اشعث بن سوار ثقفی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط

| موضوع مرتبط = اصحاب امام علی

| عنوان مدخل = اشعث بن سوار ثقفی

| مداخل مرتبط = [[اشعث بن سوار ثقفی در رجال و تراجم]] - [[اشعث بن سوار ثقفی در تاریخ اسلامی]]

| نام تصویر = تصویر قدیمی از مسجد کوفه.jpg

| از قبیله = [[بنی‌ثقیف]]

| از تیره =

| پسر = {{فهرست جعبه| [[قیس بن اشعث بن سوار]] | [[محمد بن اشعث بن سوار]] | [[عبدالله بن اشعث بن سوار]] }}

| آخرین راوی از او =  

== مقدمه ==

[[شیخ طوسی]] اشعث بن سوار را از [[اصحاب امام حسن]]<ref>رجال الطوسی، طوسی، ص۹۳ (اصحاب ابی محمد الحسن بن علی أشعث بن سوار).</ref> و [[امام صادق]] {{عم}} می‌داند<ref>رجال الطوسی، طوسی، ص۱۶۶ (أصحاب ابی عبدالله جعفربن محمد الصادق أشعث بن سوار الثقفی الکوفی).</ref>. مرحوم [[سید ابوالقاسم خویی]] نیز به [[پیروی]] از [[شیخ طوسی]] نام اشعث بن سوار را با دو شماره متفاوت در اثر خود [[نقل]] کرده است و یکی از ایشان را از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} <ref>أشعث بن سوار، صمن أصحاب الحسن. (معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۱۵، ش۱۴۹۶).</ref> و دیگری را از [[اصحاب امام صادق]] {{ع}} بر می‌شمارد<ref>أشعث بن سوار الثقفی الکوفی، من أصحاب الصادق. (معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۱۵، ش۱۴۹۷).</ref>. [[سید محسن امین]] نیز می‌نویسد: احتمال یکی بودن این دو بعید است. در بعضی از نسخه‌ها «سواد» آمده است<ref>ر. ک: اسدالغابه، ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۰؛ لسان المیزان، ابن حجر، ج۷، ص۶۶.</ref>، ولی ظاهراً کلمه تصحیف شده باشد؛ زیرا در طبقات [[ابن سعد]] و [[تهذیب التهذیب]] و [[خلاصة التذهیب]] با «سوار» آمده است و [[دلیل]] بعید بودن یکی بودن آنها این است که اشعث بن سوار در سال ۱۳۶ ق از [[دنیا]] رفته، در حالی که [[امام حسن]] {{ع}} حدود سال ۵۰ ق از [[دنیا]] رفته است؛ احتمال زنده بودن او از [[عصر امام حسن]] {{ع}} تا [[امام صادق]] {{ع}} نیز بعید به نظر می‌رسد؛ زیرا او از [[امام حسین]]، [[امام علی بن الحسین]] و [[امام محمد باقر]] {{ع}} روایتی [[نقل]] نکرده و فقط از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] [[نقل]] کرده است! به احتمال، نام یکی از ایشان با دال و نام دیگری با راء نوشته شده است<ref>أعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۳، ص۴۶۲.</ref>.

[[شوشتری]] می‌نویسد: بعید است کسی که از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} بوده است از [[اصحاب امام صادق]] {{ع}} نیز باشد، ولی احتمال دارد<ref>قاموس الرجال، شوشتری، ج۲، ص۱۵۲.</ref>. مامقانی نیز مینویسد: در نسخه تصحیح شده، [[شیخ طوسی]] [[اشعث]] بن سور را از [[اصحاب امام صادق]] {{ع}} برشمرده است. پس اینها دو نفر هستند و فاصله زیادی بین [[امام حسن]] و [[امام صادق]] {{ع}} وجود دارد. [[امام حسن]] {{ع}} در سال ۴۹ ق و [[امام صادق]] {{ع}} در سال ۱۴۸ ق از [[دنیا]] رفته‌اند و فاصله بین آنها ۹۹ سال است؛ اگر به همین مقدار [[عمر]] روای را اضافه کنیم و حداقل بیست سال در نظر بگیریم، [[عمر]] او در حدود ۱۲۰ سال می‌شود، در حالی که چنین عمری برایش [[نقل]] نشده است. البته ممکن است او اوائل [[امامت امام صادق]] {{ع}} را [[درک]] کرده باشد؛ یعنی سال ۱۱۶ یا ۱۱۷ ق که در این صورت سن او بالای هشتاد سال خواهد بود، ولی بعید است این دو، یک نفر باشند؛ زیرا وی از [[امام حسن]] {{ع}} [[روایت]] [[نقل]] کرده، ولی از [[امام حسین]]، [[امام سجاد]] و [[امام باقر]] {{عم}} [[نقل]] نکرده است و فقط از [[امام صادق]] {{ع}} [[روایت]] [[نقل]] کرده و [[خدا]] به حقایق امور [[آگاه]] است<ref>تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۱، ص۹۸- ۹۹.</ref>.

