انتظار فرج در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

از جمله موارد [[نصرت عملی]] [[اهل بیت]] [[انتظار]] برای آنان است، انتظار برای بازگشت آنان به عرصه [[معنوی]]، [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] [[جامعه]] است.

در [[تفکر شیعی]] انتظار [[موعود]]، به عنوان یکی از آموزه مهم [[شیعی]] مطرح بوده و در بسیاری از [[روایات شیعه]] بر [[ضرورت انتظار]] [[قائم آل محمد]]{{صل}} تصریح شده است.

[[حق انتظار]] در دو جنبه مطرح است؛ فردی و اجتماعی. باید دید که انتظار چه فضیلتی دارد و شخصی [[منتظر]] چه وظیفه‌ای برعهده دارد؟<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۹۹.</ref>.

== [[امام مهدی]]{{ع}} در [[روایات]] ==

از مجموع روایاتی که در [[منابع معتبر شیعه]] وجود دارد به دست می‌‌آید که [[مهدی موعود]]{{ع}} دارای مشخصات زیر است: از [[خاندان پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[فرزندان]] او است؛ از [[فرزندان امام حسین]]{{ع}} است؛ [[دوازدهمین امام]] [[معصوم]] و [[حجت]] و [[خلیفه خدا]] پس از [[پیامبر]]{{صل}} است؛ فرزند [[حسن بن علی العسکری]]{{ع}} است که در [[پانزدهم شعبان]] [[سال ۲۵۵ق]]. متولد شده و هم اکنون زنده است و بر اساس مصلحتی که [[خداوند متعال]] می‌‌داند در [[حال]] [[غیبت]] به سر می‌‌برد و روزی خواهد رسید که حضرتش ظهور کرده و پس از آنکه [[بیدادگری]] [[زمین]] را فرا گرفته، [[عدالت جهانی]] را برقرار خواهد ساخت و بر [[مؤمنان]] است که همواره با [[آمادگی]] در انتظار چنین روزی باشند <ref>تاریخ غیبت کبری، ص۸؛ الیوم الموعود بین الفکر المادیّ والدّینی، ص۶۳۶؛ الهیات، ج۲، ص۶۳۲.</ref>.

[[پیامبر اسلام]]{{صل}} در [[حدیثی]] که [[فریقین]] آن را نقل کرده‌اند، در این باره می‌‌فرماید: اگر از [[دنیا]] جز یک [[روز]] نماند، [[خداوند]] آن روز را آن قدر طولانی می‌‌کند که تا فرزندم [[مهدی]] که اسم او، اسم من و [[کنیه]] او، کنیه من است ظهور کند و [[عدالت]] را بگستراند، بعد از آنکه [[زمین]] را [[ظلم و جور]] فرا گیرد<ref>بحارالانوار، ج۵۱، ص۷۴؛ کشف الغمة، ج۲، ص۴۴۶.</ref>.<ref>[[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار - فروهی (مقاله)|مقاله «انتظار»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص۴۹۶.</ref>

== [[فضیلت انتظار]] ==

[[انتظار]] در [[فرهنگ]] متعالی [[اسلام]]، به ویژه در [[مکتب]] گران‌سنگ [[تشیع]] از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.. [[روایات]] فراوانی در [[فضیلت انتظار]] و [[منتظران]] نقل گردیده است.

[[انتظار فرج]] [[برترین]] و محبوب‌ترین عمل. در روایتی که از [[رسول اکرم]] نقل شده، انتظار به عنوان [[برترین عمل]] معرفی گشته است. "برترین عمل [[امت]] من، انتظار فرج از جانب خدای بلند مرتبه است"<ref>{{متن حدیث| قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ}}؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۳۶.</ref>. در روایات [[امامان معصوم]] انتظار نه تنها برترین عمل بلکه به عنوان محبوب‌ترین [[عمل]]<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۸۳؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۴۳۶.</ref> نیز شمرده شده است.

رسول اکرم در این باره چنین فرموده‌اند: "والاترین [[عبادت]] انتظار فرج است"<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ}}؛ کمال الدین، ج۱، ص۲۸۷.</ref>.

از [[حضرت امام سجاد]]{{ع}} نقل شده است: "انتظار فرج از بزرگترین فرج‌هاست"<ref>{{متن حدیث|انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ}}؛ کمال الدین، ج۱، ص۳۲۰.</ref>.

