کاهلی در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخه‌ها

 
خط ۷: خط ۷:


== مقدمه ==
== مقدمه ==
کلمه‌ای که در [[عربی]] مفهوم [[سستی]] و [[تنبلی]] را می‌رساند واژه "کسالت" است. لغت‌شناسان کسالت را به معنای "کاری را با کُندی و بی‌میلی انجام دادن" و "سستی کردن در امری که شایسته نیست در آن کوتاهی شود"<ref>مجمع البحرین.</ref>. و "ناتمام گذاشتن کاری از روی [[ضعف]] و سستی"<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref> توصیف کرده‌اند.
کلمه‌ای که در عربی مفهوم [[سستی]] و [[تنبلی]] را می‌رساند واژه "کسالت" است. لغت‌شناسان کسالت را به معنای "کاری را با کُندی و بی‌میلی انجام دادن" و "سستی کردن در امری که شایسته نیست در آن کوتاهی شود"<ref>مجمع البحرین.</ref>. و "ناتمام گذاشتن کاری از روی [[ضعف]] و سستی"<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.</ref> توصیف کرده‌اند.


در [[قرآن کریم]]، واژه کسالت دوبار به کار رفته است<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا}} «بی‌گمان منافقان، با خداوند نیرنگ می‌بازند و او نیز با آنان تدبیر می‌کند و (اینان) چون به نماز ایستند با گران‌جانی می‌ایستند، برابر مردم ریا می‌ورزند و خداوند را جز اندکی یاد نمی‌کنند» سوره نساء، آیه ۱۴۲؛ {{متن قرآن|وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ}} «هیچ‌چیز آنان را از پذیرفته شدن بخشش‌هایشان باز نداشت جز اینکه آنان به خداوند و پیامبرش انکار ورزیدند و جز با کسالت نماز نمی‌گزارند و جز با ناخشنودی بخشش نمی‌کنند» سوره توبه، آیه ۵۴.</ref>. در [[سوره نساء]]، در وصف [[منافقین]] از کسالت و بی‌میلی آنها به وقت [[نماز]] خبر می‌دهد: مناففقان می‌خواهند [[خدا]] را [[فریب]] دهند در حالی که او آنها را فریب می‌دهد. و هنگامی که به نماز برمی‌خیزند با کسالت به نماز می‌ایستند و در برابر [[مردم]] خودنمایی می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌کنند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا}} «بی‌گمان منافقان، با خداوند نیرنگ می‌بازند و او نیز با آنان تدبیر می‌کند و (اینان) چون به نماز ایستند با گران‌جانی می‌ایستند، برابر مردم ریا می‌ورزند و خداوند را جز اندکی یاد نمی‌کنند» سوره نساء، آیه ۱۴۲.</ref>.
در [[قرآن کریم]]، واژه کسالت دوبار به کار رفته است<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا}} «بی‌گمان منافقان، با خداوند نیرنگ می‌بازند و او نیز با آنان تدبیر می‌کند و (اینان) چون به نماز ایستند با گران‌جانی می‌ایستند، برابر مردم ریا می‌ورزند و خداوند را جز اندکی یاد نمی‌کنند» سوره نساء، آیه ۱۴۲؛ {{متن قرآن|وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ}} «هیچ‌چیز آنان را از پذیرفته شدن بخشش‌هایشان باز نداشت جز اینکه آنان به خداوند و پیامبرش انکار ورزیدند و جز با کسالت نماز نمی‌گزارند و جز با ناخشنودی بخشش نمی‌کنند» سوره توبه، آیه ۵۴.</ref>. در [[سوره نساء]]، در وصف [[منافقین]] از کسالت و بی‌میلی آنها به وقت [[نماز]] خبر می‌دهد: مناففقان می‌خواهند [[خدا]] را [[فریب]] دهند در حالی که او آنها را فریب می‌دهد. و هنگامی که به نماز برمی‌خیزند با کسالت به نماز می‌ایستند و در برابر [[مردم]] خودنمایی می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌کنند<ref>{{متن قرآن| {{متن قرآن|إِنَّ الْمُنَافِقِينَ يُخَادِعُونَ اللَّهَ وَهُوَ خَادِعُهُمْ وَإِذَا قَامُوا إِلَى الصَّلَاةِ قَامُوا كُسَالَى يُرَاءُونَ النَّاسَ وَلَا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِيلًا}} «بی‌گمان منافقان، با خداوند نیرنگ می‌بازند و او نیز با آنان تدبیر می‌کند و (اینان) چون به نماز ایستند با گران‌جانی می‌ایستند، برابر مردم ریا می‌ورزند و خداوند را جز اندکی یاد نمی‌کنند» سوره نساء، آیه ۱۴۲.</ref>.


[[امام سجاد]]{{ع}} نیز از کسالت به هنگام [[عبادت]]، به [[خدا]] [[پناه]] می‌برد: {{متن حدیث|وَ لَا تَبْتَلِيَنِّي بِالْكَسَلِ‏ عَنْ‏ عِبَادَتِكَ‏}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «(بار خدایا) در [[عبادت]] دچار کاهلی‌ام [[سستی]] و کسالت مگردان». کسالت در همه امور به ویژه در عبادت عیبی است قابل [[توبیخ]] و [[سرزنش]]. به همین دلیل [[امام]] وقتی در [[دعای سوم]] به توصیف [[فرشتگان]] می‌پردازد، به کوتاهی و سستی نکردن آنها در [[تسبیح]] و عبادت [[خدای سبحان]] اشاره می‌کند: «بار خدایا [[درود]] بفرست بر [[حاملان عرش]] خود، فرستگانی که در تسبیح تو سستی نپذیرند و از [[تقدیس]] تو ملال نگیرند و از [[پرستش]] تو در نمانند و [[فرمانبرداری]] تو را آن‌گونه به جَد در ایستند که چشم برهم زدنی کوتاهی نورزند و از [[عشق]] و [[شیفتگی]] تو ذرّه‌ای [[غفلت]] نکنند»<ref>نیایش سوم.</ref>.
[[امام سجاد]]{{ع}} نیز از کسالت به هنگام [[عبادت]]، به [[خدا]] پناه می‌برد: {{متن حدیث|وَ لَا تَبْتَلِيَنِّي بِالْكَسَلِ‏ عَنْ‏ عِبَادَتِكَ‏}}<ref>دعای ۲۰.</ref>؛ «(بار خدایا) در [[عبادت]] دچار کاهلی‌ام [[سستی]] و کسالت مگردان». کسالت در همه امور به ویژه در عبادت عیبی است قابل توبیخ و [[سرزنش]]. به همین دلیل [[امام]] وقتی در دعای سوم به توصیف [[فرشتگان]] می‌پردازد، به کوتاهی و سستی نکردن آنها در [[تسبیح]] و عبادت [[خدای سبحان]] اشاره می‌کند: «بار خدایا [[درود]] بفرست بر حاملان عرش خود، فرستگانی که در تسبیح تو سستی نپذیرند و از [[تقدیس]] تو ملال نگیرند و از [[پرستش]] تو در نمانند و [[فرمانبرداری]] تو را آن‌گونه به جَد در ایستند که چشم برهم زدنی کوتاهی نورزند و از [[عشق]] و شیفتگی تو ذرّه‌ای [[غفلت]] نکنند»<ref>نیایش سوم.</ref>.


در [[زشتی]] این صفت همین بس که، بنابر روایتی در [[معانی‌الاخبار]] [[شیخ صدوق]]، [[امام سجاد]]{{ع}} آن را گناهی معرفی می‌کند که پرده کاهلیی [[انسان]] را کنار می‌زند: و از جمله گناهانی که پرده‌ها را کنار می‌زند... [[بداخلاقی]] و [[کم‌صبری]] و [[دلتنگی]] نمودن [[بیهوده]] و [[تنبلی]] است<ref>موسوعة الکلمة، ج۹.</ref>.
در [[زشتی]] این صفت همین بس که، بنابر روایتی در معانی‌الاخبار [[شیخ صدوق]]، [[امام سجاد]]{{ع}} آن را گناهی معرفی می‌کند که پرده کاهلیی [[انسان]] را کنار می‌زند: و از جمله گناهانی که پرده‌ها را کنار می‌زند... [[بداخلاقی]] و کم‌صبری و دلتنگی نمودن [[بیهوده]] و [[تنبلی]] است<ref>موسوعة الکلمة، ج۹.</ref>.


