مقام ابراهیم: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۴۳: خط ۴۳:
== جایگاه مقام ==
== جایگاه مقام ==
مورخان در این که مقام ابراهیم، پیش از [[پیامبر]] و [[زمان]] [[حیات]] آن حضرت و بعد از آن کجا بوده، [[اختلاف]] نظر بسیار دارند، لیکن مشهورترین آنها را می‌توان در سه گفته بیان داشت:
مورخان در این که مقام ابراهیم، پیش از [[پیامبر]] و [[زمان]] [[حیات]] آن حضرت و بعد از آن کجا بوده، [[اختلاف]] نظر بسیار دارند، لیکن مشهورترین آنها را می‌توان در سه گفته بیان داشت:
# مقام ابراهیم{{ع}} در طول [[تاریخ]] خود، درست در همین مکانی که امروز واقع شده قرار داشته و تا [[زمان خلیفه اول]] و دوم نیز به همین شکل باقی بوده است، تا آنکه در دوران [[خلیفه دوم]] سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین [[شهر مکه]] با خود برد. پس از فرو نشستن سیل، خلیفه دوم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد. [[ابن حجر]] پس از نقل این مطلب از [[ازرقی]]، می‌نویسد: تا این زمان نیز مقام ابراهیم در همان جای پیشین خود باقی است<ref>فتح الباری، ج۱، ص۴۹۹.</ref>.
# مقام ابراهیم{{ع}} در طول [[تاریخ]] خود، درست در همین مکانی که امروز واقع شده قرار داشته و تا زمان خلیفه اول و دوم نیز به همین شکل باقی بوده است، تا آنکه در دوران [[خلیفه دوم]] سیل شدیدی در [[مکه]] جاری شد و مقام را از جای کند و تا پایین [[شهر مکه]] با خود برد. پس از فرو نشستن سیل، خلیفه دوم بار دیگر آن را در همان مکان قبلی قرار داد. [[ابن حجر]] پس از نقل این مطلب از ازرقی، می‌نویسد: تا این زمان نیز مقام ابراهیم در همان جای پیشین خود باقی است<ref>فتح الباری، ج۱، ص۴۹۹.</ref>.
# بعضی گفته‌اند: مقام ابراهیم در [[زمان پیامبر]]{{صل}} و قبل و بعد از آن تا زمان [[عمر بن خطاب]] چسبیده به [[بیت]] بوده که [[عمر]] آن را به مکان کنونی منتقل ساخته است. حافظ بن کثیر می‌گوید: مقام ابراهیم در گذشته به دیوار کعبه چسبیده بود و جای آن نیز میان درب کعبه و [[حجر اسماعیل]] قرار داشت تا آنکه عمر بن خطاب آن را از دیوار کعبه دور ساخت و در مکان فعلی نهاد<ref>سنن ترمذی، ج۱، ص۳۷؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۲.</ref>. [[بیهقی]] به نقل از [[عایشه]] می‌گوید: مقام در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} و زمان ابی‌بکر چسبیده به بیت و خانه کعبه بود، سپس عمر آن را جدا ساخت<ref>سنن کبری، ج۵، ص۷۵.</ref>. عبدالرزاق نیز به نقل از عطا و [[مجاهد]] آورده است: اولین کسی که مقام ابراهیم را در موضع کنونی آن قرار داد، [[عمر بن خطاب]] بود<ref>المصنف، ج۵، ص۴۸؛ الفتح، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. [[ابن کثیر]] ضمن [[تأیید]] این نکته، که مقام را عمر بن خطاب از [[بیت]] جدا ساخته و آن را در محل فعلی قرار داده، دلیل آن را [[توانایی]] [[مردم]] برای اقامه نماز [[طواف]]، بدون ایجاد مزاحمت برای طواف‌کنندگان، ذکر کرده است<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۱، ص۳۸۴.</ref>. فاکهی نیز به نقل از [[سعید بن جبیر]] می‌گوید: مقام چسبیده به دیوار کعبه بوده، آن‌گاه که [[جمعیت]] زیاد شد عمر بن خطاب از [[ترس]] آن‌که مردم آن را زیر پا بگذارند، به مکان کنونی آن منتقل ساخت، درست روبروی جایی که قبلاً قرار داشت<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۱، ص۴۵۴.</ref>. همچنین [[ازرقی]]<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۳۰.