اجتباء الهی: تفاوت میان نسخه‌ها

: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[اجتباء الهی در قرآن]] | [[اجتباء الهی در حدیث]] | [[اجتباء الهی در کلام اسلامی]] | [[اجتباء الهی در عرفان اسلامی]] | [[مقام اجتباء الهی]]</div>

'''اجتباء الهی''' گزینش بندگان خاص برای رهایی از تشتّت و بهره‌مندی از فیض‌های ویژه<ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۱۱۶ - ۱۲۰.</ref>.

*واژه اجتبا از باب افتعال و از ریشه "ج ب ی" است. لغویان، جبی را به‌معنای جمع کردن "گردآوری" دانسته‌اند<ref> لسان‌العرب، ج۲، ص۱۷۴؛ الصحاح، ج‌۶، ص‌۹۷؛ ترتیب‌العین، ص‌۱۲۶.</ref>؛ بدین سبب حوض را که محلّ گردآوری آب است، جابیه، و خراج را که از اطراف و اکناف گردآوری می‌شود، مَجْبی نامیده‌اند<ref>النهایه، ج‌۱، ص‌۲۳۱؛ ترتیب العین، ص‌۱۲۶.</ref>. از آن‌جا که باب افتعال بر قصد و اختیار دلالت می‌کند می‌توان اجتبا را به‌معنای اختیار کردن شیء برای گردآوری و رهایی بخشیدن آن از تشتّت و پراکندگی دانست<ref> التّحقیق، ج‌۲، ص‌۵۳.</ref>. اجتبا و برگزیدن بنده از ناحیه خداوند به‌معنای اختصاص دادن او به فیض‌های خاص الهی است که نتیجه آن حاصل شدن انواع نعمت‌ها برای او، بدون هیچ‌گونه سعی و تلاشی است و این موهبت تنها برای پیامبران و صدیقان و شهدا خواهد بود<ref> مفردات، ص‌۱۸۶، "جبی"؛ دائرة‌الفرائد، ج‌۵، ص‌۴۱.</ref>. در قرآن کریم، مشتقّات "جبی" ۱۲ بار به‌کار رفته که ۱۰ مورد آن به بحث "اجتبا" مربوط است. در موارد یاد‌شده، به جز یک مورد که به‌معنای لغوی اجتبا {{متن قرآن|وَإِذَا لَمْ تَأْتِهِم بِآيَةٍ قَالُواْ لَوْلاَ اجْتَبَيْتَهَا قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يُوحَى إِلَيَّ مِن رَّبِّي هَذَا بَصَائِرُ مِن رَّبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ }} <ref> و چون برای آنان آیه‌ای (دلخواه آنان) نیاورده‌ای می‌گویند: چرا خود آیه‌ای برنگزیدی؟ بگو من تنها از آنچه از سوی پروردگارم به من وحی می‌شود پیروی می‌کنم؛ این (ها) بینش‌هایی است از سوی پروردگارتان و رهنمود و بخشایشی است برای مردمی که ایمان دارند؛ سوره اعراف، آیه: ۲۰۳.</ref>. ارتباط دارد، به حقیقت اجتبا "معنای مصطلح آن" همراه با علم به تأویل احادیث{{متن قرآن|قُل لِّمَن مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ قُل لِلَّهِ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَيَجْمَعَنَّكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لاَ رَيْبَ فِيهِ الَّذِينَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ }} <ref> بگو آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن کیست؟ بگو از آن خداوند است که بر خویش بخشایش را بر خویش مقرّر داشته  است، شما را تا روز رستخیز- که در آن تردیدی نیست- گرد می‌آورد؛ کسانی که به خویشتن زیان رسانده‌اند ایمان نمی‌آورند؛ سوره انعام، آیه: ۱۲.</ref>. و هدایت مانند {{متن قرآن|شَاكِرًا لِّأَنْعُمِهِ اجْتَبَاهُ وَهَدَاهُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ }} <ref> سپاسگزار نعمت‌های او بود؛ (خداوند) او را برگزید و به راهی راست راهنمایی کرد؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۱.</ref>، {{متن قرآن|وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ }} <ref> و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم؛ سوره انعام، آیه: ۸۷.</ref> و صلاح {{متن قرآن|فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِينَ }} <ref> اما پروردگارش او را برگزید و او را از شایستگان کرد؛ سوره قلم، آیه: ۵۰.</ref> و علم به غیب {{متن قرآن|مَّا كَانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى مَا أَنتُمْ عَلَيْهِ حَتَّىَ يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَجْتَبِي مِن رُّسُلِهِ مَن يَشَاء فَآمِنُواْ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَإِن تُؤْمِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَلَكُمْ أَجْرٌ عَظِيمٌ  }} <ref> خداوند بر آن نیست که مؤمنان را به حالی که شما بر آن هستید رها سازد تا آنکه ناپاک را از پاک جدا کند؛ و (نیز) بر آن نیست که شما را از نهان آگاه گرداند اما خداوند از فرستادگان خویش هر که را بخواهد برمی‌گزیند؛ پس به خداوند و فرستادگانش ایمان آورید و اگر ایمان آورید و پرهیزگاری ورزید پاداشی سترگ خواهید داشت؛ سوره آل عمران، آیه: ۱۷۹.</ref> و نفی حرج {{متن قرآن|وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ }} <ref> و در (راه) خداوند چنان که سزاوار جهاد (در راه) اوست جهاد کنید؛ او شما را برگزید و در دین- که همان آیین پدرتان ابراهیم است - هیچ تنگنایی برای شما ننهاد، او شما را پیش از این و در این (قرآن) مسلمان نامید تا پیامبر بر شما گواه باشد و شما بر مردم گواه باشید پس نماز را برپا دارید و زکات بپردازید و به (ریسمان) خداوند چنگ زنید؛ او سرور شماست که نیکو یار و نیکو یاور است؛ سوره حج، آیه: ۷۸.</ref> اشاره شده است<ref>[[حسن رضایی| رضایی، حسن]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج ۲، ص ۱۱۶ - ۱۲۰.</ref>.

==اجتباء در فقه سیاسی==

*اجتباء: جمع‌ کردن به [[انتخاب]]<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۸۶.</ref>، [[گزینش]] و [[برگزیدن]]<ref>بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۰.</ref>، مقرّب‌ کردن<ref>احمد بن یوسف سمین حلبی، عمدة الحفاظ، ج۱، ص۳۵۲.</ref>، ریشه آن "جبی" به معنای جمع چیزی و تجمع<ref>ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۵۰۳.</ref>.

*{{متن قرآن|وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحَادِيثِ}}<ref>«و بدین گونه پروردگارت تو را برمی‌گزیند و به تو از (دانش) خوابگزاری می‌آموزد» سوره یوسف، آیه ۶.</ref>.

*در [[قرآن کریم]] [[گزینش]] و [[انتخاب انبیا]] و [[رسل]] [[الهی]] با دو لفظ "[[اصطفاء]]" و "اجتباء" آمده است. در "اجتباء" مفهوم دقت در [[انتخاب]]، وجود امتیاز خاص در منتخب و [[انتخاب]] [[اصلح]] نهفته است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۲، ص۵۳.</ref>. در جریان [[انتخاب]] [[الهی]]، به منتخبان انواع نعمت‌های مادی و [[معنوی]] اختصاص داده می‌شود<ref>حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۸۶.</ref> که این منتخبان به [[مقام نبوت]]،[[ رسالت]] و [[امامت]] می‌رسند. [[انتخاب]] [[الهی]] با [[انتخابات]] مردمی این تفاوت را دارد که بر اساس [[علم]]،[[ بصیرت]]، [[ امتحان]] و [[ابتلا]] صورت گرفته و برای [[انسان‌ها]] که مخاطبان [[وحی الهی]] هستند، [[انتصابی]] [[شایسته]] است<ref>[[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص:۴۵-۴۶.</ref>.