←دین مردم مکه
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
|||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
تحمس<ref>بدعت‌گذاری و نوآوری در دین.</ref> و سخت‌گیری [[قریش]] در امر [[دین]] نیز از دیگر خصیصه‌های بارز [[دینی]] در مکه بر شمرده می‌شد؛ از این‌رو به [[قریش]] "حمس" ([[بدعت‌گذار]]) اطلاق می‌شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۵۹؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۲۵۶.</ref>. آنان ساکنان خارج از [[حرم]] را وادار می‌کردند که غذای خود را وارد [[حرم]] نکنند، بلکه باید از غذای اهل آنجا استفاده می‌کردند و در موقع [[طواف]] باید از لباس‌های [[مردم]] مکه که [[لباس]] ملی و قومی بود، بهره بگیرند؛ اگر هم کسی [[توانایی]] خریدش را نداشت، می‌بایست برهنه [[طواف]] کند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۵۹.</ref>. با این حال، مکه از خداپرستانی که از [[پرستش]] بتان، سر باز زده بودند و حنیفی یا [[نصرانی]] شده بودند، خالی نبود. در بین [[قریش]]، به ویژه در طایفه [[بنی‌هاشم]]، [[آیین حنیف]] [[ابراهیم]] {{ع}} پیروانی داشت<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مکه در عصر بعثت (مقاله)|مکه در عصر بعثت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲]]، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref>. | تحمس<ref>بدعت‌گذاری و نوآوری در دین.</ref> و سخت‌گیری [[قریش]] در امر [[دین]] نیز از دیگر خصیصه‌های بارز [[دینی]] در مکه بر شمرده می‌شد؛ از این‌رو به [[قریش]] "حمس" ([[بدعت‌گذار]]) اطلاق می‌شد<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۵۹؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۲۵۶.</ref>. آنان ساکنان خارج از [[حرم]] را وادار می‌کردند که غذای خود را وارد [[حرم]] نکنند، بلکه باید از غذای اهل آنجا استفاده می‌کردند و در موقع [[طواف]] باید از لباس‌های [[مردم]] مکه که [[لباس]] ملی و قومی بود، بهره بگیرند؛ اگر هم کسی [[توانایی]] خریدش را نداشت، می‌بایست برهنه [[طواف]] کند<ref>ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۵۹.</ref>. با این حال، مکه از خداپرستانی که از [[پرستش]] بتان، سر باز زده بودند و حنیفی یا [[نصرانی]] شده بودند، خالی نبود. در بین [[قریش]]، به ویژه در طایفه [[بنی‌هاشم]]، [[آیین حنیف]] [[ابراهیم]] {{ع}} پیروانی داشت<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[مکه در عصر بعثت (مقاله)|مکه در عصر بعثت]]، [[فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲ (کتاب)|فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲]]، ص۳۲۴-۳۲۶.</ref>. | ||
===[[بت‌پرستی]] در [[مکه]]=== | |||
