموزش عقاید (کتاب)|بحثی مبسوط در آموزش عقاید]]، ص۳۳۹؛ [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]].</ref>

# امام صادق{{ع}} به [[ابو یحیی صنعانی]] فرمود: «ای ابایحیی برای ما در [[شب‌های جمعه]] شأنی است از [[شئون]]؛ در این شب‌ها [[ارواح]] انبیای گذشته و ارواح اوصیای گذشته و [[روح]] امامی که زنده است را به [[آسمان]] برند تا به دور [[عرش]] خداوند هفت دور [[طواف]] کنند و نزد هر کدام از ستون‌های عرش دو رکعت [[نماز]] بخوانند و سپس آنها را به بدن‌های خود برگردانند، آن گاه [[انبیا]] و [[اوصیا]] لبالب از [[شادی]] شوند و امامی که در میان شما است، انبوه فراوانی در [[دانش]] او افزوده شود»<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار‌الأنوار، ج ‌۲۶، ص۸۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]]؛ [[محمد حسن نادم|نادم، محمد حسن]]، [[سید ابراهیم افتخاری|افتخاری، سید ابراهیم]]، [[منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد (مقاله)|منابع علم امام از نگاه متکلمان قم و بغداد]]، ص۶۱.</ref>

# [[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «اگر [[علوم]] ما در شب و [[روز]] افزایش نمی‌یافت حتما [[آگاهی]] و [[دانش]] ما محدود و تمام می‌شد»<ref>محمد بن حسن الصفار، بصائر الدرجات، ص۳۹۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم (کتاب)|در آستان امامان]].</ref>

# امام صادق{{ع}} می‌فرماید: «هیچ شب جمعه‌ای نیست مگر اینکه برای [[اولیاء الهی]] در آن سروری است، راوی گوید: عرض کردم: فدایت شوم، آن سرور چگونه است؟ حضرت فرمود: هنگامی که [[شب جمعه]] می‌شود [[رسول خدا]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} [[عرش]] را [[درک]] می‌کنند و من هم با ایشان همراه هستم، پس جز با علمِ استفاده شده برنمی‌گردم و اگر این‌طور نبود حتماً آنچه نزد من بود تمام می‌شد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۵۴، ح ۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی ج۱ (کتاب)| جلوه‌های لاهوتی ج۱]]، ص۱۳۹؛ [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[بی‌کرانگی علم امام معصوم (مقاله)|بی‌کرانگی علم امام معصوم]].</ref>

# در روایتی طولانی [[ابوبصیر]] از امام صادق{{ع}} نقل می‌کند: «حضرت اموری را به عنوان [[علم]] خویش بیان کردند، مانند اینکه رسول خدا{{صل}} به علی{{ع}} [[هزار باب علم]] [[تعلیم]] فرمود که از هر بابی [[هزار باب]] دیگر باز می‌شد، و نیز نزد ایشان [[جامعه]]، [[جفر]] و [[مصحف]] حضرت [[زهرا]] و علم آنچه بوده و موجود می‌شود تا [[روز قیامت]] می‌باشد، لکن فرمودند: اینها علم نیست، علم آن است که شب و روز حادث شده و تدریجاً امور یکی پس از دیگری تا روز قیامت تحقق می‌یابد»<ref>اصول کافی، ج۱، ص۲۳۸، روایت ۱؛ بصائرالدرجات، ص۱۷۰، روایت ۱، و ص۱۷۱، روایت ۳ و ۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد باقر تحریری|تحریری، محمد باقر]]، [[جلوه‌های لاهوتی ج۱ (کتاب)| جلوه‌های لاهوتی ج۱]]، ج ۱، ص۱۳۹.</ref>

# در [[روایت]] دیگری [[امام صادق]] فرمودند: «به [[ارواح]] [[پیامبران]] و اوصیایی که از [[دنیا]] رفته‌اند و نیز به [[روح]] وصی‌ای که در میان شما [[زندگی]] می‌کند، [[اجازه]] داده می‌شود که به [[آسمان]] صعود کنند تا این که به [[عرش]] [[پروردگار]] برسند (...) آن گاه پیامبران و [[اوصیا]] در حالی که سرشار از [[شادمانی]] و [[سرور]] هستند و وصی‌ای که در میان شما زندگی می‌کند، بسیار بسیار به علمش افزوده می‌گردد»<ref>محمد بن حسن الصفار، بصائرالدرجات، ص۱۳۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[خلیل منصوری|منصوری، خلیل]]، [[بی‌کرانگی علم امام معصوم (مقاله)|بی‌کرانگی علم امام معصوم]].</ref>

# امام صادق{{ع}} فرمودند: «اگر بر [[دانش]] ما افزوده نمی‌شد بی‌علم می‌ماندیم»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص۳۷۴، ح ۶۴۹. </ref>.