شارح تنقیح المقال ([[محی الدین مامقانی]]) می‌نویسد: دو نفر بودن این افراد، از نظر من قطعی است؛ زیرا همان‌ طور که مصنف اشاره کرد، او، هم باید [[عمر طولانی]] داشته باشد و هم باید از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} شمرده شود، اما او از [[اصحاب امام حسین]]، [[امام سجاد]] و [[امام باقر]] {{عم}} شمرده نشده، بلکه از [[اصحاب امام صادق]] {{ع}} شمرده شده است و این، [[امر]] بعیدی است. در هر حال، من در اینکه اینها دو نفر هستند، شکی ندارم و شیخ نیز به دو نفر بودن ایشان اشاره کرده است، زیرا برای [[اشعثی]] که از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} شمرده شده، [[لقب]] و کنیه‌ای بیان نکرده است، ولی از [[اشعثی]] که از [[اصحاب امام صادق]] {{ع}} شمرده شده، با عنوان [[کوفی]] و بنی ثقیف نام برده است. قرینه دیگر برای یکی نبودن این دو آن است که در [[تهذیب التهذیب]] سال [[وفات]] او ۱۳۶ ق [[نقل]] شده است؛ پس اگر او از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} باشد باید از [[معمرین]] شمرده شده باشد، در حالی که کسی وی را از [[معمرین]] نشمرده است<ref>تنقیح المقال، مامقانی، ج۱۱، ص۹۸، پاورقی شماره ۴.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اشعث بن سوار الکوفی الثقفی (مقاله)| مقاله «اشعث بن سوار الکوفی الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۸۷-۱۸۹.</ref>.

== اشعث بن سوار و [[بیعت با امام علی]] {{ع}} ==

نکته جالب اینکه [[شیخ مفید]] اشعث بن سوار را از [[یاران امام علی]] {{ع}} دانسته است که با آن [[حضرت]] [[بیعت]] کرده‌اند؛ ایشان می‌نویسد: [[ثابت بن قیس نخعی]]، [[کمیل بن زیاد]]، [[صعصعة بن صوحان عبدی]]، [[عمر بن زراره نخعی]]، [[عبدالله بن ارقم]]، [[زید بن الملفق]]، [[سلیمان بن صرد خزاعی]]، [[قبیصه]]، [[جابر]]، [[عبدالله]]، [[محمد بن بدیل خزاعی]]، [[عبدالرحمن بن عدیس سلولی]]، [[اویس قرنی]]، [[هند جملی]]، [[جندب ازدی]]، اشعث بن سوار، [[حکیم بن جبله]]، [[رشید هجری]] و [[معقل بن قیس بن حنظله]]، [[سوید بن حارث]]، [[سعد بن مبشر]]، [[عبدالله بن وال]]، [[مالک بن ضمره]]، [[حارث همدانی]] و [[حبة بن جوین عرنی]] و دیگران، کسانی هستند که به هنگام [[کشته شدن عثمان]] در [[مدینه]] بودند و همگی با کمال [[رضایت]] به [[پیشوایی]] [[امیرالمؤمنین]] [[تسلیم]] شدند و با او [[بیعت]] کردند که با هر کس که [[امام]] {{ع}} بجنگند، ایشان هم با او بجنگند و با هر کس که [[امام]] {{ع}} [[صلح]] کند، ایشان هم با او [[صلح]] کنند، و اینکه در [[یاری دادن]] او هرگز از [[جنگ]] فرار نکنند. و آنان در همه جنگ‌های [[امیرالمؤمنین]] همراهش بودند و حتی یک تن از ایشان از شرکت در [[جنگی]] خودداری نکرد و برخی از آنان در راه [[یاری دادن]] [[علی]] {{ع}} [[شهید]] شدند و برخی همچنان بر راه خود پایدار ماندند تا هنگامی که [[علی]] {{ع}} [[شهید]] شد و آنان که پس از آن [[حضرت]] باقی ماندند، همچنان بر [[ولایت]] او [[استوار]] بودند و [[اعتقاد]] داشتند که [[علی]] {{ع}} برای [[امامت]] از همگان [[برتر]] بوده است<ref>الجمل و النصره لسید العتره فی حرب البصره، شیخ مفید، ص۱۰۸.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اشعث بن سوار الکوفی الثقفی (مقاله)| مقاله «اشعث بن سوار الکوفی الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۸۹.</ref>.

