علم معصوم به اسم اعظم الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[اسم اعظم]] یکى دیگر از [[منابع علم امام]]{{ع}} است. [[روایات]] متعددى درباره اسم اعظم بیان شده است که در اینجا به برخى از آنها اشاره مى‌کنیم؛ چنان‌که امام‌ صادق{{ع}} فرمود: [[اسم اعظم]] [[خدا]] از هفتاد و سه حرف تشکیل شده است که از آن، یک حرفش نزد "[[آصف]]" بود که به آن تکلم کرد و زمینِ بین سلیمان و [[بلقیس]] فرو رفت. آن‌گاه او تخت را با دست خود گرفت و از آنجا برداشت و اینجا گذاشت. دوباره [[زمین]] به حالت اولش برگشت. این تغییرات در کمتر از یک چشم برهم‌زدن صورت گرفت؛ در حالی‌ که از آن هفتاد و سه حرف، هفتاد و دو حرفش نزد ما می‌باشد و یک حرفش فقط نزد [[خدای تعالی]] است که آن را برای [[علم غیب]] خودش نگاه داشته است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اسْمَ الله الْأَعْظَمَ عَلَى ثَلَاثَةٍ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ إِنَّمَا کَانَ عِنْدَ آصَفَ مِنْهَا حَرْفٌ وَاحِدٌ فَتَکَلَّمَ بِهِ فَخُسِفَ بِالْأَرْضِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَرِیرِ بِلْقِیسَ حَتَّى تَنَاوَلَ السَّ‍رِیرَ بِیَدِهِ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضُ کَمَا کَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ عَیْنٍ وَ نَحْنُ عِنْدَنَا مِنَ الِاسْمِ الْأَعْظَمِ اثْنَانِ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفٌ وَاحِدٌ عِنْدَ الله تَعَالَى اسْتَأْثَرَ بِهِ فِی عِلْمِ الْغَیْبِ عِنْدَهُ}}؛ كافى، ج١، ص٣٣٠.</ref>. همچنین در روایتى دیگر چنین مى‌خوانیم: هارون جهمی می‌گوید: یکی از [[اصحاب امام صادق]]{{ع}} که نامش را فراموش کرده‌ام گفت از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که می‌فرمود: همانا به [[عیسی بن مریم]]{{ع}} دو حرف داده شده بود که با آنها کار می‌کرد و به [[موسی]]{{ع}} چهار حرف داده شده بود و به [[حضرت ابراهیم]]{{ع}} هشت حرف و به [[حضرت نوح]]{{ع}} پانزده حرف و به [[آدم]]{{ع}} بیست و پنج حرف و به [[درستی]] که [[خداوند تبارک و تعالی]] همه اینها را به محمد{{صل}} داد و همانا [[اسم اعظم]] [[خدا]] هفتاد و سه حرف است که هفتاد و دو حرفش را به محمد{{صل}} داد و یک حرف از او پنهان شده است<ref>{{متن حدیث|عَنْ هَارُونَ بْنِ الجَهْمِ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِ أَبِی عَبْدِ الله{{ع}} لَمْ أَحْفَظْ اسْمَهُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ [[الله]]{{ع}} یَقُولُ إِنَّ عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ{{ع}} أُعْطِیَ حَرْفَیْنِ کَانَ یَعْمَلُ بِهِمَا وَ أُعْطِیَ مُوسَى أَرْبَعَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِیَ إِبْرَاهِیمُ ثَمَانِیَةَ أَحْرُفٍ وَ أُعْطِیَ نُوحٌ خَمْسَةَ عَشَ‍رَ حَرْفاً وَ أُعْطِیَ آدَمُ خَمْسَةً وَ عِشْ‍-رِینَ حَرْفاً وَ إِنَّ الله تَعَالَى جَمَعَ ذَلِکَ کُلَّهُ لِمُحَمَّدٍ{{صل}} وَ إِنَّ اسْمَ الله الْأَعْظَمَ ثَلَاثَةٌ وَ سَبْعُونَ حَرْفاً أُعْطِیَ مُحَمَّدٌ{{صل}} اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ حَرْفاً وَ حُجِبَ عَنْهُ حَرْفٌ وَاحِدٌ}}؛ كافى، ج١، ص٣٣٠.</ref>.

 

مرحوم کفعمى نیز در کتاب «مصباح» درباره [[اسم اعظم]] ۶١ قول را بیان مى‌کند و مى‌گوید، "سخن در اسم اعظم، به آنچه گفته شد منحصر نمى‌شود".<ref>المصباح، ص٣٠۶.</ref> بنابراین اسم اعظم، تنها اسم و نام کلمه یا اسم صفتى از [[صفات خدا]] نیست. بلکه بیشتر مربوط به عمل است. ازاین‌رو دانستن اسماء الهى و لفظ تنها، کارساز نخواهد بود؛ به همین دلیل "[[بلعم باعورا]]"<ref>الميزان، ج٨، ص۴٣٣.</ref> که در عصر حضرت موسى{{ع}} مى‌زیست، بر اثر [[علم]] و [[تقوا]] به مقامى رسیده بود که به اسم اعظم آگاهى یافته بود و به همین دلیل، دعایش [[مستجاب]] مى‌شد. اما وقتى هوس‌هاى نفسانى به او راه یافت و با موسى{{ع}} در ماجراى [[جنگ]] با عمالقه، [[مخالفت]] کرد، این موقعیت از او گرفته شد و دیگر دعایش به [[استجابت]] نمى‌رسید و [[نور]] اسم اعظم نیز از او خارج شد و تاریکى گمراهى او را فرا گرفت. [[خداوند]] نیز در [[قرآن]] او را چنین نکوهش مى‌کند: {{متن قرآن|فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ}}<ref>«داستان او چون داستان سگ است»؛ سوره اعراف، آیه ١٧۶.</ref> بنابراین اگر کسى به صفات الهى تخلق یابد و داراى مفاهیم این صفات شود، یعنى مظهر این صفات، یا حتى بخشى از این صفات گردد، چنان [[تکامل]] روحى مى‌یابد که مى‌تواند حامل اسم اعظم گردد؛ وگرنه یک شخص [[گناهکار]] هرگز نمى‌تواند با تلفظ یک کلمه از اسماء الهى، مستجاب‌الدعوه شود. [[ائمه اطهار]]{{عم}} نیز با [[طهارت]] [[روح]] و [[عصمت]] خدادادى، از این ویژگى برخوردار بودند و به‌وسیله [[اسم اعظم]] از [[غیب]] [[آگاه]] مى‌شدند<ref>[[سید محمد جعفر سبحانی]] در کتاب ''«[[منابع علم امامان شیعه (کتاب)|منابع علم امامان شیعه]]، ص۱۴۷-۱۵۰.</ref>.