طبق فرمایش امامان معصوم ما غیر از [[فرج امام زمان]] که [[فرج]] نهایی همه [[اولیا]] و [[انبیا]] [[الهی]] و [[مؤمنان]] است. هر شخص [[منتظری]]، همین انتظارش برای او فرج می‌باشد که می‌توان گفت پس از فرج [[امام عصر]]{{ع}} که بزرگترین فرج، برای همه مؤمنان است. کمترین اثر انتظار، برای شخص [[منتظر]] همین انتظار اوست. از [[امام صادق]]{{ع}} چنین آمده است: "... هرکس که منتظر باشد و در این راه بر [[مصائب]] و [[آزارها]] [[صبر]] نماید فردای [[قیامت]] در صف ما خواهد بود"<ref>الکافی، ج۸، ص۳۷.</ref><ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۹۹- ۲۰۰.</ref>.

== [[انتظار در روایات]] ==

مجموعه روایاتی که از "انتظار"[[سخن]] گفته‌اند، به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

# '''روایات عام در مورد انتظار:''' در [[زیارت جامعه]] خطاب به [[اهل بیت]] آمده است {{متن حدیث|مُنْتَظِرٌ لِأَمْرِكُمْ}}<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۴.</ref> یعنی منتظر[[امر]] شما هستم، این معنا اختصاص به [[امام]] خاصی ندارد بلکه نسبت به هر یک از [[ائمه]] باید حالت انتظار وجود داشته باشد و در [[زمان]] ما مصداق آن [[حضرت مهدی]]{{ع}} است. منظور از [[انتظار]] معنایی وسیع است که شامل این معانی می‌شود: [[گوش به فرمان]] بودن نسبت به آن حضرات، [[آمادگی]] دائمی برای [[امتثال اوامر]] ایشان، [[یاری]] آنها در مواقع [[لزوم]] و بودن در صحنه، کمک برای [[تشکیل حکومت]] آنان. در [[زیارت جامعه]] بعد از جمله {{متن حدیث|مُنْتَظِرٌ لِأَمْرِكُمْ}} آمده است {{متن حدیث|مُرْتَقِبٌ لِدَوْلَتِكُمْ}}<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۶۱۴.</ref>، فراهم نمودن زمینه‌ای برای استفاده تمامی [[انسان‌ها]] از بهره وجودی آنها.

## درباره اینکه چرا حضرت مهدی{{ع}} را "مُنتَظَر" گویند؟! [[صقر]] بن ابی دلف گوید: از [[امام جواد]]{{ع}} پرسیدم که پس از حسن ([[امام حسن عسکری]]{{ع}}) چه کسی [[امام]] است؟ ایشان چنین فرمودند: "همانا پس از حسن، فرزندش [[قائم]]، به [[حق امام]] [[منتظر]] است. گفتم: ای فرزند [[رسول خدا]]! چرا او را قائم می‌گویند؟ فرمودند: زیرا او پس از آنکه یادش از بین [[مردم]] برود و اکثر معتقدین به امامتش [[مرتد]] شوند [[قیام]] کند. گفتم: چرا او را منتظر گویند؟ فرمودند: زیرا ایام غیبتش زیاد شود و مدتش طولانی گردد، [[مخلصان]]، در انتظار قیامش باشند و شکاکان، انکارش کنند و [[منکران]]، یادش را [[استهزاء]] نمایند و [[عجله]] کنندگان در آن هلاک شوند و [[تسلیم]] شوندگان در آن [[نجات]] یابند"<ref>{{متن حدیث| قَالَ إِنَّ بَعْدَ الْحَسَنِ ابْنُهُ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ الْمُنْتَظَرُ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ سُمِّيَ الْقَائِمَ قَالَ لِأَنَّهُ يَقُومُ بَعْدَ مَوْتِ ذِكْرِهِ وَ ارْتِدَادِ أَكْثَرِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ فَقُلْتُ لَهُ وَ لِمَ سُمِّيَ الْمُنْتَظَرَ قَالَ لِأَنَّ لَهُ غَيْبَةً يَكْثُرُ أَيَّامُهَا وَ يَطُولُ أَمَدُهَا فَيَنْتَظِرُ خُرُوجَهُ الْمُخْلِصُونَ وَ يُنْكِرُهُ الْمُرْتَابُونَ وَ يَسْتَهْزِئُ بِهِ الْجَاحِدُونَ وَ يَكْذِبُ فِيهَا الْوَقَّاتُونَ وَ يَهْلِكُ فِيهَا الْمُسْتَعْجِلُونَ وَ يَنْجُو فِيهَا الْمُسْلِمُونَ}}؛خزاز قمی، کفایة الأثر، ص۲۸۴؛ کمال الدین، ج۲، ص۳۷۸.</ref>؛.

