امام رضا علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = اهل بیت پیامبر خاتم

| عنوان مدخل =  

| مداخل مرتبط = [[امام رضا در کلام اسلامی]] - [[امام رضا در تاریخ اسلامی]] - [[امام رضا از دیدگاه اهل سنت]]

| پرسش مرتبط =

}}

| تصویر =ضریح امام رضا.jpg

| نقش = امام هشتم [[شیعه|شیعیان]]  

| کنیه = ابوالحسن  

| محل زندگی = [[مدینه]] • مرو

 

== ولادت و نیاکان ==

[[امام رضا]]{{ع}} دهمین نفر از [[چهارده معصوم]]{{ع}} و هشتمین [[پیشوای مسلمانان]] در ۱۱ [[ذی قعده]] سال ۱۴۸ﻫ.ق در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۴۸۶؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ج۲، ص۵۹۱.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۵؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۹؛ [[رحمت الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام رضا (مقاله)|امامت امام رضا]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۴۳۴.</ref>

 

پدر ارجمندش [[موسی بن جعفر]]{{ع}} [[امام هفتم]] و مادر آن حضرت [[خیزران]] نامیده می‌شد<ref>سبط ابن جوزی، یوسف شمس الدین، تذکرة الخواص، ص۳۱۵؛ شیروانی، میرزاحیدرعلی، مناقب اهل بیت، ص۱۳.</ref>. برخی هم گفته‌اند اسم آن بانوی محترمه نجمه و کنیه‌اش [[ام البنین]] بوده است<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۰؛ اربلی، ابن ابوالفتح، کشف الغمة، ج۳، ص۱۰۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۸۳.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۵؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۹؛ [[رحمت الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام رضا (مقاله)|امامت امام رضا]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]، ص۴۳۴؛ [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص۲۷۶.</ref>

 

== نام و نسب ==

نام [[مبارک]] امام رضا{{ع}}، علی است.

کنیه حضرت ابوالحسن است<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ ۲۴۷.</ref>.

 

مشهورترین [[لقب]] [[امام هشتم]]{{ع}}، [[رضا]] است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۵.</ref>.

 

درباره [[همسر]] آن حضرت باید گفت، ایشان اُم ولد بوده و «[[سبیکه نوبیه]]» نام داشت. گفته شده است که وی از [[خاندان]] [[ماریه قبطیه]]، یعنی مادر [[ابراهیم]]، فرزند [[رسول اکرم]]{{صل}} بوده است<ref>کلینی، کافی، ج۲، ص۴۱۳.</ref>. همچنین از اُم حبیبه، دختر [[مأمون عباسی]] نیز به عنوان دیگر همسر آن امام یاد شده است<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۴۲۲.</ref> که [[مأمون]] با انگیزه [[سیاسی]] وی را به [[تزویج]] امام در آورد، چنان که بعدها دختر دیگرش اُم فضل را به [[عقد]] [[امام جواد]]{{ع}} در آورد»<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۶۷.</ref>.

 

درباره [[فرزندان امام رضا]]{{ع}} با آنکه در برخی منابع اسامی متعددی ذکر شده است و برای نمونه، [[سبط ابن جوزی]]، فرزندانی با نام‌های محمد، حسن، جعفر، ابراهیم و [[عایشه]] برای آن امام ذکر کرده است<ref>سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۳۴۰.</ref>، اما [[شیخ مفید]] [[معتقد]] است [[امام رضا]]{{ع}} [[فرزندی]] جز امام جواد{{ع}} نداشته است<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۶۳.</ref>. موضوعی که در [[روایات]] بسیار و از سوی امام جواد{{ع}} نیز بر آنها تأکید شده است<ref>کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۴.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]]، ص۷۲.</ref>

 

== سرگذشت تاریخی==

در دوران [[امامت]] [[حضرت رضا]] مکتب [[اهل بیت]]{{عم}} از جهت [[علمی]] و [[اجتماعی]] به حدّی [[رشد]] کرده و گسترش یافته بود که می‌توانست [[قدرت سیاسی]] را [[تجربه]] نماید. برخلاف شروع امامت پدرش، امامت آن جناب به طور علنی و با [[قدرت]] شروع شد و در پاسخ کسانی که می‌گفتند حضرت امامت خود را آشکار نکند و او را از [[هارون]] [[بیم]] می‌دادند، می‌فرمود: "[[بیهوده]] می‌کوشند، با من کاری نمی‌توانند کنند"<ref>کافی، ج۱، ص۸۷.</ref>.