== اشعث بن سوار در زمان [[امام مجتبی]] {{ع}} ==

[[ابو مخنف]] می‌گوید: اشعث بن سوار به [[نقل]] از [[ابواسحاق سبیعی]] و دیگران برایم [[نقل]] کرد که ایشان می‌گفتند: [[امام حسن]] {{ع}} در بامداد آن شبی که [[امیر المؤمنین]] {{ع}} در آن از [[دنیا]] رفت، [[خطبه]] خواند، و [[حمد]] و ثنای خدای را به جای آورد و بر [[رسول خدا]] [[درود]] فرستاده و آن‌گاه فرمود: «به [[حقیقت]]، در این [[شب]] مردی از [[دنیا]] رفت که پیشینیان در [[کردار]] بر او پیشی جستند، و آیندگان نیز در [[کردار]] به او نمی‌رسند. همانا او [[خدا]] همراه [[رسول خدا]] {{صل}}، [[جهاد]] و با [[جان]] خویش از آن [[حضرت]] [[دفاع]] کرد، و [[رسول خدا]] {{صل}} او را با [[پرچم]] خود به [[جنگ‌ها]] می‌فرستاد و [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] او را در میان می‌گرفتند؛ [[جبرئیل]] از سمت راستش، و [[میکائیل]] از سمت چپ او، و باز نمی‌گشت تا به دست توانای او [[مسلمانان]] در [[جنگ]] [[پیروز]] شوند و در شبی از [[دنیا]] رفت که [[عیسی بن مریم‌]]{{س}} در آن [[شب]] به [[آسمان]] بالا رفت، و [[یوشع بن نون]] [[وصی]] [[حضرت موسی]] {{ع}} در آن [[شب]] از [[دنیا]] رفت، و هیچ درهم و دیناری از خود به جای نگذاشت جز هفتصد درهم که آن هم از بهره‌ای بود که از [[بیت المال]] داشت و زیاد آمده بود و می‌خواست با آن [[پول]] برای [[خانواده]] خود خادمی بخرد». این سخن را فرمود و سپس [[گریه]] گلویش را گرفت و گریست و [[مردم]] نیز با آن [[حضرت]] گریستند؛ آن‌گاه فرمود: «منم [[فرزند]] [[بشیر]]؛ منم [[فرزند]] نذیر (ترساننده از [[جهنم]])؛ منم [[فرزند]] آن کس که به [[اذن پروردگار]] [[مردم]] را به سوی او می‌خواند؛ منم پسر چراغ تابناک ([[هدایت]])؛ من از خاندانی هستم که [[خدای تعالی]] [[پلیدی]] را از ایشان دور کرده و به خوبی پاکیزه‌شان فرموده است؛ من از آن خاندانی هستم که [[خداوند]] [[دوستی]] ایشان را در کتاب خویش ([[قرآن]]) [[واجب]] دانسته و فرموده است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> می‌افزاییم. پس، [[نیکی]]، [[دوستی]] ما [[خاندان]] است» و سپس نشست.