## [[عبدالعظیم حسنی]] [[روایت]] می‌کند که بر مولای خود، [[امام]] محمد تقی{{ع}} وارد شدم و گفتم: من می‌خواهم از [[قائم]]{{ع}} سؤال کنم که آیا او همان [[مهدی]] است یا کسی غیر از اوست؟ که امام فرمودند: "... قائم ما همان مهدی است، کسی که [[واجب]] است در غیبتش [[انتظار]] او را بکشند و در ظهورش او را [[اطاعت]] کنند و او سومین از [[فرزندان]] من است و [[سوگند]] به کسی که محمد را به [[نبوت]] [[مبعوث]] فرمود و ما را به [[امامت]] مخصوص گردانید، اگر از عمر [[دنیا]] جز یک [[روز]] باقی نمانده باشد، [[خداوند]] آن روز را به قدری طولانی گرداند تا در آن [[روز قیام]] کند و [[زمین]] را همچنان که آکنده از [[ظلم و جور]] شده باشد، پر از [[عدل و داد]] نماید"<ref>خزاز قمی، کفایة الأثر، ص۲۸۰؛ کمال الدین، ج۲، ص۳۷۷.</ref>.

تعبیر جمله اخیر که می‌فرماید: [[زمین]] را... که در [[روایات]] زیادی این تعبیر نقل شده، نشان‌دهنده [[قیام]] برای [[حکومت]] بزرگ جهانی است، انتظار برای تحقق چنین آرمانی اختصاصی به [[اسلام]] و [[تشیع]] ندارد و شامل کل [[بشریت]] می‌گردد، اگر آنها توانستند این زمینه را فراهم آورند ظهور تحقق می‌یابد و زمینه استفاده [[بشر]] از وجود [[انسان کامل]] فراهم می‌گردد.

این [[چشم به راهی]] و انتظار باعث [[حرکت]]، [[پویایی]] و اقدام و عامل عمل و [[آمادگی]] وسیع‌تر می‌گردد.

مهم‌ترین [[لقب]] پیشوای [[منتظر]]، "قائم" به معنای قیام کننده علیه [[ظلم]] و [[باطل]] است که برای [[احترام]] هنگام شنیدن آن، قیام [[مستحب]] است<ref>بهجت، استفتاءات، ج۴، ص۵۷۱.</ref> و شاید دلیل آن معنای [[حقیقی]] انتظار است که [[انسان منتظر]] با این حرکت خود می‌خواهد نشان دهد که در [[حال]] آمادگی برای قیام و [[جهاد]] است.

بعضی به [[اشتباه]] [[فکر]] می‌کنند که همۀ کارها خود به خود و بدون زمینه‌سازی و آمادگی درست می‌شود. جملات حکیمانۀ [[امام باقر]]{{ع}} در این مورد، قابل توجه است: [[راوی]] می‌گوید [[خدمت]] [[امام محمد باقر]]{{ع}} عرض کردم: "[[مردم]] می‌گویند چون [[مهدی]] [[قیام]] کند، کارها خود به خود درست می‌شود و به اندازۀ یک حجامت [[خون]] نمی‌ریزد. فرمود: هرگز چنین نیست. به خدایی که جانم به دست اوست [[سوگند]]! اگر قرار بود کار برای کسی، خود به خود درست شود، برای [[پیامبر]] درست می‌شد، هنگامی که دندانش [[شکست]] و صورتش شکافت. هرگز چنین نیست که کار خود به خود درست شود. به خدای [[جان]] آفرین سوگند! کار درست نخواهد شد تا اینکه ما و شما در عرق و خون [[غرق]] شویم آن‌گاه به پیشانی خود دست کشید"<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۸۴.</ref>.

[[روایات]] بسیاری دلالت دارند بر [[دعا]] برای [[تعجیل در ظهور]] و [[فرج]] آن حضرت وجود دارد؛ [[دعا]] یکی از مصادیق [[انتظار]] برای فرج است.

ما باید برای [[احقاق حقوق]] [[الهی]]، [[حقوق]] [[اولیا]]، و [[ائمه معصومین]]، ظهور آثار [[دین حق]] و [[نابودی دشمنان]] و [[تعجیل فرج]] و ظهور آن حضرت دعا کنیم.

اینک با توجه به مطالبی که بیان کردیم، می‌توان گفت که انتظار نه [[احتراز]] است و [[گوشه‌نشینی]] و نه حالتی صرفاً [[روحی]] و روانی؛ بلکه انتظار، [[حافظ]] ابعاد عملی [[مکتب]] است، [[پویایی]] و [[حرکت]] است برای تحقق [[آرمان]] بلند تمامی [[انبیا]]{{عم}} از [[آدم]] [[ابوالبشر]] تا [[خاتم پیامبران]]<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۲۰۰-۲۰۴.</ref>.