 

[[خلفای عباسی]] معاصر آن [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} سه نفر بودند: [[هارون]]، محمد امین و [[عبدالله مأمون]]. واگذاری منصب [[ولایت‌عهدی]] به [[امام رضا]]{{ع}} از چاره‌هایی‌ بود که برای گریز از خطر [[شیعه]] یافتند. بدین‌سان، دوران [[امامت امام رضا]]{{ع}} را به دو دوره پیش و پس از ولایت‌عهدی تقسیم کرد.

 

'''دوره نخست از سال ۱۸۳ تا ۲۰۱ یعنی از آغاز امامت تا [[سفر]] به [[خراسان]]:''' مدت [[امامت]] ایشان پیش از پذیرش [[ولایتعهدی]]، هفده سال بود که ده سال از این سال‌ها را در عصر هارون، پنج سال را در عصر [[امین]] و دو سال را در [[عهد]] [[مأمون]] و در [[مدینه]] سپری کرد. زمانی که پدر گرامی‌اش به [[شهادت]] رسید، در مدینه بود و رسیدگی به امور [[شیعیان]] را آغاز کرد. شاگردان پدر را پیرامون خویش گرد آورد و به [[تعلیم]] معارف ناب [[دینی]] پرداخت. در این سال‌ها شیعیان بهره‌ها از او برگرفتند و [[هدایت‌ها]] یافتند و [[معارف دینی]] نشو و قوام و دوام پیدا کردند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۷؛ [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|امام‌شناسی]]، ص۱۴۴-۱۴۶.</ref>.

 

=== دوره بعد از ولایت‌عهدی ===  

'''دوره دوم از سال ۲۰۱ تا ۲۰۳ (شهادت حضرت):''' مأمون برای [[فریب]] [[مردم]] و در [[حقیقت]] [[نظارت]] بیش‌تر بر امام{{ع}}، ایشان را به پایتخت خویش آورد و واداشت تا منصب ولایت‌عهدی را بپذیرد<ref>مقاتل الطالبیین‌، ۵۶۳.</ref>.

 

مأمون از این پیشنهاد اغراض ذیل را تعقیب می‌نمود:

# دور نگاه داشتن امام از پایگاه‌های مردمی و تحت نظر داشتن او<ref>شیعه در اسلام‌، ۲۱۲؛ تحلیلی از زندگانی امام رضا، ۱۰۰- ۹۸.</ref>.

 

امام که تحت فشار و [[اجبار]] قرار گرفته بود و از طرفی در پذیرش این امر فوایدی را برای [[حفظ اسلام]] و [[مسلمانان]] ملاحظه می‌فرمود، آن را پذیرفت، ولی در جهت خنثی نمودن اغراض [[سیاسی]] [[مأمون]] اقدامات زیر را معمول داشت:

# عدم [[پذیرش ولایت]] عهدی مگر پس از [[اجبار]] و آشکار نمودن این اجبار برای [[مردم]] و [[تاریخ]].

 

در نظر تاریخ نگاران، قرار دادن چنین شرط‌هایی برای [[حکومت]] از نپذیرفتن [[ولایت‌عهدی]]، ناگوارتر بود؛ زیرا از [[نامشروع]] بودن حکومت حکایت می‌کردند و اینکه [[امام رضا]]{{ع}} به دخالت در چنین [[حکومتی]] رغبت نشان نمی‌دهد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۸.</ref>.

 

امام رضا{{ع}} در سن ۳۵ سالگی و پس از [[شهادت]] پدر به امامت رسید.<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۹۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۷۶.</ref>امامت او ۲۰ سال طول کشید<ref>مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ص۲۴۶.</ref>.

