بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*زکات در لغت بهمعنای رشد، نمو و زیادی یا [[طهارت]] و [[پاک]] کردن آمده است. این واژه در [[نهج البلاغه]] گاهی بهمعنای [[پاکی]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۳</ref> و گاهی بهمعنای فزونی بهکار رفته است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۷</ref>. استعمال زکات هم بهمعنای شرعی آن<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰</ref> و هم بهمعنای عام در [[نهج البلاغه]] بیان شده است<ref>نهج البلاغه، حکمت های ۱۳۶ و ۲۱۱</ref>. آنچه مسلّم است اینکه [[تشریع]] زکات و [[وجوب]] آن در [[مدینه]] اتفاق افتاده است. بنابراین زکات در [[صدر اسلام]] به همان معنای لغوی آن بهکار میرفته است. از اینرو به [[صدقه]] مستحبی نیز زکات اطلاق میشود، زیرا زکات یکی از مصادیق [[صدقه]] بهشمار میرود و [[صدقه]] پاککننده است و زکات هم از [[تزکیه]] بهمعنای [[پاک]] کردن آمده است. | *زکات در لغت بهمعنای رشد، نمو و زیادی یا [[طهارت]] و [[پاک]] کردن آمده است. این واژه در [[نهج البلاغه]] گاهی بهمعنای [[پاکی]]<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۳</ref> و گاهی بهمعنای فزونی بهکار رفته است<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۷</ref>. استعمال زکات هم بهمعنای شرعی آن<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰</ref> و هم بهمعنای عام در [[نهج البلاغه]] بیان شده است<ref>نهج البلاغه، حکمت های ۱۳۶ و ۲۱۱</ref>. آنچه مسلّم است اینکه [[تشریع]] زکات و [[وجوب]] آن در [[مدینه]] اتفاق افتاده است. بنابراین زکات در [[صدر اسلام]] به همان معنای لغوی آن بهکار میرفته است. از اینرو به [[صدقه]] مستحبی نیز زکات اطلاق میشود، زیرا زکات یکی از مصادیق [[صدقه]] بهشمار میرود و [[صدقه]] پاککننده است و زکات هم از [[تزکیه]] بهمعنای [[پاک]] کردن آمده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 440.</ref>. | ||
*زکات در اصطلاح [[فقهی]] مقدار معینی از [[مال]] است که [[مسلمانان]] آزاد و مکلّف، از [[اموال]] خود پس از حصول نصاب و تنها برای امر [[خدا]] به [[فقیر]] غیرهاشمی میدهند. همچنین [[پیامبر اکرم]] {{صل}} پرداخت نکردن زکات را موجب محرومیت از [[نعمت]] [[باران]] دانستند. | *زکات در اصطلاح [[فقهی]] مقدار معینی از [[مال]] است که [[مسلمانان]] آزاد و مکلّف، از [[اموال]] خود پس از حصول نصاب و تنها برای امر [[خدا]] به [[فقیر]] غیرهاشمی میدهند. همچنین [[پیامبر اکرم]] {{صل}} پرداخت نکردن زکات را موجب محرومیت از [[نعمت]] [[باران]] دانستند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 440.</ref>. | ||
*در اهمیت زکات همین بس که یکی از [[ارکان اسلام]] بهشمار آمده و در کنار [[نماز]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] از جمله ویژگیهای [[صالحان]] در زمان حکومتشان بیان شده است<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ }}؛ سوره حج، آیه ۴۱</ref>. واژه زکات و مشتقات آن ۵۹ بار در [[قرآن کریم]] بهکار رفتهاند که ۲۷ بار آن بههمراه [[نماز]] آمده است. | *در اهمیت زکات همین بس که یکی از [[ارکان اسلام]] بهشمار آمده و در کنار [[نماز]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] از جمله ویژگیهای [[صالحان]] در زمان حکومتشان بیان شده است<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّاهُمْ فِي الأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنكَرِ وَلِلَّهِ عَاقِبَةُ الأُمُورِ }}؛ سوره حج، آیه ۴۱</ref>. واژه زکات و مشتقات آن ۵۹ بار در [[قرآن کریم]] بهکار رفتهاند که ۲۷ بار آن بههمراه [[نماز]] آمده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 440-441.</ref>. | ||
==آثار زکات== | ==آثار زکات== | ||