امام در [[رساله حقوق]] یکی از عوامل سستی و تنبلی را [[پرخوری]] معرفی می‌کند: و اما [[حق شکم]] تو بر تو... این است که آن را از اندازه تقویت بدن به سستی و [[بی‌حالی]] بیرون نبری..؛ زیرا سیری بی‌اندازه به "تُخامه" (پر شدن به همراه [[آشوب]] شکم) می‌انجامد و این حالت کسالت و تنبلی به بار می‌آورد که موجب باز ماندن و دور شدن از هر [[کار خیر]] و با ارزشی است<ref>تحف العقول، ص۲۶۳.</ref>.
امام در [[رساله حقوق]] یکی از عوامل سستی و تنبلی را پرخوری معرفی می‌کند: و اما حق شکم تو بر تو... این است که آن را از اندازه تقویت بدن به سستی و [[بی‌حالی]] بیرون نبری..؛ زیرا سیری بی‌اندازه به "تُخامه" (پر شدن به همراه [[آشوب]] شکم) می‌انجامد و این حالت کسالت و تنبلی به بار می‌آورد که موجب باز ماندن و دور شدن از هر [[کار خیر]] و با ارزشی است<ref>تحف العقول، ص۲۶۳.</ref>.


[[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: «به تأخیر انداختن کار نشانه تنبلی است». و نیز فرموده است: «با [[عزم]] و [[اراده]] به [[مبارزه]] با سستی بروید». و نیز [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: «من از شخصی که در کار [[نیایش]] تنبل باشد بیزارم؛ چراکه این شخص در کار آخرتش تنبل‌تر خواهد بود». فرزند او [[امام صادق]]{{ع}} نیز می‌فرمایند: «از تنبلی و بی‌حوصلگی بپرهیز زیرا که این دو [[خصلت]] تو را از بهره [[دنیا]] و [[آخرت]] باز می‌دارند»<ref>منتخب میزان الحکمة، ص۴۹۲-۴۹۳.</ref>.
[[امام علی]]{{ع}} می‌فرماید: «به تأخیر انداختن کار نشانه تنبلی است». و نیز فرموده است: «با [[عزم]] و [[اراده]] به [[مبارزه]] با سستی بروید». و نیز [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: «من از شخصی که در کار [[نیایش]] تنبل باشد بیزارم؛ چراکه این شخص در کار آخرتش تنبل‌تر خواهد بود». فرزند او [[امام صادق]]{{ع}} نیز می‌فرمایند: «از تنبلی و بی‌حوصلگی بپرهیز زیرا که این دو خصلت تو را از بهره [[دنیا]] و [[آخرت]] باز می‌دارند»<ref>منتخب میزان الحکمة، ص۴۹۲-۴۹۳.</ref>.


با اینکه [[سستی]] و [[بی‌حالی]] امری [[مذموم]] است اما [[امام سجاد]]{{ع}} در یک مورد به [[خدا]] عرض می‌کند: «(خدایا) توان و نیروی ما را در آنچه سبب [[خشم]] توست [[سست]] نمای»<ref>نیایش نهم.</ref> یعنی در انجام [[گناه]] بهتر است [[آدمی]] سستی کند و [[ضعف]] نشان دهد تا بلکه به [[لطف خدا]] و با [[تأمل]] در [[عاقبت]] از ارتکاب آن باز بماند.<ref>تحف‌العقول، ابن شعبة حرانی، انتشارات اسلامیه، تهران؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیة؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۹۴، تهران، چاپ نهم؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، مجمع‌البحرین، فخرالدین طریحی، مؤسسة الأعلمی، بیروت، منتخب میزان الحکمة، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۵، ج۵: موسوعة الکلمة، کلمة الامام زین‌العابدین، سیدحسن شیرازی، ج۹.</ref>.<ref>[[احمد برادری|برادری، احمد]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «کاهلی»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۳۷۲.</ref>
با اینکه [[سستی]] و [[بی‌حالی]] امری مذموم است اما [[امام سجاد]]{{ع}} در یک مورد به [[خدا]] عرض می‌کند: «(خدایا) توان و نیروی ما را در آنچه سبب [[خشم]] توست [[سست]] نمای»<ref>نیایش نهم.</ref> یعنی در انجام [[گناه]] بهتر است [[آدمی]] سستی کند و [[ضعف]] نشان دهد تا بلکه به [[لطف خدا]] و با [[تأمل]] در عاقبت از ارتکاب آن باز بماند.<ref>تحف‌العقول، ابن شعبة حرانی، انتشارات اسلامیه، تهران؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیة؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۹۴، تهران، چاپ نهم؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، مجمع‌البحرین، فخرالدین طریحی، مؤسسة الأعلمی، بیروت، منتخب میزان الحکمة، محمد محمدی ری‌شهری، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۵، ج۵: موسوعة الکلمة، کلمة الامام زین‌العابدین، سیدحسن شیرازی، ج۹.</ref>.<ref>[[احمد برادری|برادری، احمد]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «کاهلی»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۳۷۲.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
۱۱۳٬۶۸۰

ویرایش