←تاریخچه بیعت در اسلام
(←منابع) |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
*در [[جاهلیت]] رسم بود که پس از خرید و فروش، دو طرف معامله برای نشان دادن قطعیت معامله و تأکید بر [[لزوم]] آن، [[کف دست]] راست خود را بر [[کف دست]] دیگری می‌زدند و این کار را "[[بیعت]]" یا "صفقه" می‌خواندند. همچنین، چون می‌خواستند به [[حاکمان]] و رؤسای [[قبیله]] خویش اعلام [[وفاداری]] و [[فرمانبرداری]] کنند، با دست راست خویش،[[ دست]] راست آنان را می‌فشردند. به [[دلیل]] شباهت این کار، با آنچه در معاملات می‌کردند، نام این را نیز [[بیعت]] نهادند<ref>مقدمه ابن خلدون، ۲۰۹.</ref>. اندک اندک معنای [[بیعت]] تحول یافت و از آن، [[پیمان]] و [[تعهد]] [[وفاداری]] و [[فرمانبرداری]] را [[اراده]] کردند، نه نشانه ظاهری‌اش را<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۶۴.</ref>. | *در [[جاهلیت]] رسم بود که پس از خرید و فروش، دو طرف معامله برای نشان دادن قطعیت معامله و تأکید بر [[لزوم]] آن، [[کف دست]] راست خود را بر [[کف دست]] دیگری می‌زدند و این کار را "[[بیعت]]" یا "صفقه" می‌خواندند. همچنین، چون می‌خواستند به [[حاکمان]] و رؤسای [[قبیله]] خویش اعلام [[وفاداری]] و [[فرمانبرداری]] کنند، با دست راست خویش،[[ دست]] راست آنان را می‌فشردند. به [[دلیل]] شباهت این کار، با آنچه در معاملات می‌کردند، نام این را نیز [[بیعت]] نهادند<ref>مقدمه ابن خلدون، ۲۰۹.</ref>. اندک اندک معنای [[بیعت]] تحول یافت و از آن، [[پیمان]] و [[تعهد]] [[وفاداری]] و [[فرمانبرداری]] را [[اراده]] کردند، نه نشانه ظاهری‌اش را<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۶۴.</ref>. | ||
*معنای شایع [[بیعت]] در [[قرآن]]، [[روایات]]، [[تاریخ]]، [[کلام]] و [[فقه اسلامی]]، پیمانی است که با [[امام]]، [[حاکم]] یا کسی دیگر می‌بندند تا به گونه خاص یا عام از او [[فرمان]] برند<ref>لسان العرب؛ النهایة، ذیل واژه "بیع"؛ الالهیات، ۴/ ۶۳، تفسیر نمونه، ۱/ ۵۱۷؛ نظام الحکم فی الشریعة، ۱/ ۲۷۳؛ اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۲۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۶۵.</ref>. | *معنای شایع [[بیعت]] در [[قرآن]]، [[روایات]]، [[تاریخ]]، [[کلام]] و [[فقه اسلامی]]، پیمانی است که با [[امام]]، [[حاکم]] یا کسی دیگر می‌بندند تا به گونه خاص یا عام از او [[فرمان]] برند<ref>لسان العرب؛ النهایة، ذیل واژه "بیع"؛ الالهیات، ۴/ ۶۳، تفسیر نمونه، ۱/ ۵۱۷؛ نظام الحکم فی الشریعة، ۱/ ۲۷۳؛ اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ۲۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۶۵.</ref>. | ||
==بیعت‌های [[رسول خدا]]{{صل}}== | |||
*در طول ۲۳ سال [[رسالت پیامبر]]{{صل}}، بیعت‌های متعددی با ایشان صورت گرفت: | |||