از [[زمان]] [[بنای کعبه]] به دست [[حضرت ابراهیم]]{{ع}}، در [[جزیرةالعرب]]، [[آیین توحیدی]] و [[دین حنیف]] رواج یافته و [[حضرت اسماعیل]]{{ع}} نیز آن را تداوم بخشیده‌اند. [[مردم]] آن عصر [[تقدس]] و [[احترام]] ویژه‌ای نسبت به [[کعبه]] قایل بوده و هنگامی که کسانی از آنان به [[سفر]] رفته و یا [[مهاجرت]] می‌کردند، قطعه‌ای از سنگ‌های کعبه یا [[حرم]] را همراه خود برده و به آن [[تبرک]] می‌جستند. آنان در هر مکانی که ساکن می‌شدند آن قطعه از سنگ را برای [[بزرگداشت]] کعبه نزد خود [[حفظ]] کرده و [[محترم]] می‌داشتند. دیری نپایید که این سنگ‌ها را تراشیده و به اشکال و [[صور]] مختلفی درآوردند. به این صورت بت‌پرستی در شبه جزیره رواج یافت. آغاز بت‌پرستی را باید از زمان [[تسلط]] [[قبیله]] «[[خزاعه]]» بر مکه و [[تبعید]] «جُرهمیان» دانست. | |||
[[جرهمیان]] منسوب به «[[جرهم بن قحطان]]» بوده‌اند که از جنوب شبه جزیره به این مکان آمدند. حضرت اسماعیل{{ع}} با یکی از [[دختران]] آنان [[ازدواج]] کرده و فرزندانی از ایشان به جا گذاشت. با تسلط «[[عمرو بن لحی خزاعی]]» بر مکه، برای نخستین بار [[آیین]] بت‌پرستی رواج یافت. وی طی مسافرتی به [[سرزمین]] «بَلقاء» در [[شام]]، [[بت‌پرستان]] «[[عمالقه]]» را دیده و از آنان بتی تقاضا کرد. ایشان نیز «[[هُبل]]» را به وی تقدیم داشتند. وی آن را به مکه آورده و مردم را به [[پرستش]] [[هبل]] وادار کرد. بر اساس گفته [[پیامبر]]{{صل}}، [[عمرو بن لحی]] نخستین کسی بود که [[دین حضرت ابراهیم]]{{ع}} را [[تغییر]] داده و [[بت‌ها]] را به پای داشت<ref>سیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۷۷.</ref>. از این زمان هر قبیله و یا حتی هر خانواده‌ای برای خود بت‌هایی از سنگ می‌ساخت که به آن «[[وثن]]» و در مجموع «اوثان» گفته می‌شود و نیز بت‌هایی نیز از «چوب یا طلا و [[نقره]]» می‌ساختند که به آن «[[صنم]]» و جمع آن «[[اصنام]]» گویند. بعضی از بت‌ها میان چند [[خانواده]] و یا حتی چند قبیله مشترک بود. | |||
[[بت]] «[[لات]]» از معروف‌ترین آنها تا [[هنگام ظهور اسلام]] بوده است. این [[بت]] به صورت سنگی چهارگوش سفید و [[مظهر]] [[انسان]] بود. [[مردم]] «ثقیف» گرد این بت، خانه‌ای ساخته بودند که همانند [[کعبه]] مکعب و مرتفع بود و همانند کعبه آن را پوشانیده و اطراف آن را [[حرم]] و محل [[طواف]] قرار بودند. پرده‌داری این بت‌کده با «[[آل ابی العاص بن ابی یسار]]» بوده و [[قریش]] نیز آن را [[محترم]] می‌داشتند<ref>الاصنام، کلبی، ص۱۶.</ref>. مکان [[خانه]] لات در زیر مأذنه کنونی [[مسجد]] «[[طائف]]» بود که [[مسلمانان]] پس از خراب کردن آن [[بتخانه]]، مسجدی بنا نهادند. آن مسجد هم اکنون نیز موجود است. | |||
بت «[[مناة]]» از دیگر بت‌های مشهور [[عرب]] بود که [[قبیله]] «[[اوس و خزرج]]» در یثرب آن را می‌پرستیدند. معروف‌ترین بت‌های قریش و [[بنی‌کنانه]] «عُزی و [[هُبل]]» نام داشت. در [[قرآن کریم]] اسامی بت‌های «لات، مناة و [[عزّی]]»<ref>سوره نجم، آیه ۱۹ و ۲۰.</ref> و نیز بت‌هایی چون «[[یعوق]] یغوث، [[ود]]، [[سواع]] و [[نسر]]» که مورد [[پرستش]] [[قوم نوح]] بوده، ذکر شده‌اند<ref>سوره نوح، آیه ۲۳.</ref>. | |||
