بحث:آیا اعتقاد به علم غیب امام غلو نیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

==پاسخ اجمالی==

[[غیب]] هر آن چیزی است که در دایرۀ [[محسوسات]] نباشد<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ۱۳۵ ـ ۱۳۴؛ ‌راغب اصفهانی، ‌المفردات فی غریب القرآن، ص ‌۶۱۶؛ فراهیدی، کتاب العین، ‌ج۴، ص ۴۵۴؛ ‌ابن‌منظور، لسان العرب، ‌ج۱، ص ۶۵۴ و طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص ۱۲۱.</ref>. [[علم به غیب]] در اصل مخصوص [[خداوند]] و از صفات ذاتی او بوده و از فرد دیگری گرفته نشده است، اما خداوند قسمی از آن را به [[برگزیدگان]] از [[مخلوقات]] مانند [[پیامبران]] و [[امامان]] [[تعلیم]] داده است<ref>{{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سوره جن، آیه ۲۶ ـ ۲۷</ref>. آیاتی که [[علم غیب]] را برای [[خداوند متعال]] [[ثابت]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ}}«بگو که غیب، تنها از آن خداوند است» سوره یونس، آیه ۲۰.</ref> ناظر به علم غیب از نوع اول‌اند که اختصاص به [[خداوند سبحان]] داشته و هیچ شریکی برایش متصور نیست، همچنین آیاتی که علم غیب را از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و سایر موجودات [[نفی]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}«بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و غیب نمی‌دانم» سوره انعام، آیه ۵۰.</ref> هم ناظر به همین قسم از [[علم]] غیب‌اند؛ یعنی علم غیب [[واجب]]، ذاتی، غیر مستفاد از غیر و غیر محدود. اما [[علم غیبی]] که امامان{{ع}} دارند با [[اراده]] و [[علم الهی]] و با [[اذن خداوند]] و تعلیم و [[عنایت]] اوست و به صورت ذاتی و استقلالی نیست<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۳۸؛ برنجکار، رضا، شاکر، محمد تقی، مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸ بخارایی‌زاده، حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۱۷؛ نظیر عرفانی، محمد، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۰؛ باقری، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۵۴ـ۱۶۴.</ref>.

میان [[علم غیب معصوم]] و علم غیب خداوند تفاوت‌هایی وجود دارد، مهم‌ترین این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:

# [[علم غیب]] [[خداوند]] بالذات است؛ یعنی خارج از ذات نیست، اما علم غیب [[امامان]] و [[انبیاء]] بالغیر و [[مأذون]] از جانب خداوند و اعطائی است، لذا [[قرآن مجید]] به [[صراحت]] علم غیب بالذات و مستقل را از غیر [[خدا]] [[نفی]] می‌کند.

# علم غیب خداوند نامحدود بوده و هیچ استثناء و قیدی ندارد، اما [[علم غیب امام]] محدود به مقداری است که خداوند خواسته باشد و همچنین مسبوق به عدم است<ref>ر.ک. قاضی طباطبایی، محمد علی، بررسی‌های اسلامی؛ باقری، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۵۴ـ ۱۶۴؛ برنجکار، رضا، شاکر، محمد تقی، مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸؛ نظیر عرفانی، محمد، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۰؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۳۸.</ref>.

[[شبهه]] ایی وجود دارد مبنی بر اینکه اشتراک [[معصوم]] با خداوند در داشتن علم غیب، موجب غلو در [[حق]] معصوم و زمینه ‌ساز نوعی [[شرک]] بوده و صاحب این [[پندار]] [[مشرک]] است<ref>شاه اسماعیل، تقویة الایمان، ص۳۵ ـ ۳۶.</ref>.<ref>ر.ک. نظیر عرفانی، محمد، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۰؛ باقری، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۵۴ـ ۱۶۴. </ref>

در توضیحی دیگر باید گفت: از طرفی [[ائمه]]{{ع}} براساس [[آیۀ تطهیر]]<ref>سوره احزاب، آیه۳۳. </ref>، [[پاکیزه]] و [[اشرف]] مخلوقاتند، از طرف دیگر در [[خداوند]] [[بخل]] وجود ندارد و [[عقل]] مانع [[کرم]] [[خدا]] نیست؛ پس مانعی ندارد خداوند بر ایشان [[کمال]] [[لیاقت]] و [[علم غیب]] را [[افاضه]] نماید و لذا غلوی وجود ندارد<ref>نمازی شاهرودی، علی، علم غیب، ص۱۲۲.</ref>.

کسی‌ که چیزی از علم غیب و [[قدرت غیبی‌]] را برای‌ غیر [[خداوند متعال]] [[اثبات]] می‌‏کند و می‌‏گوید: آنان به طور [[استقلال]] علم غیب نداشته بلکه به [[اذن خدا]] دارای آن هستند، [[اشتباه]] نکرده است و بر عکس کسی‌ که برای‌ غیر خداوند [[معتقد]] به اصالت و استقلال در علم غیب است با [[فهم]] [[عوام]] ‌الناس [[قضاوت]] کرده و چنین کسی‌ خالی‌ از [[غلو]] نیست، هر چند بگوید این اصالت و استقلال را خداوند به آنان داده است؛ لذا هر گونه شائبه [[غلوّ]]، از إسناد علم غیب به هر شخصی که [[دلیل]] بر آن اقامه شده باشد، منتفی است<ref>ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۷؛ بخارایی‌زاده، حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۱۷.</ref>.