== اهمیت و [[لزوم]] انتطار در روایات ==

در روایات زیادی بر [[ضرورت]] و [[لزوم انتظار]] تأکید شده است؛ از جمله: [[امام جواد]]{{ع}} می‌‌فرماید: بر هر [[مسلمان]] [[واجب]] است در [[غیبت]] حضرت انتظار بکشد<ref>کمال الدین وتمام النعمة، ص۳۷۷.</ref>.

ویژگی‌های دیگر در سخنان [[امامان]]{{عم}} بیان شده است، برای نمونه: [[انتظار فرج]] از محبوب‌ترین [[اعمال]] نزد [[خداوند]] است<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۸۱.</ref>. جوهره انتظار آمیخته با [[صبر]] و [[تحمل]] [[سختی]] هاست<ref>وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۷۵؛ بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۵۲.</ref>. [[انتظار فرج]] از بزرگ‌ترین [[فرج]] هاست<ref>بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۸۶.</ref>. انتظار فرج [[افضل]] [[اعمال]] و [[برترین]] [[جهاد]] دانسته شده و اینکه با آمدن [[منجی]] [[حزن]] از [[شیعه]] برداشته می‌‌شود<ref>بحارالانوار، ج۵۰، ص۳۷۱؛ و ج۷۴، ص۱۴۳.</ref>.

در پاره ای [[روایات]] درباره [[فضیلت انتظار]] آمده است: شخصی از [[امام صادق]]{{ع}} درباره کسی که [[انتظار ظهور]] [[حکومت حق]] را می‌‌کشد و در این [[حال]] از [[دنیا]] می‌‌رود سؤال کرد، حضرت فرمود: او همانند کسی است که با [[رهبر]] این [[انقلاب]] ([[حضرت مهدی]]) و در [[خیمه]] او بوده باشد و پس از لحظه ای [[سکوت]]، فرمود: مانند کسی است که با [[پیامبر اسلام]]{{صل}} همراه باشد<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶.</ref>. تعابیر دیگری درباره چنین کسی وارد شده؛ از جمله اینکه: چنین شخصی به مجاهدی که در [[راه خدا]] [[شمشیر]] می‌‌زند؛ یا کسی که در [[خدمت]] [[پیامبر]]{{صل}} با شمشیر بر [[مغز]] [[دشمن]] بکوبد؛ یا کسی که زیر [[پرچم]] [[قائم]] باشد؛ یا کسی که پیش روی پیامبر{{صل}} جهاد کند و یا کسی که با پیامبر[[شهید]] شود، مانند شده است<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۲۶؛ کمال الدین وتمام النعمة، ص۶۴۴ـ ۶۴۵.</ref>.

درباره [[آثار انتظار]] گفته شده: [[انتظار]] سبب تسکین دردها و آسان شدن [[مصیبت‌ها]] می‌‌شود، چون [[منتظر]] [[امید به آینده]] ای روشن دارد و نیز گفته شده برای این که [[انسان]] بتواند [[لیاقت]] [[مصاحبت]] با حضرت مهدی{{ع}} و [[جهاد]] در رکاب او را داشته باشد باید برای [[اصلاح نفس]] و [[تهذیب]] [[اخلاقی]] بکوشد و مقدمات و وسایل لازم برای [[غلبه]] حضرت بر دشمنانش را که از جمله آن تحصیل [[علوم]] و [[معارف]] است مهیا سازد<ref>المهدی، ص۳۱۰.</ref>.

افزون بر آنچه گفته شد، نیروهای نهفته و سرمایه‌ها در پرتو دوران سخت انتظار به جریان می‌‌افتد و در پرتو [[پویایی]] معارف، [[زندگی]] معنای جدیدی پیدا می‌‌کند و به لحاظ [[قداست]] و [[عظمت]] [[هدف]]، [[تحمل]] در مقابل [[ناملایمات]] بیشتر می‌‌شود و انسان از [[مرز]] [[انسان]] [[متعادل]] فراتر رفته و به مرحله متعالی می‌‌رسد و از مرحله رنج‌های حقیر مادی رها شده و به [[وادی]] رنج‌های عظیم [[معنوی]] و دغدغه‌های بزرگ انسان گام نهاده و چشم به دروازه‌های روشن ظهور می‌‌اندازد<ref>تفسیر نمونه، ج۷، ص۲۸۳.</ref>. کسانی که ادعای [[انتظار]] دارند باید دارای شرایط و ویژگی‌هایی باشند تا [[منتظر واقعی]] به شمار آیند. [[امام صادق]]{{ع}} می‌‌فرماید: هر کس [[دوست]] دارد که از [[یاران حضرت قائم]] به شمار آید باید [[چشم به راه]] او باشد و به [[پارسایی]] و نیکویی [[رفتار]] نماید؛ چنین کسی [[منتظر حقیقی]] است، پس بکوشید و انتظار بکشید، گوارا باد شما را ای گروه بخشودگان. <ref>الغیبه، ص۲۷؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۴۰؛ منتخب الاثر، ص۴۹۸.</ref>. از دیگر [[ویژگی‌های منتظر]] [[واقعی]] [[حفظ دین]] و [[پرهیزگاری]] است.