آن‌گاه [[عبدالله بن عباس]] پیش روی او به پاخاسته، گفت: «ای گروه [[مردم]]! این، [[فرزند پیامبر]] شما و [[وصی]] امامتان است؛ پس با او [[بیعت]] کنید»؛ [[مردم]] سخن او را پذیرفته و گفتند: «چه اندازه [[محبوب]] است نزد ما، و چقدر [[حق]] او بر ما [[واجب]] است»؛ و با آن [[حضرت]] {{ع}} به [[خلافت]] [[بیعت]] کردند، و این جریان در [[روز جمعه]] بیست و یکم [[ماه رمضان]] [[سال چهلم هجری]] بود، و چون کار [[بیعت]] تمام شد، [[حضرت]] عاملان و امیرانی تعیین فرموده و به [[شهرها]] فرستاد، و [[عبدالله بن عباس]] را نیز به سوی [[بصره]] روانه کرد و به ترتیب دادن [[کارها]] و [[نظم]] دادن آنها پرداخت<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۷-۹؛ بحار الأنوار، علامه مجلسی، ج۴۳، ص۳۶۲.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اشعث بن سوار الکوفی الثقفی (مقاله)| مقاله «اشعث بن سوار الکوفی الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۹۰-۱۹۱.</ref>.

== [[فرزندان]] اشعث ==

[[ابن‌شهرآشوب]] نیز زمانی که از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}} نام می‌برد، یکی از ایشان را [[فرزند]] اشعث بن سوار معرفی می‌کند و می‌نویسد: و از [[اصحاب امام حسن]] {{ع}}، [[عبدالله بن جعفر طیار]]، [[مسلم بن عقیل]]، [[عبیدالله بن عباس]]، [[حبابة بنت جعفر والبیه]]، [[حذیفة بن أسید]]، [[جارود بن ابی بشر]]، [[جارود بن منذر]]، [[قیس بن اشعث بن سوار]]، [[سفیان بن ابی لیلی همدانی]] و.... را می‌توان نام برد<ref>مناقب آل أبی طالب، ابن‌شهرآشوب، ج۳، ص۴۰.</ref>. [[مزی]] نیز به دو نام دیگر از [[فرزندان]] اشعث: [[محمد بن أشعث بن سوار]] و [[عبدالله بن أشعث بن سوار]] که روایت‌ کنندگان از او نیز هستند، اشاره می‌کند<ref>تهذیب الکمال، مزی، ج۲، ص۲۶۷ -۶۸.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اشعث بن سوار الکوفی الثقفی (مقاله)| مقاله «اشعث بن سوار الکوفی الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۹۱.</ref>.

 

 

 

 

 

 

 

== سرانجام ==

درباره [[تاریخ]] [[وفات]] اشعث نیز قول‌های فراوانی [[نقل]] شده که بیشتر درباره اشعث بن سوار است، مگر اینکه [[عمر]] اشعث بن سوار را طولانی فرض کنیم. عده‌ای نیز زمان [[مرگ]] وی را در زمان آغاز [[خلافت]] [[منصور]] می‌دانند <ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۱، ص۲۸۱؛ المعارف، ابن قتیبه، ص۴۸۶.</ref>، عده‌ای هم سال ۱۳۶ ق<ref>تاریخ الإسلام، ذهبی، ج۸، ص۳۵۱؛ ج۸، ص۳۷۹؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۳، ص۲۷۰؛ شذرات الذهب، ابن عماد حنبلی، ج۲، ص۱۵۸.</ref> و عده‌ای هم سال ۱۴۳ ق را سال [[مرگ]] او می‌دانند<ref>تاریخ خلیفة بن خیاط، ص۲۷۵؛ الکامل، ابن اثیر، ج۵، ص۵۱۲.</ref><ref>[[عبدالرضا عسکری|عسکری، عبدالرضا]]، [[اشعث بن سوار الکوفی الثقفی (مقاله)| مقاله «اشعث بن سوار الکوفی الثقفی»]]، [[اصحاب امام حسن مجتبی (کتاب)| اصحاب امام حسن مجتبی]]، ص ۱۹۷.</ref>.

== پانویس ==

[[رده:اصحاب امام علی]]

[[رده:اصحاب امام حسن]]

[[رده:بنی‌ثقیف]]