بدون خلاصۀ ویرایش
(←مقدمه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲: | خط ۲: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام علی]]{{ع}} است. "'''امام علی'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام علی]]{{ع}} است. "'''[[امام علی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام علی در قرآن]] | [[امام علی در حدیث]] | [[امام علی در کلام اسلامی]]</div> | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام علی در قرآن]] | [[امام علی در حدیث]] | [[امام علی در کلام اسلامی]]</div> | ||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*[[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]]{{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن [[حضرت]]، از ابعاد مختلفی تنبه آفرین و آموزنده است. [[کارگزاران حکومت علی]]{{ع}} یکی از ابعاد مهم [[سیاست علوی]] را مینمایانند: چگونگی [[گزینش]] آنان و نظارتی که [[امام]]{{ع}} پس از [[گزینش]] داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، | * [[حکومت]] تقریباً پنج ساله [[امام علی]]{{ع}} از جهات گوناگونی قابل بررسی است و [[تأمل]] در [[سیره حکومتی]] آن [[حضرت]]، از ابعاد مختلفی تنبه آفرین و آموزنده است. [[کارگزاران حکومت علی]]{{ع}} یکی از ابعاد مهم [[سیاست علوی]] را مینمایانند: چگونگی [[گزینش]] آنان و نظارتی که [[امام]]{{ع}} پس از [[گزینش]] داشته است و... از این مسائل، گاهی در ابواب و فصول مختلف این اثر، سخن رفته است. اکنون در این مدخل، [[یادآوری]] میکنیم که [[کارگزاران امام علی]]{{ع}} را در چند دسته میتوان طبقهبندی کرد: | ||
#افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژهای که میتوان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]]{{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]]{{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] نیکخوی و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقهای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژهای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]]{{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، [[مالک اشتر]]، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایهای ندارد. درباره [[ابن عباس]]، شایعه چنگاندازی وی بر [[بیت المال]] [[بصره]]، قابل تأمل است و درباره [[قیس]] بن سعد، با همه بزرگی، [[عزل]] وی از [[حکومت مصر]]، قابل توجه است. | #افراد [[متدین]]، مورد [[اعتماد]]، مدیر، [[مدبر]] و دارای [[شخصیت اجتماعی]] ویژهای که میتوان آنان را از [[یاران]] برجسته [[علی]]{{ع}} و از پیشتازان آنها نامید. اینان، بازوان ستبر [[علی]]{{ع}} در [[حکومت]] و [[مشاوران]] [[نیکخوی]] و [[مخلص]] آن بزرگوار بودند. [[مالک اشتر]]، از این مجموعه است که ابتدا [[امام]] وی را بر [[حکومت]] "جزیره" (منطقهای بین دجله و [[فرات]] که به لحاظ نزدیکی به [[شام]]، از اهمیت ویژهای برخوردار بود) گماشت و سپس، وی را راهی [[مصر]] کرد. همچنین در این مجموعه، [[عبد الله بن عباس]] است که [[فرماندار بصره]] بود و نیز [[قیس بن سعد بن عباده]]، که ابتدا به [[مصر]] رفت و آن گاه به [[حکومت]] [[آذربایجان]] گماشته شد. اینان به هنگام [[نبرد]]، در [[سپاه علی]]{{ع}} بودند، نه در منطقه [[حکومت]] خویش؛ زیرا کسانی که قابلیت [[فرماندهی]] و [[شایستگی]] مشاورت داشتند، اندک بودند. با نگاه [[تاریخی]]، دراین میان، [[مالک اشتر]]، چهره منوری است که هیچ گونه پیرایهای ندارد. درباره [[ابن عباس]]، [[شایعه]] چنگاندازی وی بر [[بیت المال]] [[بصره]]، قابل [[تأمل]] است و درباره [[قیس]] بن سعد، با همه بزرگی، [[عزل]] وی از [[حکومت مصر]]، قابل توجه است. | ||
#افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونهای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهرههایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به درستی از بحرانها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، | #افراد [[متدین]]، [[متعهد]] و معتمدی که به گونهای [[ضعف]] [[مدیریت]] داشتند و در [[تدبیر امور]]، از جایگاهی بلند برخوردار نبودند. اینان، چهرههایی موجه بودند؛ اما در کوران حوادث نتوانستند تصمیمی [[استوار]] بگیرند و به [[درستی]] از بحرانها [[نجات]] یابند. [[محمد بن ابی بکر]]، با همه ارجمندی، نتوانست [[مصر]] را آرام نگه دارد و پس از [[شورش]] هواداران [[معاویه]]، توان [[دفاع]] را از دست داد. [[ابو ایوب انصاری]]، با همه جلالت و [[عظمت]]، از رویارویی با [[بُسر]] بن أرطأة، عاجز آمد و فرار کرد. [[سهل بن حنیف]]، پس از [[شورش]] [[فارس]] و سر برتافتن [[مردمان]] آن سامان از پرداخت [[مالیات]]، نتوانست بر آنها چیره شود و از این رو، برکنار شد. [[عبید الله بن عباس]] نیز از مقابل [[بُسر]]، فرار کرد. [[عثمان بن حنیف]]، در رویارویی با فریبگری جَمَلیان، میدان را از دست داد و [[شکست]] خورد و دستگیر شد. [[کمیل بن زیاد]]، در رویارویی با هجومها و غارتگریهای [[معاویه]]، تاب نیاورد. از این رو، آهنگ "مقابله به مِثْل" کرد و به [[غارت]] مناطق [[شام]]، روی آورد که [[علی]]{{ع}} او را [[سرزنش]] کرد. | ||
#کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از ایمانی ریشهدار، برخوردار نبودند، گو این که سیاستمدارانی بودند اهل [[تدبیر]] با [[مدیریتی]] کارآمد. اینان، از چنگانداختن بر [[بیت المال]] و [[اسراف]] و تبذیر در آن، باکی نداشتند. [[امام]]{{ع}} از چنین کارگزارانی شکایت داشت و خطاب به آنان میفرمود: "اگر کاسهای به یکی از شما بسپارم، دستهاش را میدزدد!"<ref>{{متن حدیث|لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!}}؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.</ref> [[زیاد بن ابیه]]، از این گونه کسان است. او به سبب تصرفهای ناروا در [[بیتالمال]]، [[اعتراض]] [[امام علی]]{{ع}} را علیه خود برانگیخت و پس از [[شهادت امام]]{{ع}} به [[معاویه]] پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. [[منذر بن جارود]] نیز بدان جهت که در [[بیت المال]]، حیف و میلْ روا داشته بود، مورد [[عتاب]] [[امام]]{{ع}} قرار گرفت. [[نعمان بن عجلان]]، پس از [[بذل و بخشش]] [[بیت المال]] به افراد قبیلهاش و تصرفات ناروا به نفع خود، [[عتاب]] [[علی]]{{ع}} را برانگیخت. آنگاه فرار کرد و به [[معاویه]] پیوست. [[یزید بن حجیه]] و [[مَصْقَلة بن هُبَیره]] و [[قَعْقاع بن شور]] نیز چنین کردند<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۱۷.</ref>. | #کسانی که باوری [[استوار]] نداشتند و از [[ایمانی]] ریشهدار، برخوردار نبودند، گو این که سیاستمدارانی بودند [[اهل]] [[تدبیر]] با [[مدیریتی]] کارآمد. اینان، از چنگانداختن بر [[بیت المال]] و [[اسراف]] و [[تبذیر]] در آن، باکی نداشتند. [[امام]]{{ع}} از چنین کارگزارانی [[شکایت]] داشت و خطاب به آنان میفرمود: "اگر کاسهای به یکی از شما بسپارم، دستهاش را میدزدد!"<ref>{{متن حدیث|لَوِ ائْتَمَنْتُ أَحَدَکم عَلی قَدَحٍ، لأخَذَ عِلاقَتَهُ!}}؛ البدایة والنهایة، ج ۷، ص ۳۲۶.</ref> [[زیاد بن ابیه]]، از این گونه کسان است. او به سبب تصرفهای ناروا در [[بیتالمال]]، [[اعتراض]] [[امام علی]]{{ع}} را علیه خود برانگیخت و پس از [[شهادت امام]]{{ع}} به [[معاویه]] پیوست و از ارتکاب جنایت، روی برنتافت. [[منذر بن جارود]] نیز بدان جهت که در [[بیت المال]]، [[حیف]] و میلْ روا داشته بود، مورد [[عتاب]] [[امام]]{{ع}} قرار گرفت. [[نعمان بن عجلان]]، پس از [[بذل و بخشش]] [[بیت المال]] به افراد قبیلهاش و تصرفات ناروا به نفع خود، [[عتاب]] [[علی]]{{ع}} را برانگیخت. آنگاه فرار کرد و به [[معاویه]] پیوست. [[یزید بن حجیه]] و [[مَصْقَلة بن هُبَیره]] و [[قَعْقاع بن شور]] نیز چنین کردند<ref>[[محمد محمدی ریشهری|محمدی ریشهری، محمد]]، [[گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین (کتاب)|گزیده دانشنامه امیرالمؤمنین]]، ص ۸۱۷.</ref>. | ||
==فهرست گارگزارن== | ==فهرست گارگزارن== | ||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
* [[قثم بن عباس]] | * [[قثم بن عباس]] | ||
=== [[کارگزاران مدینه]]=== | === [[کارگزاران مدینه]]=== | ||
* [[تمیم بن عمرو، ابو حبیش]] (فرماندار مدینه) | * [[تمیم بن عمرو، ابو حبیش]] (فرماندار [[مدینه]]) | ||
* [[سهل بن حنیف بن وهب انصاری]] (فرماندار مدینه) | * [[سهل بن حنیف بن وهب انصاری]] (فرماندار [[مدینه]]) | ||
* [[تمّام بن عباس]] (فرماندار مدینه) | * [[تمّام بن عباس]] (فرماندار [[مدینه]]) | ||
* [[ابوایوب انصاری]] (فرماندار مدینه) | * [[ابوایوب انصاری]] (فرماندار [[مدینه]]) | ||
* [[حارث بن ربیع، ابو زیاد]] (کارگزار مدینه) | * [[حارث بن ربیع، ابو زیاد]] ([[کارگزار]] [[مدینه]]) | ||
=== [[کارگزاران کوفه]]=== | === [[کارگزاران کوفه]]=== | ||
* [[ابوموسی اشعری]] (استاندار کوفه) | * [[ابوموسی اشعری]] ([[استاندار کوفه]]) | ||
* [[قرظة بن کعب بن عمرو انصاری]] (استاندار کوفه) | * [[قرظة بن کعب بن عمرو انصاری]] ([[استاندار کوفه]]) | ||
* [[عقبة بن عمرو انصاری]] (جانشین امیرالمؤمنین در کوفه) | * [[عقبة بن عمرو انصاری]] ([[جانشین]] [[امیرالمؤمنین]] در [[کوفه]]) | ||
* [[هانی بن هوذه]] (جانشین امام علی در کوفه) | * [[هانی بن هوذه]] ([[جانشین]] [[امام علی]] در [[کوفه]]) | ||
=== [[کارگزاران یمن]]=== | === [[کارگزاران یمن]]=== | ||
* [[حبیب بن منتجب]] (فرماندار یکی از شهرهای یمن) | * [[حبیب بن منتجب]] (فرماندار یکی از شهرهای [[یمن]]) | ||
* [[سعید بن نمران همدانی]] (کارگزار جند) | * [[سعید بن نمران همدانی]] ([[کارگزار]] [[جند]]) | ||
