جز
جایگزینی متن - 'فرمان تشریعی خداوند' به 'فرمان تشریعی خداوند'
جز (جایگزینی متن - 'فرمان تشریعی خداوند' به 'فرمان تشریعی خداوند') |
|||
خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
#امری که جمع آن "امور" است. این امر همواره اسم مصدر است و برای آن معناهایی مانند [[شأن]]<ref>مفردات، ص ۸۸.</ref>، حال<ref>المصباح، ص ۲۱، «امر».</ref>، حادثه<ref> لسان العرب، ج ۱، ص ۲۰۴؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص ۴۹۳؛ تاج العروس، ج ۶، ص ۳۲، «امر».</ref> و شیء<ref>المنجد، ص ۱۸، «امر».</ref>[[ذکر]] شده است. برخی گفتهاند: بعید نیست معنای اصلی امر معنای نخست بوده و سپس در معنای دوم بهکار رفته باشد<ref>المیزان، ج ۸، ص ۱۵۰ ـ ۱۵۱.</ref>. برخی نیز معنای [[واحد]] در مادّه "ا ـ م ـ ر" را، طلب و [[تکلیف]] همراه با استعلا دانستهاند<ref>التحقیق، ج ۱، ص ۱۴۴، «امر».</ref>. | #امری که جمع آن "امور" است. این امر همواره اسم مصدر است و برای آن معناهایی مانند [[شأن]]<ref>مفردات، ص ۸۸.</ref>، حال<ref>المصباح، ص ۲۱، «امر».</ref>، حادثه<ref> لسان العرب، ج ۱، ص ۲۰۴؛ القاموس المحیط، ج ۱، ص ۴۹۳؛ تاج العروس، ج ۶، ص ۳۲، «امر».</ref> و شیء<ref>المنجد، ص ۱۸، «امر».</ref>[[ذکر]] شده است. برخی گفتهاند: بعید نیست معنای اصلی امر معنای نخست بوده و سپس در معنای دوم بهکار رفته باشد<ref>المیزان، ج ۸، ص ۱۵۰ ـ ۱۵۱.</ref>. برخی نیز معنای [[واحد]] در مادّه "ا ـ م ـ ر" را، طلب و [[تکلیف]] همراه با استعلا دانستهاند<ref>التحقیق، ج ۱، ص ۱۴۴، «امر».</ref>. | ||
*[[امر الهی]] دارای دو معناست: | *[[امر الهی]] دارای دو معناست: | ||
#[[فرمان تشریعی | #[[فرمان تشریعی خداوند]]. | ||
#[[امر تکوینی]] و [[شأن]] [[الهی]]<ref> تفسیر صدرالمتالهین، ج ۵، ص ۴۶۹؛ المیزان، ج ۸، ص ۱۵۱.</ref>. | #[[امر تکوینی]] و [[شأن]] [[الهی]]<ref> تفسیر صدرالمتالهین، ج ۵، ص ۴۶۹؛ المیزان، ج ۸، ص ۱۵۱.</ref>. | ||
*هرگاه [[خداوند]] خواستار تحقق چیزی باشد، اگر آن را به [[صورت]] [[فرمان]] به [[بندگان]] خود اعلام کند تا آنان با [[اراده]] خویش آن را محقق سازند، این [[فرمان]]، [[امر تشریعی]] خداست و اگر مستقیما آن را ایجاد کند و [[اراده]] [[بندگان]] دخالتی در تحقق آن نداشته باشد، این ایجاد، [[امر تکوینی]] [[الهی]] است<ref>[[احمد جمالیزاده|جمالیزاده، احمد]]، [[ امر الهی (مقاله)| امر الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.]]</ref>. | *هرگاه [[خداوند]] خواستار تحقق چیزی باشد، اگر آن را به [[صورت]] [[فرمان]] به [[بندگان]] خود اعلام کند تا آنان با [[اراده]] خویش آن را محقق سازند، این [[فرمان]]، [[امر تشریعی]] خداست و اگر مستقیما آن را ایجاد کند و [[اراده]] [[بندگان]] دخالتی در تحقق آن نداشته باشد، این ایجاد، [[امر تکوینی]] [[الهی]] است<ref>[[احمد جمالیزاده|جمالیزاده، احمد]]، [[ امر الهی (مقاله)| امر الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.]]</ref>. | ||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
*واژه امر و مشتقات آن در [[آیات]] فراوانی به [[خداوند]] نسبت داده شده است و مضمون آن نیز از آیاتی پرشمار که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست استفاده میشود. این [[آیات]] گاهی با واژههایی دیگر مانند "[[حکم]]" و "[[قضاء]]" و گاهی با صیغه و هیئت امر، به [[امر الهی]] پرداختهاند. یکی از [[اسمای الهی]] که در برخی از [[دعاها]] وارد شده "آمر" است؛ مانند: "یا آمر"<ref>بحارالانوار، ج ۹۱، ص ۳۹۵.</ref>، "یا آمرا بکلّ خیر"<ref>بحارالانوار، ج ۹۱، ج ۸۸، ص ۳۷۰.</ref>، "یا آمرا بالطّاعة"<ref>المقام الاسنی، ص ۸۶.</ref> و در دعایی صفت "ذی القدرة والأمر" به [[خداوند]] نسبت داده شده است <ref> بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۱۹۴.</ref>. در روایاتی نیز به [[امر الهی]] اشاره شده است<ref>الکافی، ج ۱، ص ۲۱۶ و ج ۸، ص ۸.</ref><ref>[[احمد جمالیزاده|جمالیزاده، احمد]]، [[ امر الهی (مقاله)| امر الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.]]</ref>. | *واژه امر و مشتقات آن در [[آیات]] فراوانی به [[خداوند]] نسبت داده شده است و مضمون آن نیز از آیاتی پرشمار که مشتمل بر این واژه و مشتقات آن نیست استفاده میشود. این [[آیات]] گاهی با واژههایی دیگر مانند "[[حکم]]" و "[[قضاء]]" و گاهی با صیغه و هیئت امر، به [[امر الهی]] پرداختهاند. یکی از [[اسمای الهی]] که در برخی از [[دعاها]] وارد شده "آمر" است؛ مانند: "یا آمر"<ref>بحارالانوار، ج ۹۱، ص ۳۹۵.</ref>، "یا آمرا بکلّ خیر"<ref>بحارالانوار، ج ۹۱، ج ۸۸، ص ۳۷۰.</ref>، "یا آمرا بالطّاعة"<ref>المقام الاسنی، ص ۸۶.</ref> و در دعایی صفت "ذی القدرة والأمر" به [[خداوند]] نسبت داده شده است <ref> بحارالانوار، ج ۸۸، ص ۱۹۴.</ref>. در روایاتی نیز به [[امر الهی]] اشاره شده است<ref>الکافی، ج ۱، ص ۲۱۶ و ج ۸، ص ۸.</ref><ref>[[احمد جمالیزاده|جمالیزاده، احمد]]، [[ امر الهی (مقاله)| امر الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.]]</ref>. | ||
==[[فرمان تشریعی | ==[[فرمان تشریعی خداوند]]== | ||
*[[فرمان تشریعی | *[[فرمان تشریعی خداوند]] به عمل اختیاری برخی از موجودات مختار مانند [[انسان]] و جنّ تعلق گرفته و بدین معناست که [[خداوند]] خواستار تحقق آن عمل است. [[احکام دینی]] ([[واجبات]] و [[مستحبات]]) که در [[آیات قرآن]] بیان شده، از مصادیق [[امر الهی]] است: {{متن قرآن|ذَلِكَ أَمْرُ اللَّهِ أَنْزَلَهُ إِلَيْكُمْ وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُعْظِمْ لَهُ أَجْرًا}}<ref>«این فرمان خداوند است که به سوی شما فرو فرستاده است و هر که از خدا پروا کند (خداوند) گناهانش را میپوشاند و برای وی پاداشی سترگ فراهم میگرداند» سوره طلاق، آیه ۵.</ref><ref>مجمعالبیان، ج ۱۰، ص ۴۶۱.</ref>، چنانکه [[دین]] نیز امر [[خداوند]] است: {{متن قرآن|لَقَدِ ابْتَغَوُا الْفِتْنَةَ مِنْ قَبْلُ وَقَلَّبُوا لَكَ الْأُمُورَ حَتَّى جَاءَ الْحَقُّ وَظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَهُمْ كَارِهُونَ}}<ref>«بیگمان آنان پیشتر هم فتنهجویی کردند و کارها را برای تو دگرگون ساختند تا آنکه حق فرا رسید و فرمان خداوند آشکار شد با آنکه آنان نمیپسندیدند» سوره توبه، آیه ۴۸.</ref><ref>جامعالبیان، مج ۶، ج ۱۰، ص ۱۸۹.</ref>. | ||
*[[پیامبر اکرم]]{{صل}} از طرف [[خداوند]] [[مأمور]] شد تا فرمانهای [[الهی]] را به [[انسانها]] برساند:{{متن قرآن|فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«از این روی آنچه فرمان مییابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان» سوره حجر، آیه ۹۴.</ref>. [[قرآن]] به صورتهایی گوناگون بر اجرای [[فرمان الهی]] تأکید کرده و [[انسانها]] را از [[مخالفت]] با آن برحذر داشته است. بر اساس آیهای اگر دو گروه از [[مؤمنان]] با یکدیگر درگیر شوند و یکی از آندو متجاوز باشد، [[مؤمنان]] دیگر [[وظیفه]] دارند با گروه متجاوز بجنگند تا به [[فرمان الهی]] باز گردد:{{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم میکند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست میدارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> در [[آیات]] دیگری [[خداوند]] کسانی را که با [[فرمان]] او [[مخالفت]] کنند از اینکه فتنهای دامنگیرشان شود یا عذابی دردناک به آنها برسد برحذر داشته است: {{متن قرآن|لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«پیامبر را میان خویش چنان فرا نخوانید که یکدیگر را فرا میخوانید؛ بیگمان خداوند کسانی از شما را که در پناه کسان دیگر، پنهانی بیرون میآیند میشناسد پس کسانی که از فرمان وی سرمیپیچند از اینکه به آنان آزمونی یا عذابی دردناک رسد باید بپرهیزند» سوره نور، آیه ۶۳.</ref> و برای [[عبرت]] آیندگان، سرگذشت گروهی از گذشتگان را بیان کرده که از [[فرمان الهی]] [[سرپیچی]] کرده و به [[عذاب]] او گرفتار شدند: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِيدًا وَعَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُكْرًا فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَكَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا}}<ref>«و چه بسیار (مردم) شهری که از فرمان پروردگار خویش و پیامبران وی سرپیچیدند و ما از آنها حسابی سخت کشیدیم و آنها را به عذابی ناشناخته عذاب کردیم پس (مردم آن شهر) عقوبت کار خود را چشیدند و پایان کار آنها زیان بود» سوره طلاق، آیه ۸-۱۰.</ref>، {{متن قرآن|فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوا يَا صَالِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ}}<ref>«پس شتر را پی کردند و از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و گفتند: ای صالح اگر از پیامبرانی عذابی را که به ما وعده میدهی بر (سر) ما بیاور! آنگاه زمینلرزه آنان را فرو گرفت و در خانهشان از پا در آمدند» سوره اعراف، آیه ۷۷-۷۸.</ref>، {{متن قرآن|فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ يَنْظُرُونَ}}<ref>«و از فرمان پروردگارشان سرپیچیدند، پس آذرخش (آسمانی) آنان را در حالی که خود مینگریستند فرو گرفت» سوره ذاریات، آیه ۴۴.</ref>. | *[[پیامبر اکرم]]{{صل}} از طرف [[خداوند]] [[مأمور]] شد تا فرمانهای [[الهی]] را به [[انسانها]] برساند:{{متن قرآن|فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«از این روی آنچه فرمان مییابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان» سوره حجر، آیه ۹۴.</ref>. [[قرآن]] به صورتهایی گوناگون بر اجرای [[فرمان الهی]] تأکید کرده و [[انسانها]] را از [[مخالفت]] با آن برحذر داشته است. بر اساس آیهای اگر دو گروه از [[مؤمنان]] با یکدیگر درگیر شوند و یکی از آندو متجاوز باشد، [[مؤمنان]] دیگر [[وظیفه]] دارند با گروه متجاوز بجنگند تا به [[فرمان الهی]] باز گردد:{{متن قرآن|وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}}<ref>«و اگر دو دسته از مؤمنان جنگ کنند، میان آنان را آشتی دهید پس اگر یکی از آن دو بر دیگری ستم کرد با آن کس که ستم میکند جنگ کنید تا به فرمان خداوند باز گردد و چون بازگشت، میان آن دو با دادگری آشتی دهید و دادگری ورزید که خداوند دادگران را دوست میدارد» سوره حجرات، آیه ۹.</ref> در [[آیات]] دیگری [[خداوند]] کسانی را که با [[فرمان]] او [[مخالفت]] کنند از اینکه فتنهای دامنگیرشان شود یا عذابی دردناک به آنها برسد برحذر داشته است: {{متن قرآن|لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«پیامبر را میان خویش چنان فرا نخوانید که یکدیگر را فرا میخوانید؛ بیگمان خداوند کسانی از شما را که در پناه کسان دیگر، پنهانی بیرون میآیند میشناسد پس کسانی که از فرمان وی سرمیپیچند از اینکه به آنان آزمونی یا عذابی دردناک رسد باید بپرهیزند» سوره نور، آیه ۶۳.</ref> و برای [[عبرت]] آیندگان، سرگذشت گروهی از گذشتگان را بیان کرده که از [[فرمان الهی]] [[سرپیچی]] کرده و به [[عذاب]] او گرفتار شدند: {{متن قرآن|وَكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِيدًا وَعَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُكْرًا فَذَاقَتْ وَبَالَ أَمْرِهَا وَكَانَ عَاقِبَةُ أَمْرِهَا خُسْرًا أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِيدًا فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا}}<ref>«و چه بسیار (مردم) شهری که از فرمان پروردگار خویش و پیامبران وی سرپیچیدند و ما از آنها حسابی سخت کشیدیم و آنها را به عذابی ناشناخته عذاب کردیم پس (مردم آن شهر) عقوبت کار خود را چشیدند و پایان کار آنها زیان بود» سوره طلاق، آیه ۸-۱۰.</ref>، {{متن قرآن|فَعَقَرُوا النَّاقَةَ وَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ وَقَالُوا يَا صَالِحُ ائْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِنْ كُنْتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ}}<ref>«پس شتر را پی کردند و از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و گفتند: ای صالح اگر از پیامبرانی عذابی را که به ما وعده میدهی بر (سر) ما بیاور! آنگاه زمینلرزه آنان را فرو گرفت و در خانهشان از پا در آمدند» سوره اعراف، آیه ۷۷-۷۸.</ref>، {{متن قرآن|فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ يَنْظُرُونَ}}<ref>«و از فرمان پروردگارشان سرپیچیدند، پس آذرخش (آسمانی) آنان را در حالی که خود مینگریستند فرو گرفت» سوره ذاریات، آیه ۴۴.</ref>. | ||
*[[انسانی]] که با وجود نعمتهای گوناگون [[الهی]]، باز هم [[فرمان خداوند]] را مبنی بر [[خضوع]] برای [[ربوبیّت الهی]] یا [[شکر نعمت]] او یا [[تأمّل]] در [[دلایل]] [[قدرت]] و [[وحدانیت]] [[خدا]]، نادیده گرفته و به [[کفر]] و [[معصیت]] رو آورد، مورد [[سرزنش]] [[قرآن]] است: {{متن قرآن|كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ}}<ref>«هرگز؛ آنچه بدو فرمان داده بود هنوز بجا نیاورده است» سوره عبس، آیه ۲۳.</ref><ref>تفسیرمراغی، مج۱۰، ج۳۰، ص۴۵ـ۴۶؛ تفسیرقاسمی، ج ۱۷، ص ۶۰؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۰۸.</ref>. | *[[انسانی]] که با وجود نعمتهای گوناگون [[الهی]]، باز هم [[فرمان خداوند]] را مبنی بر [[خضوع]] برای [[ربوبیّت الهی]] یا [[شکر نعمت]] او یا [[تأمّل]] در [[دلایل]] [[قدرت]] و [[وحدانیت]] [[خدا]]، نادیده گرفته و به [[کفر]] و [[معصیت]] رو آورد، مورد [[سرزنش]] [[قرآن]] است: {{متن قرآن|كَلَّا لَمَّا يَقْضِ مَا أَمَرَهُ}}<ref>«هرگز؛ آنچه بدو فرمان داده بود هنوز بجا نیاورده است» سوره عبس، آیه ۲۳.</ref><ref>تفسیرمراغی، مج۱۰، ج۳۰، ص۴۵ـ۴۶؛ تفسیرقاسمی، ج ۱۷، ص ۶۰؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۰۸.</ref>. | ||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==اوصاف [[فرمان تشریعی]]== | ==اوصاف [[فرمان تشریعی]]== | ||
*[[فرمان تشریعی | *[[فرمان تشریعی خداوند]] دارای چند ویژگی است: | ||
#[[فرمان خداوند]] متناسب با [[قدرت]] شخص مکلّف است: {{متن قرآن|لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ}}<ref>«خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمیکند: هر کس آنچه نیکی ورزیده به سود خود و آنچه بدی کرده است به زیان خویش است؛ پروردگارا! اگر فراموش کردیم یا لغزیدیم بر ما مگیر، پروردگارا! بر دوش ما بار گران مگذار چنان که بر دوش پیشینیان ما نهادی؛ پروردگارا! چیزی که در توان ما نیست بر گرده ما منه و از ما درگذر و ما را بیامرز و بر ما ببخشای؛ تو سرور مایی، پس ما را بر گروه کافران پیروز فرما» سوره بقره، آیه ۲۸۶.</ref> و [[خداوند]] کسانی را که [[ایمان]] آورده و کارهای [[نیکو]] انجام دهند، به اموری [[تکلیف]] میکند که برایشان دشوار نباشد: {{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا}}<ref>«و امّا آن کس که ایمان آورد و کار شایستهای کند، او را پاداش، نکویی خواهد بود و کار را بر او آسان خواهیم گرفت» سوره کهف، آیه ۸۸.</ref><ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۳۶۲.</ref>. | #[[فرمان خداوند]] متناسب با [[قدرت]] شخص مکلّف است: {{متن قرآن|لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ}}<ref>«خداوند به هیچ کس جز (برابر با) توانش تکلیف نمیکند: هر کس آنچه نیکی ورزیده به سود خود و آنچه بدی کرده است به زیان خویش است؛ پروردگارا! اگر فراموش کردیم یا لغزیدیم بر ما مگیر، پروردگارا! بر دوش ما بار گران مگذار چنان که بر دوش پیشینیان ما نهادی؛ پروردگارا! چیزی که در توان ما نیست بر گرده ما منه و از ما درگذر و ما را بیامرز و بر ما ببخشای؛ تو سرور مایی، پس ما را بر گروه کافران پیروز فرما» سوره بقره، آیه ۲۸۶.</ref> و [[خداوند]] کسانی را که [[ایمان]] آورده و کارهای [[نیکو]] انجام دهند، به اموری [[تکلیف]] میکند که برایشان دشوار نباشد: {{متن قرآن|وَأَمَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُ جَزَاءً الْحُسْنَى وَسَنَقُولُ لَهُ مِنْ أَمْرِنَا يُسْرًا}}<ref>«و امّا آن کس که ایمان آورد و کار شایستهای کند، او را پاداش، نکویی خواهد بود و کار را بر او آسان خواهیم گرفت» سوره کهف، آیه ۸۸.</ref><ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۳۶۲.</ref>. | ||
# [[فرمان]] دادن مخصوص [[خداوند]] است و کسی جز او [[قدرت]] صدور فرمانی را ندارد: {{متن قرآن|يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ}}<ref>«روزی که هیچ کس برای دیگری هیچ اختیاری ندارد و در این روز، کار یکسره با خداوند است» سوره انفطار، آیه ۱۹.</ref><ref>روح البیان، ج ۱۰، ص ۳۶۲.</ref> تخصیص این امر به [[روز قیامت]] در [[آیه]] مذکور، به اعتبار [[ظهور]] آن در [[قیامت]] است<ref>التفسیرالکبیر، ج۳۱، ص ۸۶ ـ ۸۷؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۲۹.</ref>. این مطلب از روایتی نیز قابل استفاده است. براساس این [[روایت]] [[امام باقر]]{{ع}} [[فرمان]] دادن را همواره حتی در [[دنیا]] ویژه [[خداوند]] دانستهاند<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۸۳.</ref>. | # [[فرمان]] دادن مخصوص [[خداوند]] است و کسی جز او [[قدرت]] صدور فرمانی را ندارد: {{متن قرآن|يَوْمَ لَا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئًا وَالْأَمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلَّهِ}}<ref>«روزی که هیچ کس برای دیگری هیچ اختیاری ندارد و در این روز، کار یکسره با خداوند است» سوره انفطار، آیه ۱۹.</ref><ref>روح البیان، ج ۱۰، ص ۳۶۲.</ref> تخصیص این امر به [[روز قیامت]] در [[آیه]] مذکور، به اعتبار [[ظهور]] آن در [[قیامت]] است<ref>التفسیرالکبیر، ج۳۱، ص ۸۶ ـ ۸۷؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۲۹.</ref>. این مطلب از روایتی نیز قابل استفاده است. براساس این [[روایت]] [[امام باقر]]{{ع}} [[فرمان]] دادن را همواره حتی در [[دنیا]] ویژه [[خداوند]] دانستهاند<ref>مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۶۸۳.</ref>. | ||
# [[فرمان تشریعی | # [[فرمان تشریعی خداوند]] تخلّفپذیر است {{متن قرآن|لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ}}<ref>«پیامبر را میان خویش چنان فرا نخوانید که یکدیگر را فرا میخوانید؛ بیگمان خداوند کسانی از شما را که در پناه کسان دیگر، پنهانی بیرون میآیند میشناسد پس کسانی که از فرمان وی سرمیپیچند از اینکه به آنان آزمونی یا عذابی دردناک رسد باید بپرهیزند» سوره نور، آیه ۶۳.</ref>، زیرا [[اطاعت]] کردن از [[فرمان تشریعی]] امری اختیاری است و [[انسان]] میتواند آن را [[امتثال]] یا با آن [[مخالفت]] کند<ref>تفسیر صدرالمتألهین، ج ۵، ص ۳۸۴.</ref>.<ref>[[احمد جمالیزاده|جمالیزاده، احمد]]، [[ امر الهی (مقاله)| امر الهی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.]]</ref>. | ||