#'''[[نزدیکی به خداوند]]:''' [[امام]] در بیان اهمیت زکات با توجه به [[قرابت]] [[نماز]] با زکات در بسیاری از [[آیات قرآن]]، پس از [[تلاوت]] [[آیه]] ۳۷ [[سوره نور]]، زکات را موجب نزدیکی [[مسلمانان]] به [[خداوند]] می داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref>. نیز در فرازی دیگر زکات را بعد از [[ایمان]] به [[خدا]] و [[رسول]]، [[جهاد]]، [[توحید]] و [[نماز]]، [[بهترین]] وسیله [[توسل]] به [[خداوند]] معرفی میکند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰</ref>. | #'''[[نزدیکی به خداوند]]:''' [[امام]] در بیان اهمیت زکات با توجه به [[قرابت]] [[نماز]] با زکات در بسیاری از [[آیات قرآن]]، پس از [[تلاوت]] [[آیه]] ۳۷ [[سوره نور]]، زکات را موجب نزدیکی [[مسلمانان]] به [[خداوند]] می داند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref>. نیز در فرازی دیگر زکات را بعد از [[ایمان]] به [[خدا]] و [[رسول]]، [[جهاد]]، [[توحید]] و [[نماز]]، [[بهترین]] وسیله [[توسل]] به [[خداوند]] معرفی میکند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 441.</ref>. | ||
#'''کفاره [[گناهان]] و [[امان]] از [[دوزخ]]:''' [[امام علی]] {{ع}} پرداخت زکات با طیب [[نفس]] را کفاره [[گناهان]] و موجب دوری از [[آتش دوزخ]] میدانند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref>. | #'''کفاره [[گناهان]] و [[امان]] از [[دوزخ]]:''' [[امام علی]] {{ع}} پرداخت زکات با طیب [[نفس]] را کفاره [[گناهان]] و موجب دوری از [[آتش دوزخ]] میدانند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 441.</ref>. | ||
#'''سبب حفظ [[اموال]]:'''[[امام علی]] {{ع}} زکات را نه تنها موجب کاسته شدن از [[مال]] نمیداند، بلکه سبب حفظ و نگهداری [[اموال]] میداند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶</ref>. | #'''سبب حفظ [[اموال]]:'''[[امام علی]] {{ع}} زکات را نه تنها موجب کاسته شدن از [[مال]] نمیداند، بلکه سبب حفظ و نگهداری [[اموال]] میداند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۱۴۶</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 441.</ref>. | ||
#'''عامل [[گشایش]] روزی:''' [[حضرت]] در ضمن بیان [[فلسفه]] برخی از فرایض [[الهی]]، زکات را عامل [[گشایش]] روزی [[فقرا]] و [[مستمندان]] معرفی میکند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲</ref>. | #'''عامل [[گشایش]] روزی:''' [[حضرت]] در ضمن بیان [[فلسفه]] برخی از فرایض [[الهی]]، زکات را عامل [[گشایش]] روزی [[فقرا]] و [[مستمندان]] معرفی میکند<ref>نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲</ref>. | ||
*میرزا حبیب [[الله]] خویی در شرح خود بر [[نهج البلاغه]] با توجه به روایتی از [[امام رضا]] {{ع}} زکات را موجب [[گشایش]] روزی [[مستمندان]] میداند. نظیر این بیان در عبارات [[نهج البلاغه]] نیز وجود دارد. [[حضرت]] ضمن بیان یکی از مصارف زکات<ref>صدقات فقط در موارد هشتگانه زیر به [[مصرف]] میرسد: ۱- [[فقرا]]؛ ۲مساکین؛ ۳- متصدیان [[اداره]] صدقات و مأموران جمعآوری زکات؛ ۴- افرادی که به وسیله کمکهای [[مالی]]، تمایل بیشتری به [[اسلام]] پیدا میکنند و [[تألیف قلوب]] در آنها به وجود میآید؛ ۵- کسانی که برده هستند و برای [[آزادی]] انها از زکات استفاده میشود؛ ۶- بدهکاران؛ ۷- هر امری که رضای [[خداوند]] در آن باشد؛ ۸- افرادی که در [[راه خدا]] ماندهاند و درمانده شدهاند.