* [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب]] (کارگزار یمن) | * [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب]] ([[کارگزار یمن]]) | ||
=== [[کارگزاران نهروان، فرات و بهرسیر]]=== | === [[کارگزاران نهروان، فرات و بهرسیر]]=== | ||
* [[عبدالله بن خباب بن ارت]] (کارگزار نهروان) | * [[عبدالله بن خباب بن ارت]] ([[کارگزار]] [[نهروان]]) | ||
* [[عبیده سلمانی]] (کارگزار فرات) | * [[عبیده سلمانی]] ([[کارگزار]] [[فرات]]) | ||
* [[عدی بن حارث]] (کارگزار بهرسیر) | * [[عدی بن حارث]] ([[کارگزار]] بهرسیر) | ||
=== [[کارگزاران مداین]]=== | === [[کارگزاران مداین]]=== | ||
* [[حذیفة بن یمان]] (فرماندار مداین) | * [[حذیفة بن یمان]] (فرماندار [[مداین]]) | ||
* [[یزید بن قیس ارحبی]] (کارگزار مداین) | * [[یزید بن قیس ارحبی]] ([[کارگزار]] [[مداین]]) | ||
* [[لام بن زیاد بن غطیف]] (کارگزار مداین) | * [[لام بن زیاد بن غطیف]] ([[کارگزار]] [[مداین]]) | ||
* [[سعد بن مسعود ثقفی]] (فرماندار مداین) | * [[سعد بن مسعود ثقفی]] (فرماندار [[مداین]]) | ||
=== [[کارگزاران جزیره و اطراف آن]]=== | === [[کارگزاران جزیره و اطراف آن]]=== | ||
* [[ابو حسان بن حسان بکری]] (فرماندار شهر انبار) | * [[ابو حسان بن حسان بکری]] (فرماندار [[شهر انبار]]) | ||
* [[مالک بن کعب ارحبی]] (فرماندار عین التمر) | * [[مالک بن کعب ارحبی]] (فرماندار [[عین التمر]]) | ||
* [[کمیل بن زیاد نخعی]] (فرماندار هیت) | * [[کمیل بن زیاد نخعی]] ([[فرماندار هیت]]) | ||
* [[مالک اشتر ]] (کارگزار جزیره) | * [[مالک اشتر]] ([[کارگزار]] جزیره) | ||
* [[شبیب بن عامر]] (کارگزار نصیبین) | * [[شبیب بن عامر]] ([[کارگزار]] نصیبین) | ||
=== [[کارگزاران جبّل و کسکر]]=== | === [[کارگزاران جبّل و کسکر]]=== | ||
* [[سلیمان بن صرد خزاعی]] (کارگزار جبّل) | * [[سلیمان بن صرد خزاعی]] ([[کارگزار]] جبّل) | ||
* [[قدامه بن عجلان]] (کارگزار کسکر) | * [[قدامه بن عجلان]] ([[کارگزار]] کسکر) | ||
* [[قعقاع بن شور ذهلی]] (کارگزار کسکر) | * [[قعقاع بن شور ذهلی]] ([[کارگزار]] کسکر) | ||
=== [[کارگزاران بحرین، عمان و اهواز]]=== | === [[کارگزاران بحرین، عمان و اهواز]]=== | ||
* [[عمر بن ابی سلمه]] (فرماندار بحرین) | * [[عمر بن ابی سلمه]] ([[فرماندار بحرین]]) | ||
* [[نعمان بن عجلان زرقی]] (فرماندار بحرین و عمان) | * [[نعمان بن عجلان زرقی]] ([[فرماندار بحرین]] و عمان) | ||
* [[عمرو بن سلمه ارحبی]] | * [[عمرو بن سلمه ارحبی]] | ||
* [[حلوف بن عوف ازدی]] (کارگزار عمان) | * [[حلوف بن عوف ازدی]] ([[کارگزار]] عمان) | ||
* [[خریت بن راشد ناجی]] (کارگزار اهواز) | * [[خریت بن راشد ناجی]] ([[کارگزار]] [[اهواز]]) | ||
=== [[کارگزاران فارس]]=== | === [[کارگزاران فارس]]=== | ||
* [[منذر بن جارود عبدی]] (فرماندار اصطخر فارس) | * [[منذر بن جارود عبدی]] (فرماندار [[اصطخر فارس]]) | ||
* [[مصقله بن هبیره شیبانی]] (فرماندار اردشیر خرّه) | * [[مصقله بن هبیره شیبانی]] (فرماندار اردشیر خرّه) | ||
* [[زیاد بن ابیه]] (کارگزار فارس) | * [[زیاد بن ابیه]] ([[کارگزار]] [[فارس]]) | ||
=== [[کارگزاران اصفهان، ری، قزوین و همدان]]=== | === [[کارگزاران اصفهان، ری، قزوین و همدان]]=== | ||