 

[[مقام امامت]] تنها با [[نصب الهی]] ثابت می‌شود و دست [[بندگان]] از تعیین کسی به عنوان [[امام]] کوتاه است. امام رضا{{ع}} به‌واسطه نصب الهی به امامت رسیده است و بر این [[حقیقت]] احادیثی که از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و دیگر بزرگان [[معصوم]] رسیده‌اند، [[گواهی]] می‌دهند. مانند [[حدیث]] مشهور جابر که براساس آن، [[پیامبر]]{{صل}} فرموده است، هشتمین [[خلیفه]] من و امام [[مسلمانان]]، [[علی بن موسی]]{{ع}} است<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ۱/ ۴۸۶.</ref>.

[[امام کاظم]]{{ع}} با اهتمام به [[آینده]] [[امت اسلامی]] و جلوگیری از [[انحراف]] در امر امامت و برای [[اتمام حجت]]، به صورت مکرر و در مواضع مختلف [[جانشین]] خود را معرفی کرده‌اند؛<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۳۱۱ و عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص۲۰، باب ۴ نص أبی الحسن موسی بن جعفر{{ع}} علی ابنه الرضا علی بن موسی بن جعفر{{ع}} بالإمامة و الوصیة. إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص۲۸۷ الباب الرابع العشرون النصوص علی إمامة أبی الحسن علی بن موسی الرضا{{ع}} مضافا إلی ما تقدم منها.</ref> صحاف می‌گوید: "من و [[هشام بن حکم]] و [[علی بن یقطین]] در [[بغداد]] بودیم، [[علی بن یقطین]] گفت: خدمت [[موسی بن جعفر]]{{ع}} نشسته بودم که پسرش علی وارد شد، [[امام]] فرمود:"ای علی بن یقطین همین علی [[سرور]] [[اولاد]] من است، همانا من کنیه خودم را که ابوالحسن است به او بخشیده‌ام. هشام دست خود را به پیشانیش زد و گفت: وای بر تو چه گفتی؟ ابن یقطین گفت: به [[خدا]] همین طور که گفتم از او شنیدم. هشام گفت: با این سخن به تو خبر داده که امر [[امامت]] پس از وی به او متعلق است"<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيَّ بْنَ يَقْطِينٍ هَذَا عَلِيٌّ سَيِّدُ وُلْدِي أَمَا إِنِّي قَدْ نَحَلْتُهُ كُنْيَتِي}}؛ الکافی، ج ۱، ص۳۱۱، باب الإشارة و النص علی أبی الحسن الرضا{{ع}} و کفایة الاثر، ص۲۷۱ و عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص۲۱.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۶۷-۷۰؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۶.</ref>

=== افضلیت امام رضا {{ع}} ===

[[برتری]] و تقدم [[علی بن موسی]]{{ع}} بر دیگران در کمالاتی که لازمه [[مقام امامت]] است مستند به سخنان موسی بن جعفر{{ع}} و اعتراف دیگران است.  

# یزید بن سلیط زیدی می‌گوید: حضرت موسی بن جعفر{{ع}} فرمود: من در این سال [[وفات]] خواهم کرد و پسرم "علی" همنام [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} و همنام [[علی بن الحسین]]{{عم}} و دارای فهم، [[علم]] و شکوه و هیبت [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} است و تا چهار سال بعد از [[هارون]]، [[اجازه]] [[سخن گفتن]] ندارد ولی وقتی آن چهار سال گذشت، درباره هر چه می‌خواهی از او سؤال کن که به خواست خدا به تو پاسخ خواهد داد<ref>{{متن حدیث|إِنِّي‏ أُوخَذُ فِي هَذِهِ السَّنَةِ وَ عَلِيٌّ ابْنِي سَمِيُّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} وَ سَمِيُّ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ{{ع}} أُعْطِيَ فَهْمَ الْأَوَّلِ وَ عِلْمَهُ وَ نَصْرَهُ وَ رِدَاءَهُ وَ لَيْسَ لَهُ أَنْ يَتَكَلَّمَ إِلَّا بَعْدَ هَارُونَ بِأَرْبَعِ سِنِينَ فَإِذَا مَضَتْ أَرْبَعُ سِنِينَ فَاسْأَلْهُ عَمَّا شِئْتَ يُجِيبُكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى}}؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج ۱، ص۲۴ و الإمامة و التبصرة من الحیرة، ص۷۷ و کافی، ج ۱، ص۳۱۳.</ref>.