انتظار آن قدر سخت است که در [[روایات]] به دست کشیدن بر خارها [[تشبیه]] شده است<ref>بحارالانوار، ج۵۱، ص۱۳۵.</ref>. [[تردید]] نداشتن و [[انکار]] نکردن وعجله نکردن در تحقق مسئله ظهور از دیگر شاخصه‌های [[منتظران واقعی]] به شمار می‌‌آید<ref>مکیال المکارم، ج۲، ص۲۰۹.</ref>.

[[امام حسین]]{{ع}} در روایتی درباره [[ویژگی‌های منتظران واقعی]] می‌‌فرماید: در مسئله [[غیبت]]، عده ای به تردید می‌‌افتند [[وعده]] ای دیگر [[ثابت قدم]] می‌‌مانند، اما کسانی که در مقابل [[آزارها]] و تکذیب‌ها [[صبر]] پیشه کنند به منزله جهادکنندگان در محضر [[رسول اللّه]]{{صل}} هستند<ref>تاریخ غیبت کبری، ص۱۲؛ کمال الدین وتمام النعمة، ص۳۱۷.</ref>.

[[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} نیز از جمله ویژگی‌های منتظران واقعی را ثابت قدم بودن در [[پذیرش ولایت اهل بیت]]{{عم}} و [[برائت]] جستن از [[دشمنان]] آنها می‌‌داند<ref>کمال الدین وتمام النعمه، ص۳۶۱.</ref>.

درباره [[آسیب‌شناسی انتظار]] باید گفت انتظار دوگونه است: [[انتظار سازنده]]، تحرک بخش و [[تعهد]] آور؛ این نوع انتظار همان‌گونه که گذشت با فضیلت‌ترین [[عبادت]] شمرده شده است. در مقابل [[انتظار ویرانگر]]، بازدارنده و فلج کننده است؛ این دو نوع انتظار معلول دو نوع برداشت از ظهور عظیم [[تاریخی]] [[مهدی موعود]]{{ع}} است.

در انتظار ویرانگر برداشت این است که ظهور و [[قیام حضرت قائم]]{{ع}} صرفاً ماهیت انفجاری دارد، و از اشاعه [[ظلم‌ها]]، [[تبعیض‌ها]]، [[اختناق‌ها]] و [[حق]] کشی‌ها ناشی می‌‌شود، و این انفجار وقتی رخ می‌‌دهد که [[اصلاح]] به نقطه صفر برسد و حق و [[حقیقت]] هیچ طرفداری نداشته باشد. بنابراین هر [[اصلاحی]] در این جریان محکوم است، چون هر اصلاحی یک نقطه روشن است و تا نقطه روشن باشد دست [[غیب]] ظاهر نمی‌شود، پس بهترین کمک به تسریع در امر ظهور و بهترین شکل [[انتظار]]، [[ترویج]] و [[اشاعه فساد]] است. مفهوم این نوع انتظار[[دست]] روی دست گذاشتن است و جنبه [[تحذیری]] دارد، بالاتر این که برخی بر این باورند که باید در اشاعه [[ظلم]] و [[فحشا]] نیز [[کوشش]] کرد.

اما در [[انتظار سازنده]]، نوع برداشت از انتظار این است که [[ظهور مهدی]]{{ع}} از حلقه‌های [[مبارزه]] [[اهل]] [[حق و باطل]] است که به [[پیروزی]] نهایی [[اهل حق]] می‌‌انجامد. سهیم بودن یک فرد در این [[سعادت]] موقوف بر این است که آن فرد عملاً اهل حق باشد، بنابراین باید اهل حقی باشد، نه این که ظهور وقتی محقق می‌‌شود که همه [[اهل باطل]] باشند<ref>قیام وانقلاب مهدی، ص۵۳.</ref>.