#[[بیعت]] [[اسلام]]: برخی نخستین [[بیعت]] [[پیامبر]]{{صل}} را "[[بیعت عشیره]]"، در [[سال سوم بعثت]] دانسته‌اند که در آن [[امام علی]]{{ع}} [[دعوت]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}} را پذیرفته و با ایشان [[بیعت]] کرد <ref>مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۲۴.</ref>؛ اما طبق برخی [[روایات]] اولین [[بیعت]] بعد از [[بعثت]] [[پیامبر اسلام]]{{صل}}[[بیعت]] [[امام علی]]{{ع}} و [[حضرت خدیجه]]{{س}} با [[پیامبر]]{{صل}} به عنوان اولین مرد و [[زن]] [[مسلمان]] بوده است که بعد از [[شهادت]] به [[خداوند]] و [[رسالت پیامبر]]{{صل}} و [[التزام]] به [[احکام اسلامی]]، به نشان [[بیعت]] دست خویش را در دست [[پیامبر]]{{صل}} گذاشتند<ref>بحار الانوار، ج۶۵، ص۳۹۴.</ref>. | |||
#[[بیعت عقبه اول|عقبه]]: [[ملاقات]] شش نفر از [[خزرجیان]] با [[پیامبر]]{{صل}} در موسم [[حج]]، و شنیدن آیاتی از [[قرآن کریم]] منجر به [[اسلام آوردن]] ایشان شد. آنها به [[مدینه]] بازگشته، و در موسم [[حج]] سال بعد، نمایندگانی در قالب ۱۲ تن اعزام کردند که در [[تاریکی]] [[شب]] در [[عقبه]] [[منی]] با [[رسول خدا]]{{صل}}[[بیعت]] کردند. مضمون [[بیعت]] آنان: [[پرهیز]] از [[شرک]]، دزدی، نکشتن [[فرزندان]]، [[پرهیز]] از [[تهمت]] به یکدیگر و ترک کار [[زشت]] بود<ref>تاریخ طبری، ج۲، ص۸۶.</ref>. به این [[پیمان]] بیعة النسوان می‌گویند، چون [[پیامبر]]{{صل}} در [[فتح مکه]]، از [[زنان]] این چنین [[بیعت]] گرفت<ref>صحیح بخاری، ج۸، ص۱۲۵.</ref>. | |||
#[[بیعت عقبه دوم|عقبه]]: بازگشت این ۱۲ تن، شور و هیجانی در [[مسلمانان]] [[مدینه]] پدید آورد و سال بعد نیز ۷۳ تن که دو نفر از آنان [[زن]] بودند، در موسم [[حج]] شرکت کرده، و در همان محل [[بیعت]] پیشین ([[عقبه]] [[منی]]) با [[پیامبر گرامی]]{{صل}} [[بیعت]] کردند، آن [[حضرت]]، آیاتی از [[قرآن]] را برای آنان خوانده و فرمود با شما [[بیعت]] می‌کنم که از من [[دفاع]] کنید، همان‌طور که از [[فرزندان]] خود [[دفاع]] می‌کنید. مضمون این [[بیعت]]، غیر از [[بیعت]] نخستین بود، زیرا [[دفاع]] از [[پیامبر]] را برعهده گرفتند<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۴۳۸.</ref>. | |||
#[[بیعت رضوان]]: در [[سال ششم هجرت]]، [[رسول]] گرامی، برای انجام [[عمره]]، عازم [[مکه]] شد ولی هنگامی که به [[حدیبیه]] رسید با ممانعت [[قریش]] و محاصره اطراف، روبه‌رو شد. برای شکستن محاصره، مذاکراتی میان [[نمایندگان]] [[قریش]] و [[رسول]] گرامی{{صل}} انجام شد، آن‌گاه که [[نماینده]] [[پیامبر]]{{صل}} به سوی مکیان رفته بود، کمی تأخیر کرد، [[مسلمانان]]، به جوش و خروش افتاده و آماده [[نبرد]] شدند. [[پیامبر]]{{صل}} برای تحکیم [[اراده]] و تحریک [[احساسات]] آنان [[تصمیم]] گرفت که [[پیمان]] خود را با [[مسلمانان]] [[تجدید]] کند. از این‌رو برای [[تجدید پیمان]] زیر سایه درختی نشست و تمام [[یاران]] او دستشان را به عنوان [[بیعت]] و [[پیمان وفاداری]] فشرده و [[سوگند]] یاد کردند که تا آخرین نفس، از [[حریم]] [[آیین پاک]] [[اسلام]]، [[دفاع]] کنند<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۳۱۵.</ref>. این رویداد همان [[پیمان]] [[رضوان]] است که در [[قرآن]] چنین وارد شده است: {{متن قرآن|لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}<ref>«به راستی خداوند از مؤمنان خشنود شد هنگامی که با تو در زیر آن درخت بیعت می‌کردند پس آنچه در دل داشتند معلوم داشت، از این رو آرامش را بر آنها فرو فرستاد و به پیروزی زودرسی پاداششان داد» سوره فتح، آیه ۱۸.</ref>. | |||