</ref>، آن را وسیلهای برای رفع [[نیازمندی]] [[فقرا]] و [[مستمندان]] میداند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲</ref>. بنابراین میتوان گفت زکات ابتکار [[اسلام]] در جهت [[رفع اختلاف]] طبقاتی و از بین بردن [[فقر]] است. با توجه به عبارات [[حضرت]] در این خصوص، میتوان نتیجه گرفت که در زکات، افزون بر جنبه فردی، به بعد [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] آن نیز توجه شده است. | *میرزا حبیب [[الله]] خویی در شرح خود بر [[نهج البلاغه]] با توجه به روایتی از [[امام رضا]] {{ع}} زکات را موجب [[گشایش]] روزی [[مستمندان]] میداند. نظیر این بیان در عبارات [[نهج البلاغه]] نیز وجود دارد. [[حضرت]] ضمن بیان یکی از مصارف زکات<ref>صدقات فقط در موارد هشتگانه زیر به [[مصرف]] میرسد: ۱- [[فقرا]]؛ ۲مساکین؛ ۳- متصدیان [[اداره]] صدقات و مأموران جمعآوری زکات؛ ۴- افرادی که به وسیله کمکهای [[مالی]]، تمایل بیشتری به [[اسلام]] پیدا میکنند و [[تألیف قلوب]] در آنها به وجود میآید؛ ۵- کسانی که برده هستند و برای [[آزادی]] انها از زکات استفاده میشود؛ ۶- بدهکاران؛ ۷- هر امری که رضای [[خداوند]] در آن باشد؛ ۸- افرادی که در [[راه خدا]] ماندهاند و درمانده شدهاند.</ref>، آن را وسیلهای برای رفع [[نیازمندی]] [[فقرا]] و [[مستمندان]] میداند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲</ref>. بنابراین میتوان گفت زکات ابتکار [[اسلام]] در جهت [[رفع اختلاف]] طبقاتی و از بین بردن [[فقر]] است. با توجه به عبارات [[حضرت]] در این خصوص، میتوان نتیجه گرفت که در زکات، افزون بر جنبه فردی، به بعد [[اجتماعی]] و [[اقتصادی]] آن نیز توجه شده است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 441.</ref>. | ||
==[[آداب]] زکاتدهنده و [[کارگزاران زکات]]== | ==[[آداب]] زکاتدهنده و [[کارگزاران زکات]]== | ||
*[[امام علی]] {{ع}} با توجه به اهمیت و نقش زکات به عنوان [[فریضه الهی]] در [[زندگی]] فردی و [[اجتماعی]] برای هر یک از زکاتدهنده و [[کارگزاران زکات]]، [[آداب]] و وظایفی، را بیان میفرماید: | *[[امام علی]] {{ع}} با توجه به اهمیت و نقش زکات به عنوان [[فریضه الهی]] در [[زندگی]] فردی و [[اجتماعی]] برای هر یک از زکاتدهنده و [[کارگزاران زکات]]، [[آداب]] و وظایفی، را بیان میفرماید: | ||
===[[آداب]] زکاتدهنده=== | ===[[آداب]] زکاتدهنده=== | ||
#'''طیب [[نفس]]:'''[[امام علی]] {{ع}} طیب [[نفس]] و [[رضایت]] و [[خشنودی]] کامل از پرداخت زکات را کفاره [[گناهان]] و موجب دوری از [[آتش جهنم]] و عامل [[حسرت]] و افسوس خوردن بر پرداخت زکات را [[جهل]] و [[نادانی]] نسبت به این [[سنت نبوی]] میدانند. از سویی، پرداخت زکات بدون طیب [[نفس]] موجب کاسته شدن از [[پاداش اخروی]] و تباه شدن عمل خواهد شد و [[حسرت]] بیپایان را به دنبال دارد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref>. | #'''طیب [[نفس]]:'''[[امام علی]] {{ع}} طیب [[نفس]] و [[رضایت]] و [[خشنودی]] کامل از پرداخت زکات را کفاره [[گناهان]] و موجب دوری از [[آتش جهنم]] و عامل [[حسرت]] و افسوس خوردن بر پرداخت زکات را [[جهل]] و [[نادانی]] نسبت به این [[سنت نبوی]] میدانند. از سویی، پرداخت زکات بدون طیب [[نفس]] موجب کاسته شدن از [[پاداش اخروی]] و تباه شدن عمل خواهد شد و [[حسرت]] بیپایان را به دنبال دارد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
===[[آداب]] [[کارگزاران زکات]]=== | ===[[آداب]] [[کارگزاران زکات]]=== | ||
#'''[[توجه به خدا]]:''' [[تقوا]] بهعنوان رأس همه [[ارزشهای اخلاقی]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۱۰</ref> مورد تأکید و سفارش ویژه [[حضرت]] به [[کارگزاران زکات]] است، ایشان [[کارگزاران]] را به توجه به [[خداوند]] و حرکت براساس [[تقوای الهی]] امر میکنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''[[توجه به خدا]]:''' [[تقوا]] بهعنوان رأس همه [[ارزشهای اخلاقی]]<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۱۰</ref> مورد تأکید و سفارش ویژه [[حضرت]] به [[کارگزاران زکات]] است، ایشان [[کارگزاران]] را به توجه به [[خداوند]] و حرکت براساس [[تقوای الهی]] امر میکنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