* [[مخنف بن سلیم ازدی]] (استاندار | * [[مخنف بن سلیم ازدی]] (استاندار [[اصفهان]]، [[ری]]، [[قزوین]] و [[همدان]]) | ||
* [[یزید بن قیس ارحبی]] (استاندار | * [[یزید بن قیس ارحبی]] (استاندار [[اصفهان]]، [[ری]] و [[همدان]]) | ||
* [[یزید بن قیس حجّیه تیمی]] (کارگزار ری) | * [[یزید بن قیس حجّیه تیمی]] ([[کارگزار]] [[ری]]) | ||
* [[ربیع بن خثیم کوفی ]] (کارگزار قزوین) | * [[ربیع بن خثیم کوفی]] ([[کارگزار]] [[قزوین]]) | ||
* [[جریر بن عبدالله بجلی]] (کارگزار همدان از طرف | * [[جریر بن عبدالله بجلی]] ([[کارگزار]] [[همدان]] از طرف [[عثمان]]، که تا مدتی بعد از [[خلافت حضرت علی]]{{ع}} در این سمت باقی بود) | ||
=== [[کارگزاران خراسان، سجستان و کرمان]]=== | === [[کارگزاران خراسان، سجستان و کرمان]]=== | ||
* [[جعده بن هبیره]] (کارگزار خراسان) | * [[جعده بن هبیره]] ([[کارگزار خراسان]]) | ||
* [[خلید بن قرّه یربوعی]] (کارگزار خراسان) | * [[خلید بن قرّه یربوعی]] ([[کارگزار خراسان]]) | ||
* [[حریث بن جابر حنفی بکری]] (کارگزار خراسان) | * [[حریث بن جابر حنفی بکری]] ([[کارگزار خراسان]]) | ||
* [[عون بن جعده]] (کارگزار سجستان و سیستان) | * [[عون بن جعده]] ([[کارگزار]] [[سجستان]] و سیستان) | ||
* [[ربعی بن کائس عنبری]] (کارگزار سجستان) | * [[ربعی بن کائس عنبری]] ([[کارگزار]] [[سجستان]]) | ||
* [[عبدالله بن اهتم]] (کارگزار کرمان) | * [[عبدالله بن اهتم]] ([[کارگزار]] کرمان) | ||
=== [[کارگزاران آذربایجان و حلوان]]=== | === [[کارگزاران آذربایجان و حلوان]]=== | ||
* [[اشعث بن قیس]] (کارگزار آذربایجان) | * [[اشعث بن قیس]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]]) | ||
* [[اسود بن قطبه]] (کارگزار حلوان) | * [[اسود بن قطبه]] ([[کارگزار]] [[حلوان]]) | ||
* [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] (کارگزار آذربایجان) | * [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]]) | ||
* [[عبدالله بن شبیل احمسی]] (جانشین قیس در آذربایجان) | * [[عبدالله بن شبیل احمسی]] ([[جانشین]] [[قیس]] در [[آذربایجان]]) | ||
* [[سعد بن حارث خزاعی]] (کارگزار آذربایجان) | * [[سعد بن حارث خزاعی]] ([[کارگزار]] [[آذربایجان]]) | ||
=== [[استانداران مصر]]=== | === [[استانداران مصر]]=== | ||
* [[محمد بن ابی حذیفه]] | * [[محمد بن ابی حذیفه]] | ||
* [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] (استاندار مصر) | * [[قیس بن سعد بن عباده انصاری]] (استاندار [[مصر]]) | ||
* [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] (استاندار مصر) | * [[مالک بن حارث اشتر نخعی]] (استاندار [[مصر]]) | ||
* [[محمد بن ابی بکر]] (استاندار مصر) | * [[محمد بن ابی بکر]] (استاندار [[مصر]]) | ||
=== [[استانداران بصره]]=== | === [[استانداران بصره]]=== | ||
* [[عثمان بن حنیف انصاری]] (استاندار بصره) | * [[عثمان بن حنیف انصاری]] ([[استاندار بصره]]) | ||
* [[ابوالاسود دؤلی]] (استاندار بصره) | * [[ابوالاسود دؤلی]] ([[استاندار بصره]]) | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{پایان}} | {{پایان}} |