# [[امام کاظم]]{{ع}} می‌فرمایند: «[[علم امام]] سه جهت دارد: الف) [[علوم]] مربوط به [[زمان]] گذشته؛ ب) علوم مربوط به زمان [[آینده]]؛ ج) [[علوم حادث]] و جدید و نو ظهور. اما [[علوم گذشته]] برای ما [[تفسیر]] شده است یعنی [[اخبار]] گذشته را [[پیامبر]]{{صل}} برای ما توضیح داده است. اما [[علوم آینده]] در جامع و مصحفی نوشته شده که نزد ماست. و اما علوم حادث و نو ظهور، نتیجه [[الهام]][[ حق]] بر [[دل]] [[امام]] و [[ابلاغ]] به گوش اوست. [[برترین]] نوع [[علم]] ما همین نوع است»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱ ص۲۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[عسکری امام‌خان|امام‌خان، عسکری]]، [[منشأ و قلمرو علم امام (پایان‌نامه)|منشأ و قلمرو علم امام]].</ref>

# [[ محمد بن سلیمان]] [[دیلم]] از پدرش نقل می‌کند به امام صادق{{ع}} گفتم: "قربانت من از شما شنیدم که چند بار فرمودید اگر نباشد که ما به علم خود بیفزاییم آن چه داریم به آخر رسانیم؟" امام{{ع}} فرمودند: اما [[احکام]] [[حلال و حرام]] را [[خداوند]] تمام و کمال بر پیامبر خود نازل کرده و به [[امام]] نیز [[دانش]] جدیدی افزوده نشود. عرض کردم: "پس این زیادی چیست؟" امام فرمود: در چیزهایی دیگر است جز [[حلال و حرام]].[[ محمد بن سلیمان]] عرض کرد: "چیزی به [[علم]] خود افزوده کنید که بر [[رسول خدا]]{{صل}} [[نهان]] بود؟" امام فرمود: نه، دستور علم تازه از [[خدا]] به [[فرشته]] رسد و فرشته آن را نزد رسول خدا برد و گوید یا محمد پروردگارت تو را چنین و چنان فرموده است. [[پیامبر]] به فرشته می‌‌فرماید آن را نزد علی ببر، پس او نزد علی آید و او فرماید آن را نزد حسن ببر و او هم فرماید آن را نزد حسین بر و همچنین به هر یک از [[ائمه]] عرضه شود تا به ما رسد»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص۴۸۹.</ref>.

# [[زراره]] از [[امام باقر]]{{ع}} پرسید: "آیا برای شما چیزی از [[علوم]] هست که رسول خدا آن را نمی‌دانست؟" امام فرمود: «هرگاه [[علمی]] به ما دهند اول آن را بر رسول خدا عرضه کنند، سپس بر همه [[امامان]] تا به ما برسد»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص۲۵۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد زمان رستمی|رستمی، محمد زمان]]، [[طاهره آل‌بویه|آل‌بویه، طاهره]]، [[علم امام ۲ (کتاب)|علم امام]].</ref>

# [[امام صادق]]{{ع}} می‌‌فرمایند: «هر گاه امام [[اراده]] کند به چیز جدیدی علم پیدا کند، [[خداوند]] آن را به او [[تعلیم]] می‌کند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج ۱، ص۲۵۸.</ref>.<ref>ر.ک: [[اصغر غلامی|غلامی، اصغر]]، [[آفاق علم امام در الکافی (مقاله)|آفاق علم امام در الکافی]].</ref>

# امام باقر{{ع}} می‌فرمایند: «همانا هر سال در [[شب قدر]] [[تفسیر]] و تبیین امور بر [[ولی امر]] [[امام زمان]]{{ع}} نازل می‌شود. در آن شب امام درباره کار خودش چنین و چنان دستور می‌گیرد و در رابطه با امور [[مردم]] نیز به چنین و چنان [[مأمور]] می‌شود، و علاوه بر این برای ولی امر در هر [[روز]] علم مخصوص و مکنون و عجیب [[خدای عزوجل]] پدید می‌گردد؛ همان‌طور که در [[شب قدر]] نازل می‌شد؛ سپس این [[آیه]] را خواند "و اگر درخت‌های روی [[زمین]] قلم شود و دریا برای آن مرکب گردد و هفت دریای دیگر بدان بپیوندد»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۶۸، ح ۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت ۵ (کتاب)|امامت]].</ref>

# [[ابوبصیر]] می‌‌گوید از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که می‌‌فرمود: «به تحقیق به ما در شب و [[روز]] افزوده می‌شود، که اگر به ما افزوده نگردد هر آنچه نزد ماست به اتمام خواهد رسید. [[ابو بصیر]] گفت: فدایتان گردم چه کسی آن را نزد شما می‌آورد؟ [[امام]] فرمود: به تحقیق از میان ما کسانی هستند که آن را می‌نگرند، و از میان ما کسانی هستند که [[علم]] در [[دل]] ایشان به شکل مفصل قرار می‌‌گیرد، و از میان ما کسانی هستند که با گوش خود می‌‌شنود مانند صدای زنجیری که به لب تشت می‌‌کشند. به ایشان عرض کردم چه کسی آن علم را برای شما می‌‌آورد، فرمود مخلوقی که با عظمت‌تر از [[حضرت جبرئیل]] و حضرت [[میکائیل]] است»<ref>محمد بن حسن الصفار، بصائر‌الدرجات، ج ۱، ص۲۳۲.</ref>.

# [[صفوان بن یحیی]] می‌‌گوید: از [[امام کاظم]]{{ع}} شنیدم می‌فرمود: [[امام باقر]]{{ع}} فرموده است: اگر نبود که به [[علم]] ما افزوده می‌شد علم ما به پایان می‌رسید<ref>ر.ک: [[علی کرم‌زاده|کرم‌زاده، علی]]، [[بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید (پایان‌نامه)|بررسی و تحلیل علم امام از دیدگاه صدوق کلینی و مفید]]، ص۶۴.</ref>.