# [[مأمون عباسی]] در موارد متعدد زبان به [[مدح]] و ثنای [[امام رضا]]{{ع}} گشوده است از جمله [[رجاء]] بن ابی ضحاک می‌گوید: از سوی [[مأمون]] مراقب [[علی بن موسی]] بودم تا او را از [[مدینه]] به مرو بیاورم و تمام رفتارش را شبانه [[روز]] زیر نظر داشتم وقتی که به مرو رسیدم گزارش از حالات و کارهای امام رضا{{ع}} را در طول [[سفر]] به مأمون دادم وی گفت: {{عربی|"هَذَا خَيْرُ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُهُمْ وَ أَعْبَدُهُمْ"}}<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص۱۸۰.</ref>. سمهودی در جواهر العقدین می‌نویسد: {{عربی|"و أَمَّا عَلِيٌ الرِّضَا بْنُ مُوسَي الْكَاظِمِ، فَكَانَ أَوْحَدُ زَمَانِهِ، جَلِيلُ الْقَدْرِ"}}<ref>جواهر العقدین، ج ۳، ص۴۲۷.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج ۲، ص ۶۸-۷۰.</ref>

امام رضا{{ع}} در شمار کسانی است که [[خداوند]] در [[آیه تطهیر]] فرموده است آنان را از هر [[عیب]] و نقصی پیراسته‌ام. از این رو، او نیز همانند دیگر [[امامان]]{{عم}} سرشتی قدسی و [[منزه]] داشت و از [[رذیلت‌های اخلاقی]] دور بود. مشهور است که برجستگی‌های [[اخلاقی]] آن امام همام{{ع}} عبارت بوده‌اند از:

# '''[[زهد]] و [[بندگی]]:''' علی بن موسی{{ع}} در بی‌رغبتی به [[دنیا]] و [[بندگی خدا]]، جهد فراوان داشت. در پیش چشم [[مردم]]، آراسته بود و در خلوت، ساده زیست و [[زاهد]]. زبان مبارکش همواره به [[تلاوت قرآن]] بود و [[روزه]] بسیار می‌گرفت و عبادتی فراوان داشت<ref>عیون اخبار الرضا، ۲/ ۱۷۶، ۱۷۸ و ۱۸۳.</ref>.

# '''[[فروتنی]]:''' در برابر مردم بسیار [[فروتن]] بود. هیچ گاه با کسی تندی نکرد و [[کلام]] کسی را نبُرید و پایش را هنگام نشستن پیش کسی دراز نکرد یا به دیوار تکیه نداد<ref>همان، ۲/ ۱۸۲ و ۱۸۳.</ref>.

# '''[[علم]] و [[آگاهی]]:''' [[دانش]] امام رضا{{ع}} را نمی‌توان با کسی از [[مردمان]] زمانه‌اش به قیاس نهاد. فضل و [[برتری]] علمی‌اش همواره در مناظراتی که با [[علما]] و بزرگان دیگر [[ادیان]] و فِرَق برگزار می‌شد، آشکار بود و هیچ کس نتوانست‌ نکته‌ای بدو آموزد یا خرده‌ای [[علمی]] از او گیرد.

# '''[[سخاوت]] و [[بخشش]]:''' [[امام رضا]]{{ع}} همچون پدران [[پاک]] خویش در این صفت شهره [[دوست]] و [[دشمن]] بود. یک بار در [[روز]] [[عرفه]] همه [[دارایی]] خویش را بخشید. [[اصحاب]] با [[شگفتی]] تمام پرسیدند، آیا چنین بخششی رواست؟ فرمود: "نه تنها رواست که [[غنیمت]] است؛ غنیمتی برای کسب [[اجر]] و [[ثواب]] و [[کرامت]]"<ref>مناقب آل ابی طالب‌، ۴/ ۳۹۰.</ref>.