از این رو، در [[روایت]] آمده است که این امر محقق نمی‌شود، مگر این که هر یک از [[شقی]] و سعید به نهایت کار خود برسند<ref>کمال الدین وتمام النعمة، ص۳۴۶.</ref>.<ref>[[ناصر فروهی|فروهی، ناصر]]، [[انتظار - فروهی (مقاله)|مقاله «انتظار»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص۴۹۶.</ref>

== انتظار در [[احادیث]] ==

آن [[خیرخواهان]] [[مهربان]] که از گذشته‌های دور [[رنج]] [[انسان]] را دیده و برای پایان دادن به آن [[برنامه‌ریزی]] نموده‌اند [[پایان تاریخ]] را به تصویر کشیده و همه شیفتگان [[انسانیت]] و [[معنویت]] را به انتظار آن سپیده صبح و آن دم [[رهایی]] [[بشر]] از [[ظلم و جور]] [[دعوت]] نموده‌اند: "[[چشم به راه]] رسیدن [[فرج]] باشید و از کارگشایی و [[آسایش]] رسانی [[الهی]] [[ناامید]] نباشید"<ref>{{متن حدیث|"انْتَظِرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ‏"}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص۱۲۳.</ref>.  

[[مسلمانان]] برای [[عقیده]] انتظار [[روایات]] متواتری از وجود [[مقدس]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[اهل بیت]] آن حضرت فرا روی خود دارند که این [[روایات]] را می‌توان به چند بخش تقسیم‌بندی نمود:

# '''روایات امرکننده به [[انتظار]]:''' یک دسته از روایات انتظار احادیثی هستند که [[مسلمانان]] را به انتظار[[امر]] فرموده‌اند چنان که [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} می‌فرمایند: [[منتظر فرج]] باشید و از [[گشایش الهی]] [[مایوس]] نگردید، به [[درستی]] که محبوب‌‌ترین [[اعمال]] نزد [[خدای عزوجل]] [[انتظار فرج]] است<ref>{{متن حدیث|"انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ‏ فَإِنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ"}}؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص۱۲۳، ح ۷.</ref>. [[شیخ صدوق]] در کتاب [[کمال الدین]] به سند خود از [[عبدالعظیم حسنی]] آورده که گفت: "به سرورم حضرت [[محمد بن علی بن]] [[موسی بن جعفر بن محمد]] بن [[علی بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب]]{{عم}} وارد شدم و می‌خواستم که درباره [[قائم]]{{ع}} از آن حضرت سؤال کنم که آیا همان [[مهدی]] است یا غیر او؟ پس خود آن حضرت آغاز به سخن کرد و به من فرمود: ای ابوالقاسم! به درستی که قائم از ماست و اوست مهدی که [[واجب]] است در [[زمان]] غیبتش انتظارش کشیده شود و در ظهورش [[اطاعت]] گردد و او سومین از [[فرزندان]] من است"<ref>{{متن حدیث|"عَن عَبْدُ الْعَظِيمِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ زَيْدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} الْحَسَنِيُّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْقَائِمِ أَ هُوَ الْمَهْدِيُّ أَوْ غَيْرُهُ فَابْتَدَأَنِي فَقَالَ لِي يَا أَبَا الْقَاسِمِ إِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا هُوَ الْمَهْدِيُّ الَّذِي يَجِبُ أَنْ يُنْتَظَرَ فِي غَيْبَتِهِ وَ يُطَاعَ فِي ظُهُورِهِ وَ هُوَ الثَّالِثُ مِنْ وُلْدِي وَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً{{صل}} بِالنُّبُوَّةِ وَ خَصَّنَا بِالْإِمَامَةِ إِنَّهُ لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ فِيهِ فَيَمْلَأَ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً وَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيُصْلِحُ لَهُ أَمْرَهُ فِي لَيْلَةٍ كَمَا أَصْلَحَ أَمْرَ كَلِيمِهِ مُوسَى{{ع}} إِذْ ذَهَبَ لِيَقْتَبِسَ لِأَهْلِهِ نَاراً فَرَجَعَ وَ هُوَ رَسُولٌ نَبِيٌّ ثُمَّ قَالَ{{ع}} أَفْضَلُ أَعْمَالِ شِيعَتِنَا انْتِظَارُ الْفَرَجِ"}} (کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، باب ۳۶، ص۳۷۷، ح ۱)</ref>. [[ابوبصیر]] از [[امام صادق]]{{ع}} نقل می‌کند که روزی آن حضرت فرمود: "آیا شما را خبر ندهم از چیزی که [[خداوند]] هیچ عملی را از [[بندگان]] بدون آن نمی‌پذیرد؟ عرض کردم: بله بفرمائید. حضرت فرمود: [[گواهی دادن]] بر این که معبودی جز [[الله]] نیست و اینکه محمد{{صل}} [[بنده]] و فرستاده اوست و [[اقرار]] کردن به هر آنچه خداوند به او [[فرمان]] داده است و [[دوستی]] از برای ما و [[بیزاری از دشمنان]] ما و [[تسلیم شدن]] ([[پیروی]] از ما) و [[کوشش]] و [[اطمینان]] داشتن و [[منتظر]] [[قائم]] بودن سپس فرمود: ما را دولتی در پیش است که هر وقت [[خدا]] بخواهد آن را پیش خواهد آورد و..."<ref>{{متن حدیث|"عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} أَنَّهُ قَالَ ذَاتَ يَوْمٍ أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا لَا يَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْعِبَادِ عَمَلًا إِلَّا بِهِ فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ الْإِقْرَارُ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ وَ الْوَلَايَةُ لَنَا وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَائِنَا يَعْنِي الْأَئِمَّةَ خَاصَّةً وَ التَّسْلِيمَ لَهُمْ وَ الْوَرَعُ وَ الِاجْتِهَادُ وَ الطُّمَأْنِينَةُ وَ الِانْتِظَارُ لِلْقَائِمِ{{ع}} ثُمَّ قَالَ إِنَّ لَنَا دَوْلَةً يَجِي‏ءُ اللَّهُ بِهَا إِذَا شَاءَ ثُمَّ قَالَ مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ فَإِنْ مَاتَ وَ قَامَ الْقَائِمُ بَعْدَهُ كَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَدْرَكَهُ فَجِدُّوا وَ انْتَظِرُوا هَنِيئاً لَكُمْ أَيَّتُهَا الْعِصَابَةُ الْمَرْحُومَةُ"}} (النعمانی، ابوزنیب، الغیبة، ص۲۰۷).</ref>. [[غیبت]] [[علامه مجلسی]] در ذیل روایتی که امر به [[مرزبانی]] در [[زمان غیبت]] می‌کند چنین می‌فرماید: {{عربی|یجب علی الشعیة أن یربطوا أنفسهم علی طاعة امام الحق و انتظار فرجه ویتهیؤا لنصرته}}<ref>حکیمی، محمد، عصر زندگی، ص۲۸۸ به نقل از مکیال المکارم، ج ۲، ص۴۲۴.</ref>. بر [[شیعه]] [[واجب]] است که حاضر و یراق و [[گوش به فرمان]] [[امام]] بر [[حق]] بوده، و در [[انتظار]] فرجش به سر برد و برای [[یاری]] او آماده باشد.

