مذهب شافعیه: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

مذهب شافعیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۱۵

۱۰٬۶۱۵ بایت اضافه‌شده ، ۳ ژوئیه

۷۲٬۲۶۷

ویرایش

@@ خط ۳: / خط ۳: @@
 == مقدمه ==
 [[ابوعبدالله محمد بن‌ ادریس]] در سال ۱۵۰ق در [[شهر]] غزه به [[دنیا]] آمد و در سال ۲۴۰ق در [[مصر]] درگذشت.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۲/۵۴ و ۶۸.</ref> وی از شاگردان مالک <ref>سمعانی، الانساب، ۸/۲۱.</ref> و از نظر [[فکری]] و [[سیاسی]] از مخالفان [[بنی‌امیه]] بود و [[حجاج‌ بن‌ یوسف ثقفی]] را در شمار [[اشقیا]] می‌شمرد<ref>امام‌ خمینی، صحیفه، ۲۰/۱۶۶.</ref> و مانند [[پیروان اهل بیت]]{{ع}}، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> را جزو [[سوره]] به حساب می‌آورد<ref>شافعی صغیر، نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، ۱/۴۷۸؛ قزوینی رازی، نقض، ۴۶۰.</ref> و نماز صبح و [[مغرب]] و عشا را بلند قرائت می‌کرد. وی همچنین تکتّف (دست روی دست گذاشتن در [[نماز]]) را [[مستحب]] می‌شمرد نه [[واجب]].<ref>مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ۱/۱۰۹.</ref> [[مذهب شافعی]] در مصر<ref>جعفر پیشه‌فرد، درآمدی بر فقه مقارن، ۵۹.</ref> اندونزی و مالزی و کردهای [[ترکیه]]<ref>فرمانیان، فرق و مذاهب، ۱۳۷.</ref> و کردستان [[ایران]] دارای پیروانی است<ref>[[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۴۷۹ – ۴۸۸.</ref>.
+==[[مذهب شافعی]]==
+مذهب شافعی از نظر [[قدمت]]، سومین [[مذهب]] [[فقهی]] [[اهل سنت]] است. بنیان‌گذار این مذهب فقهی، [[ابوعبدالله]]، [[محمد بن ادریس]]، از طبقه چهارم [[فقیهان]] [[تابعی]] [[مکه]] است.
+نگاهی به زندگانی [[شافعی]]؛ محمد بن ادریس به [[قبیله قریش]] منتسب بوده و در سال ۱۵۰ ه ق در [[شهر]] غزه از شهرهای [[فلسطین]] دیده به [[جهان]] گشود. در آغاز، [[فقه]] را نزد [[مسلم بن خالد زنجی]] در [[شهر مکه]] فرا گرفت و در چهارده سالگی از او [[رخصت]] [[فتوی]] یافت. در بیست سالگی به [[مدینه]] رفت و در شمار شاگردان [[مالک بن انس]] در آمد. شافعی به مدت ۹ سال و تا [[مرگ]] مالک در نزد او به سر برد. مالک او را بزرگ می‌داشت و او را به فتوی [[اذن]] می‌داد. شافعی پس از این، [[قضاوت]] [[یمن]] را بر عهده گرفت. او در آنجا با زیدیان ارتباط پنهانی داشت تا آن‌که در ۱۸۷ ه ق. با تنی چند از زیدیان به [[اسارت]] درآمد و به نزد [[هارون]] در [[بغداد]] برده شد. اما مدت اسارت شافعی دیری نپایید و هارون پس از [[آگاهی]] بر [[مقام]] علمی‌اش او را [[آزاد]] ساخت. شافعی در بغداد با [[محمد بن حسن شیبانی]] (م ۱۸۹) [[فقیه]] معروف [[حنفی]] آمد و شد [[علمی]] داشت. آشنایی شافعی با [[مذهب حنفی]] [[مکتب]] [[اهل رأی]] که در [[عراق]] متداول بود - سرانجام به آن انجامید که او مذهب نوینی، که میانه و [[حد وسط]] مذهب حنفی و [[مذهب مالکی]] است، یعنی مکتب [[اهل حدیث]] که در [[حجاز]] رایج بود، پدید آورد.