==پاسخ تفصیلی==

[[غیب]] هر آن چیزی است که در دایرۀ [[محسوسات]] نباشد<ref>طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ۱۳۵ ـ ۱۳۴؛ ‌راغب اصفهانی، ‌المفردات فی غریب القرآن، ص ‌۶۱۶؛ فراهیدی، کتاب العین، ‌ج۴، ص ۴۵۴؛ ‌ابن‌منظور، لسان العرب، ‌ج۱، ص ۶۵۴ و طبرسی، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص ۱۲۱.</ref>. [[علم به غیب]] در اصل مخصوص [[خداوند]] و از صفات ذاتی او بوده و از فرد دیگری گرفته نشده است، اما خداوند قسمی از آن را به [[برگزیدگان]] از [[مخلوقات]] مانند [[پیامبران]] و [[امامان]] [[تعلیم]] داده است<ref>{{متن قرآن|عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ}}«او دانای نهان است پس هیچ کس را بر نهان خویش آگاه نمی‌کند جز فرستاده‌ای را که بپسندد» سوره جن، آیه ۲۶ ـ ۲۷</ref>. آیاتی که [[علم غیب]] را برای [[خداوند متعال]] [[ثابت]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ}}«بگو که غیب، تنها از آن خداوند است» سوره یونس، آیه ۲۰.</ref> ناظر به علم غیب از نوع اول‌اند که اختصاص به [[خداوند سبحان]] داشته و هیچ شریکی برایش متصور نیست، همچنین آیاتی که علم غیب را از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و سایر موجودات [[نفی]] می‌نمایند<ref>مانند: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ}}«بگو: من به شما نمی‌گویم که گنجینه‌های خداوند نزد من است و غیب نمی‌دانم» سوره انعام، آیه ۵۰.</ref> هم ناظر به همین قسم از [[علم]] غیب‌اند؛ یعنی علم غیب [[واجب]]، ذاتی، غیر مستفاد از غیر و غیر محدود. اما [[علم غیبی]] که امامان{{ع}} دارند با [[اراده]] و [[علم الهی]] و با [[اذن خداوند]] و تعلیم و [[عنایت]] اوست و به صورت ذاتی و استقلالی نیست<ref>ر.ک. شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۳۸؛ برنجکار، رضا، شاکر، محمد تقی، مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸ بخارایی‌زاده، حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۱۷؛ نظیر عرفانی، محمد، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۰؛ باقری، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۵۴ـ۱۶۴.</ref>.

میان [[علم غیب معصوم]] و علم غیب خداوند تفاوت‌هایی وجود دارد، مهم‌ترین این تفاوت‌ها عبارت‌اند از:

# [[علم غیب]] [[خداوند]] بالذات است؛ یعنی خارج از ذات نیست، اما علم غیب [[امامان]] و [[انبیاء]] بالغیر و [[مأذون]] از جانب خداوند و اعطائی است، لذا [[قرآن مجید]] به [[صراحت]] علم غیب بالذات و مستقل را از غیر [[خدا]] [[نفی]] می‌کند.

# علم غیب خداوند نامحدود بوده و هیچ استثناء و قیدی ندارد، اما [[علم غیب امام]] محدود به مقداری است که خداوند خواسته باشد و همچنین مسبوق به عدم است<ref>ر.ک. قاضی طباطبایی، محمد علی، بررسی‌های اسلامی؛ باقری، بررسی علم اولیای الهی، ص۱۵۴ـ ۱۶۴؛ برنجکار، رضا، شاکر، محمد تقی، مسئله آگاهی از غیب و امکان آن از نگاه مفسران، فصلنامه مطالعات تفسیری، ش ۱۰، تابستان ۱۳۹۱، ص ۶۸؛ نظیر عرفانی، محمد، بررسی علم غیب معصومان در تفاسیر فریقین، ص ۱۹۰؛ شاکر، محمد تقی، منابع علم امام در قرآن و روایات، ص۱۳۸.</ref>.

کسی‌ که چیزی از علم غیب و [[قدرت غیبی‌]] را برای‌ غیر [[خداوند متعال]] [[اثبات]] می‌‏کند و می‌‏گوید: آنان به طور [[استقلال]] علم غیب نداشته بلکه به [[اذن خدا]] دارای آن هستند، [[اشتباه]] نکرده است و بر عکس کسی‌ که برای‌ غیر خداوند [[معتقد]] به اصالت و استقلال در علم غیب است با [[فهم]] [[عوام]] ‌الناس [[قضاوت]] کرده و چنین کسی‌ خالی‌ از [[غلو]] نیست، هر چند بگوید این اصالت و استقلال را خداوند به آنان داده است؛ لذا هر گونه شائبه [[غلوّ]]، از إسناد علم غیب به هر شخصی که [[دلیل]] بر آن اقامه شده باشد، منتفی است<ref>ر.ک. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۱۷؛ بخارایی‌زاده، حبیب، علم غیب امامان از نگاه عقل کتاب و سنت، ص ۱۱۷.</ref>.