</ref> و فاکهی<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۶، ص۴۰۶.</ref> از [[نوفل بن معاویه]] دیلمی نقل کرده‌اند که وی گفته است: در [[زمان]] [[عبدالمطلب]] من مقام را دیدم که به [[کعبه]] چسبیده بود و چونان «مهاة» درخشان بود. پرسیدند مهاة چیست؟ [[ابوالولید]] پاسخ گفت: «[[مهره]] سفید درخشان»
# بعضی گفته‌اند: مقام ابراهیم در زمان پیامبر{{صل}} و قبل و بعد از آن تا زمان [[عمر بن خطاب]] چسبیده به [[بیت]] بوده که [[عمر]] آن را به مکان کنونی منتقل ساخته است. حافظ بن کثیر می‌گوید: مقام ابراهیم در گذشته به دیوار کعبه چسبیده بود و جای آن نیز میان درب کعبه و [[حجر اسماعیل]] قرار داشت تا آنکه عمر بن خطاب آن را از دیوار کعبه دور ساخت و در مکان فعلی نهاد<ref>سنن ترمذی، ج۱، ص۳۷؛ مسند احمد، ج۵، ص۳۸۲.</ref>. بیهقی به نقل از [[عایشه]] می‌گوید: مقام در زمان رسول خدا{{صل}} و زمان ابی‌بکر چسبیده به بیت و خانه کعبه بود، سپس عمر آن را جدا ساخت<ref>سنن کبری، ج۵، ص۷۵.</ref>. عبدالرزاق نیز به نقل از عطا و [[مجاهد]] آورده است: اولین کسی که مقام ابراهیم را در موضع کنونی آن قرار داد، [[عمر بن خطاب]] بود<ref>المصنف، ج۵، ص۴۸؛ الفتح، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. [[ابن کثیر]] ضمن [[تأیید]] این نکته، که مقام را عمر بن خطاب از [[بیت]] جدا ساخته و آن را در محل فعلی قرار داده، دلیل آن را [[توانایی]] [[مردم]] برای اقامه نماز [[طواف]]، بدون ایجاد مزاحمت برای طواف‌کنندگان، ذکر کرده است<ref>تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج۱، ص۳۸۴.</ref>. فاکهی نیز به نقل از [[سعید بن جبیر]] می‌گوید: مقام چسبیده به دیوار کعبه بوده، آن‌گاه که جمعیت زیاد شد عمر بن خطاب از [[ترس]] آن‌که مردم آن را زیر پا بگذارند، به مکان کنونی آن منتقل ساخت، درست روبروی جایی که قبلاً قرار داشت<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۱، ص۴۵۴.</ref>. همچنین ازرقی<ref>ازرقی، اخبار مکه، ج۲، ص۳۰.</ref> و فاکهی<ref>فاکهی، اخبار مکه، ج۶، ص۴۰۶.</ref> از نوفل بن معاویه دیلمی نقل کرده‌اند که وی گفته است: در [[زمان]] [[عبدالمطلب]] من مقام را دیدم که به [[کعبه]] چسبیده بود و چونان «مهاة» درخشان بود. پرسیدند مهاة چیست؟ ابوالولید پاسخ گفت: «[[مهره]] سفید درخشان»
# مجاهد گفته است: مقام چسبیده به [[خانه کعبه]] بوده و [[رسول خدا]]{{صل}} آن را در مکان کنونی قرار داد<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. لیکن ابن کثیر و [[ابن حجر]] این [[روایت]] را [[ضعیف]] دانسته‌اند<ref>مصنف عبدالرزاق، ج۵، ص۴۸.</ref>. فاسی در [[شفاء]] الغرام (ج ۱، ص۲۰۶) نیز به نقل از [[موسی بن عقبه]] آورده است که: آنان [[گمان]] می‌کردند مقام چسبیده به کعبه بوده و رسول خدا{{صل}} آن را در مکان کنونی‌اش قرار داد. [[ابن حجر هیثمی]] مکی نیز بدون ذکر دلیل، این نقل را ترجیح داده است.
# مجاهد گفته است: مقام چسبیده به [[خانه کعبه]] بوده و [[رسول خدا]]{{صل}} آن را در مکان کنونی قرار داد<ref>تفسیر ابن کثیر، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن حجر، فتح الباری، ج۸، ص۱۶۹.</ref>. لیکن ابن کثیر و [[ابن حجر]] این [[روایت]] را [[ضعیف]] دانسته‌اند<ref>مصنف عبدالرزاق، ج۵، ص۴۸.</ref>. فاسی در [[شفاء]] الغرام (ج ۱، ص۲۰۶) نیز به نقل از [[موسی بن عقبه]] آورده است که: آنان [[گمان]] می‌کردند مقام چسبیده به کعبه بوده و رسول خدا{{صل}} آن را در مکان کنونی‌اش قرار داد. [[ابن حجر هیثمی]] مکی نیز بدون ذکر دلیل، این نقل را ترجیح داده است.