+شافعی این مذهب نوین فقهی خود را بیان [[قواعد]] [[استنباط]] که بعدها نام [[اصول فقه]] را به خود گرفت اعلام نمود. او پس از آن به مکه بازگشت تا این که در ۱۹۵ ه ق بار دیگر به بغداد رفت. در این بازگشت، او اولین کتاب اصول فقه، «الرساله» را نگاشت و شاگردانی را در حلقه درسی خود پرورید. محمد بن ادریس برای انتشار این [[مذهب]] نوین در سال ۱۹۵ه‍. ق به [[مصر]] عزیمت کرد. [[شافعی]] در مصر به تجدید آرای پیشین خود که در [[عراق]] تدوین کرده و در کتاب‌های «الرساله» و «الحجه» آورده بود، پرداخت و به آنها سامانی نو داد. «الرساله» از نو نوشته شد و کتاب «الام» گرد آمده آرای جدید [[فقهی]] او گردید. این آراء [[استحکام]] و اعتبار فقهی بیشتری داشت.
+شافعی، نخستین کسی است که در [[اصول فقه]] و [[آیات]] [[احکام]] دست به تصنیف زده و از [[اختلاف احادیث]] به سخن پرداخته است.
+شافعی علاوه بر [[فقه]]، در [[شاعری]]، قرائت، [[نجوم]] و [[تیراندازی]] دستی بلند داشت. او علاقه شگرفی به [[اهل بیت]] نشان می‌داد تا آنجا که برخی از [[مردم]] بر او خرده گرفته‌اند و او در پاسخ این [[شعر]] را انشاد کرد که:
+{{عربی|إِنْ كانَ رِفْضاً حُبُّ آلِ مُحَمَّدٍ فَلْيَشْهَدِ الثَّقَلَانِ أَنِّي رَافِضِي‌}}
+«اگر [[دوستی]] [[آل محمد]] رفض به شمار می‌آید، پس انس و [[جن]] رفض مرا [[گواهی]] کنند».
+از شافعی آثار بسیاری بر جا مانده است:
+#الحجه، که کتاب فقهی قدیم اوست.
+#الام، در فقه. این کتاب در هفت جلد به چاپ رسیده است.
+#الرساله، در اصول فقه.
+# [[السنن]]
+# [[اختلاف الحدیث]]
+# [[فضایل]] [[قریش]]
+# [[ابطال]] الاستحسان.
+# کتاب الاجماع
+#کتاب خلاف مالک و الشافعی... شافعی در سال ۲۰۴ ه. ق در مصر دیده از [[جهان]] برگرفت.
+و اما [[تاریخ]] [[مذهب شافعی]]؛ ظهور مذهب شافعی نخست در مصر بود. در آنجا، این مذهب با استقبال روبه‌رو گشت. پس از مصر، این مذهب بر عراق، شهرهای [[خراسان]]، توران، [[شام]] و [[یمن]] چیره گشت و به ماوراءالنهر، بلاد فارس، [[حجاز]] و برخی از قسمت‌های هند راه یافت و پس از سال ۳۰۰ ه ق این مذهب کم و بیش در [[اندلس]] و [[آفریقا]] هم دیده شد.
+تا پیش از آمدن شافعی به مصر، مذهب [[مردم مصر]]، [[حنفی]] و [[مالکی]] بود. پس از استیلای [[خلفای فاطمی]] و رونق فقه [[اهل البیت]]، مذهب شافعی همچون دیگر [[مذاهب اهل سنت]] از رواج باز ایستاد تا این که صلاح الدین ایوبی به این [[استیلا]] خاتمه داد. پس از این [[مصر]] دوباره [[شاهد]] رواج [[مذهب شافعی]] گردید. [[دولت]] ایوبیان، بیش از همه [[مذاهب چهارگانه]]، به مذهب شافعی توجه نشان داد و [[شغل]] [[قضا]] را به این [[مذهب]] که مذهب رسمی دولت بود، مختص کرد. با روی کار آمدن دولت [[بحری]] ترک هم توجه به مذهب شافعی ادامه یافت تا آنکه ظاهر بیبرس [[منصب قضا]] را به همه مذاهب چهارگانه تعمیم داد. هر چند که قلمرو [[قضایی]] دیگر [[مذاهب]] غیر [[شافعی]] از شهرهای قاهره و فسطاطا فراتر نرفت.
+شیخ الازهر تا سال ۱۲۸۷ ه ق از میان [[فقیهان]] شافعی برگزیده شد.
+[[شام]] از [[قرن چهارم]] در قلمرو مذهب شافعی قرار گرفت.
+ویژگی‌های [[فقهی]] مذهب شافعی از این قرار است:
+# «[[سنت]]» تفصیل دهنده [[قرآن]] است.
+# [[نسخ]] کتاب به سنت، هر چند هم [[اخبار متواتر]] بر آن باشد، پذیرفتنی نیست.
+# [[اجماع]] پس از [[کتاب و سنت]]، [[حجت]] شمرده می‌شود.
+# «[[اقوال صحابه]]» حجتی بر [[احکام الهی]] بوده و بر [[قیاس]] مقدم است.
+# «[[اجتهاد به رأی]]» بی‌آن که نصی از کتاب و سنت به عنوان مقیس علیه وجود داشته باشد، ممنوع است و به این نوع [[اجتهاد]]، [[استحسان]] گفته شده و از زمره [[منابع فقهی]] در نزد حنفی‌هاست.
+# «[[مصالح مرسله]]» یعنی تقنین بر اساس [[مصلحت]] [[امت]]، آن چنان که [[مالکیان]] می‌گویند، در مذهب شافعی در شمار منابع فقهی قرار ندارد.
+# [[فقه شافعی]]، فقهی افتراضی نبوده و تنها به حل مسایلی می‌پردازد که روی داده است.
+و اما چند دیدگاه برجسته شافعی و [[شافعیان]]؛
+# [[رهبری دینی]] در نگاه شافعی تنها با دو شرط پذیرفتنی است:
+## [[قریشی بودن]] [[رهبر]]
+##همرایی [[مردم]] نسبت به او.
+شافعی، [[رهبری]] بدون [[بیعت]] را جز در [[زمان]] [[ضرورت]]، [[نامشروع]] می‌داند. این است که [[خلافت حضرت علی]]{{ع}} را بر [[حق]] دانسته و رویا رویان با او را چون [[معاویه]] و پیروانش، «[[اهل بغی]]» شمرده است و جنگ‌های آن حضرت را در [[جمل]]، [[صفین]] و [[نهروان]]، [[جنگی]] [[دینی]] تلقی نموده است. ولی با این همه [[دشنام]] بر آنان از نگاه او روا نیست.
+# [[حدیث]] در دیدگاه [[شافعی]] تنها بر سخن [[رسول خدا]]{{صل}} اطلاق می‌گردد.
+#علاقه شدید به [[صحابه]] و [[اهل بیت]] رسول خدا{{صل}} از برجستگی مهم [[مذهب شافعی]] است.
+# [[شافعیان]]، باورمند به [[توسل]] و [[تبرک]] به [[اولیای الهی]] بوده و [[کرامت]] آنان را به دید [[انکار]] نمی‌نگرند.
+# [[پایبندی]] به [[نمازهای جمعه]] و [[جماعت]] و دو [[عید]] برجسته [[مسلمانان]]، از دیگر ویژگی‌های شافعیان بوده و گفتنی است که در [[فقه شافعی]]، در هر [[شهر]] تنها باید یک [[نماز جمعه]] اقامه گردد.
+درباره قلمرو کنونی مذهب شافعی؛ این [[مذهب]] هم اینک بر دشت‌های [[مصر]]، [[فلسطین]] و مناطق کردنشین [[غلبه]] داشته و بیشتر، مسلمانان اندونزی، مالزی، فیلیپین، هند، چین، استرالیا و [[اکثریت]] [[اهل تسنن]] [[ایران]] نیمی از مسلمانان [[یمن]] از [[پیروان]] آن به شمار می‌آیند. این مذهب دومین مذهب اهل تسنن [[عراق]] بوده و در [[حجاز]]، رقیب [[مذهب حنبلی]] است. در [[شام]] یک چهارم مسلمانان شافعی‌اند.
+شافعیان هند نسبت به [[حنفی‌ها]] کم شمارند. مذهب شافعی در افغانستان از رواج کمی برخوردار است<ref>ره توشه حج، جمعی از نویسندگان، ج۱، مشعر، مقاله حسین ایدرم لاهیجی، ص۱۵۴.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۸۶۸.</ref>.
 == منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:IM009734.jpg|22px]] [[مصیب ایرانی|ایرانی]] و [[باقر صاحبی|صاحبی]]، [[اهل سنت - ایرانی و صاحبی (مقاله)|مقاله «اهل سنت»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۲''']]
+# [[پرونده:IM010703.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|'''محمدنامه''']]
 {{پایان منابع}}