# '''روایاتی که [[فضیلت انتظار]] را بیان می‌کنند:''' دسته دیگر [[روایات]] انتظار روایاتی هستند که به بیان فضیلت انتظار پرداخته‌اند در این زمینه ۲۳ [[روایت]] در [[منابع شیعه]] و [[سنی]] نقل گردیده است به عنوان نمونه [[امام رضا]]{{ع}} به نقل از پدرانش از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: "[[برترین اعمال]] [[امّت]] من [[انتظار فرج]] از سوی [[خداوند بزرگ]] است"<ref>بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۲۲، ح ۲.</ref>.

# '''روایاتی که [[وظیفه منتظران]] را گوشزد می‌نمایند:''' دسته سوم روایات انتظار احادیثی هستند که [[وظایف منتظران]] را گوشزد نموده‌اند در این زمینه ۵۴ روایات در کتب [[فریقین]] نقل گردیده است [[امام محمد باقر]]{{ع}} می‌فرماید: [[تقوی]] پیشه سازید. و بار سنگین انتظار را به کمک [[ورع]] و [[پارسایی]] و [[کوشش]] بسیار در [[عبادت]] و [[اطاعت خدا]] به [[منزل]] رسانید هریک از شما [[دینداران]] هنگامی [[غرق]] [[شادمانی]] می‌شوید که به آستانه ورود به [[جهان]] دیگر پا نهید و دوره [[دنیا]] را سپری کنید. آنجا چشمانتان به [[نعمت الهی]] و [[کرامت]] خدایی و [[بهشت]] جاودان روشن می‌گردد. آنجاست که همه اندوه‌ها از میان می‌رود و آنجاست که می‌بینید راهی که شما پیمودید حق بوده است و راهی که مخالفان شما پیموده‌اند [[باطل]]<ref>{{متن حدیث|"اتَّقُوا اللَّهَ وَ اسْتَعِينُوا عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ فِي طَاعَةِ اللَّهِ فَإِنَّ أَشَدَّ مَا يَكُونُ أَحَدُكُمْ اغْتِبَاطاً بِمَا هُوَ فِيهِ مِنَ الدِّينِ لَوْ قَدْ صَارَ فِي حَدِّ الْآخِرَةِ وَ انْقَطَعَتِ الدُّنْيَا عَنْهُ فَإِذَا صَارَ فِي ذَلِكَ الْحَدِّ عَرَفَ أَنَّهُ قَدِ اسْتَقْبَلَ النَّعِيمَ وَ الْكَرَامَةَ مِنَ اللَّهِ وَ الْبُشْرَى..."}}؛ بحارالانوار، ص۱۴۰، ح ۵۱.</ref>.

# '''روایات [[مبیّن]] [[منزلت منتظران]]:''' چهارمین بخش از روایات انتظار به [[شأن]] و منزلت منتظران اشاره دارند [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[منتظران]] را [[برادران]] خود خوانده و فرموده‌اند: "... شمایان [[اصحاب]] منید لکن برادران من مردمی‌اند که در [[آخرالزمان]] می‌آیند آنان به [[نبوت]] و [[دین]] من [[ایمان]] می‌آورند و مرا [[دوست]] دارند و یاری‌ام می‌دهند و [[تقیه]] هم نمی‌کنند با اینکه مرا ندیده‌اند، پس‌ای کاش من آن برادرانم را [[ملاقات]] کنم"<ref>{{متن حدیث|"قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} ذَاتَ يَوْمٍ يَا لَيْتَنِي قَدْ لَقِيتُ إِخْوَانِي فَقَالَ لَهُ أَبُو بَكْرٍ وَ عُمَرُ أَ وَ لَسْنَا إِخْوَانَكَ آمَنَّا بِكَ وَ هَاجَرْنَا مَعَكَ قَالَ قَدْ آمَنْتُمْ وَ هَاجَرْتُمْ وَ يَا لَيْتَنِي قَدْ لَقِيتُ إِخْوَانِي فَأَعَادَ الْقَوْلَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَنْتُمْ أَصْحَابِي وَ لَكِنْ إِخْوَانِي الَّذِينَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِكُمْ يُؤْمِنُونَ بِي وَ يُحِبُّونِّي وَ يَنْصُرُونِّي وَ يُصَدِّقُونِّي وَ مَا رَأَوْنِي فَيَا لَيْتَنِي قَدْ لَقِيتُ إِخْوَانِي"}} (بحارالانوار (دار احیاء التراث العربیة بیروت)، ج ۵۲، ص۱۳۳، ح ۲۶).</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: [[منتظر]] [[حکومت]] ما مانند کسی است که در [[راه خدا]] به [[خون]] خود درغلطد<ref>{{متن حدیث|"الْمُنْتَظِرُ لِأَمْرِنَا كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ"}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ب ۵۵، ص۶۴۵، ح ۶.</ref>:  

# '''[[روایات]] [[مبین]] [[پاداش]] منتظران:''' دسته پنجم روایات [[انتظار]] به بیسان پاداش منتظران پرداخته‌اند امام صادق{{ع}} به نقل از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: "پس از شما کسانی بیایند که یک نفر ایشان پاداش پنجاه نفر از شما را داشته باشد (اصحاب) گفتند:‌ای [[رسول خدا]]! ما در [[جنگ بدر]] و [[احد]] و حنین با تو بودیم و درباره ما [[آیه]] نازل شده است؟ [[پیامبر]] فرمود: اگر آنچه به ایشان می‌رسد به شما رسد [[شکیبایی]] آنان را ندارید"<ref>{{متن حدیث|"سَيَأْتِي قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ الْوَاحِدُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِينَ مِنْكُمْ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ نَحْنُ كُنَّا مَعَكَ بِبَدْرٍ وَ أُحُدٍ وَ حُنَيْنٍ وَ نَزَلَ فِينَا الْقُرْآنُ فَقَالَ إِنَّكُمْ لَوْ تَحَمَّلُوا لِمَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُمْ"}}؛ کمال الدین و تمام النعمة، ص۱۳۰، ح ۲۶.</ref>. همانطور که گفتیم روایاتی که دلالت بر "انتظار" می‌کنند به حد [[تواتر]] رسیده است چنانکه حضرت [[آیت‌الله العظمی صافی]] گلپایگانی در کتاب [[منتخب الاثر]] می‌فرماید: {{عربی|اعلم ان الاخبار الوارده فی فضیلة الانتظار و الترغیب فیه کثیرة متواترة}}<ref>صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الأثر فی الامام الثانی عشر، ص۶۳۳.</ref>.

برای اطلاع بیشتر از این [[روایات]] می‌توانید به کتاب منتخب الاثر ص۶۲۴ تا ص۶۳۴ و نیز [[بحارالانوار]]، ج ۵۲، ص۱۲۲ تا ص۱۵۰ مراجعه کنید<ref>[[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس]]، [[فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار]]، ص۷۳-۷۹.</ref>.