با توجه به [[دلایل]] و قرائن موجود در منابع روایی و تاریخی می‌توان قول اول را بر دیگر اقوال ترجیح داد و آن را صحیح دانست، زیرا:
با توجه به [[دلایل]] و قرائن موجود در منابع روایی و تاریخی می‌توان قول اول را بر دیگر اقوال ترجیح داد و آن را صحیح دانست، زیرا:
# در منابع کهن تاریخی مانند [[اخبار]] [[مکه]] تصریح شده به اینکه مقام ابراهیم در [[زمان پیامبر]]{{صل}} و [[خلفا]] در موضع کنونی بوده است.
# در منابع کهن تاریخی مانند [[اخبار]] [[مکه]] تصریح شده به اینکه مقام ابراهیم در زمان پیامبر{{صل}} و [[خلفا]] در موضع کنونی بوده است.
# «مطلب بن ابی وَداعه سَهمی» در جریان سیل امّ [[نهشل]] پس از آن‌که سیلاب مقام را تا پایین [[مکه]] با خود برد و [[مردم]] آن را به [[خلیفه]] خبر دادند، اظهار داشت من مکان مقام و فاصله آن تا [[حجرالاسود]]، [[حجر اسماعیل]] و [[زمزم]] را می‌دانم و قبلاً آن را با نخ اندازه‌گیری کرده‌ام. این [[شهادت]]، تنها با فاصله داشتن مقام با [[کعبه]] سازگار است.
# «مطلب بن ابی وَداعه سَهمی» در جریان سیل امّ نهشل پس از آن‌که سیلاب مقام را تا پایین [[مکه]] با خود برد و [[مردم]] آن را به [[خلیفه]] خبر دادند، اظهار داشت من مکان مقام و فاصله آن تا [[حجرالاسود]]، [[حجر اسماعیل]] و [[زمزم]] را می‌دانم و قبلاً آن را با نخ اندازه‌گیری کرده‌ام. این [[شهادت]]، تنها با فاصله داشتن مقام با [[کعبه]] سازگار است.
# در [[روایت]] آمده که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[طواف]] مقام را میان خود و کعبه قرار داد و دو رکعت [[نماز]] طواف به جای آورد. این سخن نیز نشان از آن است که مقام با کعبه فاصله داشته است.
# در [[روایت]] آمده که [[پیامبر]]{{صل}} پس از [[طواف]] مقام را میان خود و کعبه قرار داد و دو رکعت [[نماز]] طواف به جای آورد. این سخن نیز نشان از آن است که مقام با کعبه فاصله داشته است.
# [[آیه]] {{متن قرآن|وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}} نیز [[گواه]] آن است که در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} مقام با کعبه فاصله داشته و اگر مقام به کعبه متصل می‌بود، تعبیر دیگری به کار می‌رفت.
# [[آیه]] {{متن قرآن|وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى}} نیز [[گواه]] آن است که در زمان رسول خدا{{صل}} مقام با کعبه فاصله داشته و اگر مقام به کعبه متصل می‌بود، تعبیر دیگری به کار می‌رفت.
# [[روایات]] باب طواف بیانگر آن است که طواف [[واجب]] را جز در موارد [[ضرورت]]، باید بین کعبه و مقام ابراهیم انجام داد و [[رسول خدا]]{{صل}} و اصحاب‌شان نیز این‌گونه طواف کرده‌اند. این خود بیانگر فاصله داشتن مقام با کعبه است<ref>حج در اندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، مشعر، ص۱۶۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۹۶۵.</ref>
# [[روایات]] باب طواف بیانگر آن است که طواف [[واجب]] را جز در موارد [[ضرورت]]، باید بین کعبه و مقام ابراهیم انجام داد و [[رسول خدا]]{{صل}} و اصحاب‌شان نیز این‌گونه طواف کرده‌اند. این خود بیانگر فاصله داشتن مقام با کعبه است<ref>حج در اندیشه اسلامی، سید علی قاضی عسکر، مشعر، ص۱۶۰.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[محمدنامه (کتاب)|محمدنامه]]، ص ۹۶۵.</ref>


۱۱۲٬۳۴۹

ویرایش