مدایح و مراثی: تفاوت میان نسخه‌ها

سروده‌های موضع‌دار [[شاعران]] مکتبی در [[مدح]] و مرثیۀ [[ائمه]] و [[اهل بیت]]، به‌طور ضمنی خلفای [[جور]] و [[مظالم]] [[حکّام]] [[غاصب]] را هم مورد [[انتقاد]] قرار می‌داد. "در [[شعر]] مذهبی، نظر کلّی بر نشر مبادی [[دین]] بود و احیای حقایق [[ایمان]] و زنده کردن [[دل‌ها]] و [[جان‌ها]] و جاری ساختن [[خون]] [[حماسه]] و [[تعهّد]] در رگ‌ها و پی‌ها. از این‌رو [[شاعران]] بزرگ [[شیعه]] همیشه برای حکومت‌های [[فاسد]]، خطری بزرگ محسوب می‌شدند زیرا آنان در خلال [[مدح]] [[آل محمد]]{{صل}} حقایق [[دین]] و [[صفات لازم]] [[حاکم]] [[دینی]] را یاد می‌کردند و با ذکر [[صفات]] [[اسلامی]] [[امامان]] و مقایسه و [[تحقیر]] [[زمامداران]]، [[دل‌ها]] را به [[حق]] و [[حکومت حق]] توجّه می‌دادند"<ref>ادبیات و تعهد در اسلام، محمدرضا حکیمی، ص۲۷۴.</ref>. این شیوه و [[راه]]، برگرفته و [[الهام]] یافته از رهنمود‌های خود [[امامان]] بود که با سخن و عمل، با صراحت و کنایه، مدافع [[شاعران]] [[متعهد]] و مرثیه سرایان [[متّقی]] و [[حق]] [[شعار]] بودند. در این زمینه، [[حدیث]] بسیار است، بویژه تأکید [[ائمه]] نسبت به سرودن مرثیه دربارۀ [[حسین]]{{ع}} با انگیزۀ "ذکر" و [[احیاء]] یاد و گریاندن بر آن [[مصیبت‌ها]] بیش از دیگر محورهاست. [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|مَنْ قَالَ فِينَا بَيْتَ شِعْرٍ بَنَى اللَّهُ تَعَالَى لَهُ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۴۶۷؛ بحار الانوار، ج۷۶، ص۲۹۱.</ref>. هر کس که یک [[بیت]] [[شعر]] دربارۀ ما بگوید، [[خداوند]] برای او خانه‌ای در [[بهشت]] بنا می‌کند. نیز از آن [[حضرت]] است: {{متن حدیث|مَا مِنْ أَحَدٍ قَالَ فِي الْحُسَيْنِ شِعْراً فَبَكَى وَ أَبْكَى بِهِ إِلَّا أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ وَ غَفَرَ لَهُ}}<ref>رجال شیخ طوسی، ص۲۸۹.</ref>. [[امام رضا]]{{ع}} نیز به [[دعبل]] توصیه می‌کند که دربارۀ [[حسین]]{{ع}} مرثیه بسراید و بدین وسیله [[ائمه]] را [[یاری]] کند: {{متن حدیث|يَا دِعْبِلُ ارْثِ الْحُسَيْنَ فَأَنْتَ نَاصِرُنَا وَ مَادِحُنَا مَا دُمْتَ حَيّاً فَلَا تُقَصِّرْ عَنْ نَصْرِنَا مَا اسْتَطَعْتَ}}<ref>جامع احادیث الشیعه، ج۱۲، ص۵۶۷. دربارۀ شعر دعبل، بویژه قصیدۀ «مدارس آیات» وی، ر.ک: الغدیر، ج۲، ص۳۵۰. نیز برای آشنایی با زندگی شاعران برجسته‌ای چون کمیت، دعبل، سید حمیری و... ر.ک: الغدیر، ج۲، ۳ و ۴. نمونه‌هایی از مرثیه‌های شاعران اهل بیت نیز در سفینة البحار، ج۱، ص۵۰۹ آمده است. همچنین در بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۴۲، (باب ما قیل من المراثی فیه) و عوالم (امام حسین)، ص۵۴۳ تا ۵۹۰.</ref>.