بت «[[اساف]]» بر رکن آغازین طواف و بت «[[نائله]]»<ref>ابن اسحاق از عایشه نقل می‌کند که «اساف و نائله» زن و مردی از جرهم بودند که هنگام طواف خانه و یا در بیت، منکری انجام دادند لذا خداوند آنان را به صورت مجسمه‌ای بر جای خود خشکانید. والله اعلم.</ref> بر رکن پایانی آن و نیز «مجاور الریح» بر [[کوه صفا]] و «[[مطعم الطیر]]» بر [[کوه]] [[مروه]] قرار داشته است. بت‌های معروف دیگر عبارت بودند از: «[[عمیانس]]، سعد، صم [[دوس]]، [[نسب]] دوس، [[ذوالخلصه]]، [[فلس]]، [[رضاء]]، المستوغر<ref>اخبار مکه، فاکھی، ج۵، ص۱۶۲.</ref>. | |||
هنگام ظهور اسلام نیز ۳۶۰ بت در داخل کعبه و ده‌ها بت نیز بین [[صفا و مروه]] [[نصب]] بود که [[رسول خدا]]{{صل}} با [[فتح مکه]] ([[سال هشتم هجری]]) وارد کعبه شده و پاهای [[مبارک]] خود را بر شانه علی{{ع}} گذاشتند و تمام [[بت‌ها]] را در هم شکستند. دیری نپایید با انجام سریه‌هایی به نقاط مختلف، شبه جزیره را از لوث وجود هر گونه [[بت‌پرستی]] و مظاهر [[شرک]] پیراستند. به رغم [[ترویج]] [[آیین]] بت‌پرستی در [[جزیرةالعرب]]، کماکان بعضی از [[آداب و رسوم]] [[دین حنیف]] یعنی [[بزرگداشت]] [[کعبه]]، [[طواف]] [[بیت]]، انجام [[حج]] در [[ماه‌های حرام]] و نیز انجام [[عمره]]، وقوف در [[عرفات]]، [[مزدلفه]]، [[قربانی]] و [[هدی]] شتران، تلبیه حج با آمیزه‌ای از شرک به [[اجرا]] در می‌آمد. برای نمونه به تلبیه [[قبایل]] [[کنانه]] و [[قریش]] در هنگام [[محرم]] شدن اشاره می‌گردد که می‌گفتند: {{متن حدیث|لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لَا شَرِيكَ لَكَ إِلَّا شَرِيكٌ هُوَ لَكَ تَمْلِكُهُ وَ مَا مَلَكَ}}. | |||
باید افزود که هر یک از قبایل برای خود تلبیه مخصوص داشته‌اند<ref>تاریخ الیعقوبی، ج۱، ص۳۰۰.</ref>. هنگامی که [[اسلام]] ظهور یافت، حج را جلوه‌ای دیگر بخشید و آن را از هر گونه شرک و [[عادات]] [[جاهلی]] و امتیازات نابایسته که در دست [[اهل]] «حُمس»<ref>قبل از اسلام و در مورد انجام مراسم حج، قریش که خود را اهل حمس می‌دانستند امتیازاتی برای خویش قائل می‌شدند. از جمله کسانی که بخواهند طواف کنند باید از قریش جامه بگیرند و اگر کسی حتی یک زن جامه‌ای نمی‌توانست بگیرد باید برهنه طواف می‌کرد. قریش خود را ساکن و صاحب حرم می‌دانستند و در عرفات و مشعر وقوف نمی‌کردند. خداوند در قرآن کریم آنان را فرمان داد: {{متن قرآن|ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ}} «سپس از همان‌جا که مردم رهسپار می‌شوند رهسپار شوید» سوره بقره، آیه ۱۹۹.</ref> قرار داشته پیراست و آن را به عبادتی خاص برای [[خداوند یکتا]] تبدیل فرمود.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۱۷۹.</ref> | |||
== فتح مکه == | == فتح مکه == | ||