# '''[[فصاحت]] و [[بلاغت]]:''' چون امام رضا{{ع}} در تشریح و بیان موضوعی لب به سخن می‌گشود، هر شنونده‌ای را به [[سکوت]] وا می‌داشت و بر هر کسی اثر می‌نهاد. او نیز همچون پدران پاکش بسیار [[فصیح]] و [[بلیغ]] بود<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۵-۱۱۶.</ref>.

[[علی بن موسی الرضا]]{{ع}} در [[دانش]] و سخاوت و [[اخلاق]] و شخصیت معنوی بی‌نظیر بود. در مرو، جلسات بحثی به دستور [[مأمون]] برگزار می‌شد تا شخصیت امام را بشکند، اما [[حضرت رضا]]{{ع}} در بحث‌هایی که با علمای [[ادیان]] و [[مذاهب]] مختلف، حتی با مادیون منکر [[خدا]] داشت، همواره [[پیروز]] می‌‌شد و چهره علمی او آشکارتر می‌‌گشت<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۹.</ref>.

== کرامات ==

{{اصلی|کرامات امام رضا}}

از امام رضا{{ع}} امور خارق‌العاده و کرامات و معجزاتی نقل شده که هر یک می‌‌تواند دلیل و نشانه‌ای بر [[علو]] مقام و منصب او نزد [[خداوند تعالی]] باشد<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص۲۲۷ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص۳۰۷.</ref>، مانند: محمد بن حفص می‌گوید: [[غلام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} برایم نقل کرده که در خدمت حضرت رضا{{ع}} بودیم با چند نفر دیگر در یک بیابان. [[تشنگی]] شدیدی بر ما و چارپایان مستولی شد که [[ترس]] از تلف شدن داشتیم. حضرت رضا{{ع}} محلی را توصیف نمود فرمود: به آنجا بروید آب خواهید یافت به آن محل رفتیم آب بود خودمان و چارپایان سیراب شدیم و هر که در قافله بود سیرآب شد. بعد کوچ کردیم فرمود: بروید همان چشمه را پیدا کنید هر چه جستجو کردیم اثری از چشمه نبود جز فضله شتران چیزی نیافتیم<ref>عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج ۲، ص۲۱۶؛ بحار الأنوار، ج ۴۹، ص۱۸۶؛ بحار الأنوار، ج ۴۹، ص۳۷ و إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، ج ۴، ص۳۳۲.</ref>.<ref>[[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]، ج۲، ص۷۱.</ref>

== شهادت و زیارتگاه ==

[[مأمون]] که با ولایت‌عهدی امام رضا{{ع}} کار را بر خویش سخت کرده و به اهداف خویش نیز نرسیده بود، تصمیم بر [[قتل]] [[امام رضا]]{{ع}} گرفت و در آخر ماه صَفر سال ۲۰۳ ه. آن امام همام را در پنجاه و پنج سالگی به شهادت رساند<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۲، ص۴۰۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۸۶؛ مفید، محمد بن محمد، ارشاد، ص۲۴۷.</ref>. مرقد مطهر امام رضا{{ع}} در طوس در قریه‌ای به نام سناباد از نوقان<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۸۳؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۸۶.</ref> در مکانی معروف به [[مشهد]] است که در آن [[زمان]] جزء [[زمین]] "حمید بن قحطبه" بوده است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۸۳.</ref>.<ref>تاریخ التمدن الاسلامی، ۴/ ۱۶۹؛ امام رضا، ۴۰۲.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۸؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۹؛ [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص۲۷۶.</ref>

== منابع ==

{{منابع}}

# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|پژوهشکده علوم اسلامی امام صادق (ع)، '''فرهنگ شیعه''']]

# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]

# [[پرونده:4670311.jpg|22px]] [[رضا محمدی|محمدی، رضا]]، [[امام‌شناسی ۵ (کتاب)|'''امام‌شناسی ۵''']]

# [[پرونده:440259451.jpg|22px]] [[رحمت الله ضیائی ارزگانی|ضیائی ارزگانی، رحمت الله]]، [[امامت امام رضا (مقاله)|امامت امام رضا]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]]

# [[پرونده:1100516.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']]

# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]

== پانویس ==

{{اهل بیت}}

[[رده:فرزندان امام کاظم]]