#[[بیعت با زنان]] در [[فتح مکه]]: [[پیامبر اکرم]]{{صل}} هنگام [[فتح مکه]] برای اولین بار به طور رسمی، از [[زنان]] [[بیعت]] گرفت که: برای [[خدا]] شریک قرار ندهند، [[خیانت]] نکنند، گرد [[فحشا]] نگردند، [[فرزندان]] خود را نکشند، فرزندانی که مربوط به دیگران است به شوهران خود نسبت ندهند و در کارهای خیر و [[نیک]] با [[پیامبر]] [[مخالفت]] نکنند{{متن قرآن|يَا أَيهَا النبِي إِذَا جَاءَكَ الْمُؤْمِنَاتُ يُبَايِعْنَكَ عَلَى أَنْ لَا يُشْرِكْنَ بِاللهِ شَيْئًا وَلَا يَسْرِقْنَ وَلَا يَزْنِينَ وَلَا يَقْتُلْنَ أَوْلَادَهُن وَلَا يَأْتِينَ بِبُهْتَانٍ يَفْتَرِينَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِن وَأَرْجُلِهِن وَلَا يَعْصِينَكَ فِي مَعْرُوفٍ فَبَايِعْهُن وَاسْتَغْفِرْ لَهُن اللهَ إِن اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref> «ای پیامبر! چون زنان مؤمن نزد تو آیند تا با تو بیعت کنند که هیچ چیز را با خدا شریک نگردانند و مرتکب دزدی نشوند و زنا نکنند و فرزندان خود را نکشند و با دروغ فرزند حرام‌زاده‌ای را که پیش دست و پای آنان است بر (شوهر) خویش نبندند و در هیچ کار شایسته‌ای سر از فرمان تو نپیچند، با آنان بیعت کن و برای آنها از خداوند آمرزش بخواه که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره ممتحنه، آیه ۱۲؛ ر.ک: مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۰۶.</ref>. | |||
#[[بیعت]] در [[غدیر]]: آخرین بیعتی که در زمان [[رسول خدا]]{{صل}} صورت گرفت، [[بیعت گرفتن]] از [[مردم]] برای [[جانشینی]] [[امام علی]]{{ع}} است که در [[غدیر خم]] واقع شد. پس از آنکه [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[علی]]{{ع}} را به عنوان [[جانشین]] خود معرفی کرد، از حاضران خواست تا با [[علی]]{{ع}}[[بیعت]] کنند. عده‌ای از مشاهیر [[صحابه]] [[منصوب]] شدن [[علی]] به [[امامت]] و [[جانشینی رسول خدا]]{{صل}} را به او تبریک گفتند: چنانچه [[عمر]] خطاب گفت: ای [[فرزند]] [[ابی‌طالب]] (این [[جانشینی]]) بر تو [[مبارک]] باد (از امروز) مولای من و مولای هر [[زن]] و مرد مؤمنی شدی<ref>التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۴۰۱: غرائب القرآن، ج۲، ص۶۱۶.</ref><ref>[[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[بیعت ۲ (مقاله)|بیعت]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۲ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۲.</ref>. | |||
==[[تاریخچه بیعت در اسلام]]== | ==[[تاریخچه بیعت در اسلام]]== | ||