#'''[[عدالت]]:''' ایشان ضمن برحذر داشتن [[کارگزاران]] از [[ظلم و ستم]] و ترساندن [[مردم]] و استفاده از [[زور]]، از آنان میخواهد تنها به گرفتن [[حقوق الهی]] بسنده کنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''[[عدالت]]:''' ایشان ضمن برحذر داشتن [[کارگزاران]] از [[ظلم و ستم]] و ترساندن [[مردم]] و استفاده از [[زور]]، از آنان میخواهد تنها به گرفتن [[حقوق الهی]] بسنده کنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
#'''حفظ [[وقار]] همراه با [[مهربانی]]:''' [[وقار]] موجب نومید شدن افراد طمعکار و [[مهربانی]] و رعایت [[آداب]] [[معاشرت]] عامل جلب [[محبت]] دیگران است. از همین رو [[حضرت]] آنان را امر میکند تا در [[برخورد با مردم]] [[وقار]] و [[محبت]] را با هم درآمیزند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''حفظ [[وقار]] همراه با [[مهربانی]]:''' [[وقار]] موجب نومید شدن افراد طمعکار و [[مهربانی]] و رعایت [[آداب]] [[معاشرت]] عامل جلب [[محبت]] دیگران است. از همین رو [[حضرت]] آنان را امر میکند تا در [[برخورد با مردم]] [[وقار]] و [[محبت]] را با هم درآمیزند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
#'''عدم تجسس:''' [[امام]] [[کارگزاران]] را از تجسس و تفحص در [[اموال]] [[مردم]] بازمیدارند و از آنان میخواهند به گفته [[مردم]] در این زمینه [[اعتماد]] کنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''عدم تجسس:''' [[امام]] [[کارگزاران]] را از تجسس و تفحص در [[اموال]] [[مردم]] بازمیدارند و از آنان میخواهند به گفته [[مردم]] در این زمینه [[اعتماد]] کنند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
#'''[[احترام]] به [[حقوق مردم]]:'''توجه به [[حقوق مردم]] و رعایت آن مورد سفارش و تأکید [[حضرت]] به [[کارگزاران]] خود است. ایشان [[کارگزاران]] را از سختگیری و رفتارهای سلطهگرانه [[نهی]] میفرمایند و از آنان میخواهند به [[مردم]] اجازه دهند تا در [[انتخاب]] یکی از حیوانات خود به عنوان زکات مخیر باشند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. در صورت [[پشیمانی]] [[صاحب]] حیوانات، این [[حق]] را به او بدهند تا بار دیگر [[انتخاب]] کند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''[[احترام]] به [[حقوق مردم]]:'''توجه به [[حقوق مردم]] و رعایت آن مورد سفارش و تأکید [[حضرت]] به [[کارگزاران]] خود است. ایشان [[کارگزاران]] را از سختگیری و رفتارهای سلطهگرانه [[نهی]] میفرمایند و از آنان میخواهند به [[مردم]] اجازه دهند تا در [[انتخاب]] یکی از حیوانات خود به عنوان زکات مخیر باشند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. در صورت [[پشیمانی]] [[صاحب]] حیوانات، این [[حق]] را به او بدهند تا بار دیگر [[انتخاب]] کند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 442.</ref>. | ||
#'''[[امانتداری]]:''' [[حضرت]] [[کارگزاران]] خود را به [[امانتداری]] سفارش میکند و از آنان میخواهد تا پس از گرفتن [[حقوق الهی]] در نگهداری و حفظ آن [[تلاش]] و توجه کامل داشته باشند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | #'''[[امانتداری]]:''' [[حضرت]] [[کارگزاران]] خود را به [[امانتداری]] سفارش میکند و از آنان میخواهد تا پس از گرفتن [[حقوق الهی]] در نگهداری و حفظ آن [[تلاش]] و توجه کامل داشته باشند<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۵</ref>. | ||
در پایان، [[حضرت]] رعایت این [[آداب]] و [[وظایف]] را مایه بزرگی اجر و [[پاداش]] و سبب رشد و [[هدایت]] میدانند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص | در پایان، [[حضرت]] رعایت این [[آداب]] و [[وظایف]] را مایه بزرگی اجر و [[پاداش]] و سبب رشد و [[هدایت]] میدانند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 443.</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == |