شاخص‌های هویت اسلامی در جامعه نبوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'تجلی' به 'تجلی'
جز (جایگزینی متن - 'زمینه‌ساز' به 'زمینه‌ساز')
جز (جایگزینی متن - 'تجلی' به 'تجلی')
خط ۲۷: خط ۲۷:
*تلاش برای ایجاد چنین [[هویت]] واحدی، در [[کلام]] آن [[حضرت]] آشکار است؛ آن گاه که فرمود: {{متن حدیث| يَا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ‌ يَا مَعْشَرَ الْعَرَبِ أَدْعُوكُمْ إِلَى عِبَادَةِ اللَّهِ وَ خَلْعُ الْأَنْدَادِ وَ الْأَصْنَامِ وَ أَدْعُوكُمْ إِلَى شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّي رَسُولُ اللَّه‌}}<ref>إعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۱۰۶ و قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص ۳۱۸.</ref>؛‌ این [[انقلاب]] [[فرهنگی]] که برای [[مبارزه]] با اندیشه‌های [[شرک]] آلود و غیر [[توحیدی]] صورت می‌پذیرفت، زمینه‌ساز پدید آمدن [[وحدت]] [[فرهنگی]] در محیط آن زمان شد و [[هویت دینی]] واحدی در اجتماع شکل گرفت که نمادهایی داشت؛ مانند:‌
*تلاش برای ایجاد چنین [[هویت]] واحدی، در [[کلام]] آن [[حضرت]] آشکار است؛ آن گاه که فرمود: {{متن حدیث| يَا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ‌ يَا مَعْشَرَ الْعَرَبِ أَدْعُوكُمْ إِلَى عِبَادَةِ اللَّهِ وَ خَلْعُ الْأَنْدَادِ وَ الْأَصْنَامِ وَ أَدْعُوكُمْ إِلَى شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنِّي رَسُولُ اللَّه‌}}<ref>إعلام الوری بأعلام الهدی، ج ۱، ص ۱۰۶ و قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص ۳۱۸.</ref>؛‌ این [[انقلاب]] [[فرهنگی]] که برای [[مبارزه]] با اندیشه‌های [[شرک]] آلود و غیر [[توحیدی]] صورت می‌پذیرفت، زمینه‌ساز پدید آمدن [[وحدت]] [[فرهنگی]] در محیط آن زمان شد و [[هویت دینی]] واحدی در اجتماع شکل گرفت که نمادهایی داشت؛ مانند:‌
===[[نماز]]===
===[[نماز]]===
*[[نماز]] که در لسان [[رسول الله]]{{صل}}ستون [[دین]] شمرده شده است<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۲۹؛ عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۲۲؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۱، ص ۲۸۶ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref>، نقش اصلی را در ایجاد [[هویت دینی]] در [[جامعه]] [[نبوی]]{{صل}} دارد؛ به ویژه [[نماز جماعت]] و تشکیل صفوف به هم فشرده [[مسلمانان]] که به خوبی نشان دهنده [[هویت]] [[جامعه]] [[مسلمانان]] از دیگر [[جوامع]] بود، مانند اجتماع کوچک سه نفری [[رسول خدا]]{{صل}}، [[حضرت علی]]{{ع}} و [[حضرت خدیجه]]{{س}}، در هنگام [[نماز جماعت]] در کنار [[کعبه]]<ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۲۴۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ج ۲، ص ۳۵۹ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۲، ص ۲۹۷.</ref> که اولین [[تجلی]] [[هویت اسلامی]] در [[مکه]] بود و یا حضور [[مسلمانان]] در مساجد [[مدینه]]، در صفوف [[نماز جماعت]] و [[جمعه]]، که همه با هم در برابر [[پروردگار]] یکتا رو به سوی یک [[قبله]]، [[حمد]] و ثنای آن یگانه را می‌گفتند و هماهنگ با یکدیگر سرود [[توحید]] را زمزمه می‌کردند <ref>سفارش‌های رسول خدا{{صل}} درباره حضور در نماز جماعت و اظهار نارضایتی از کسانی که در نماز جمعه و جماعت شرکت نمی‌کردند، در منابع آمده است؛ ر. ک: وسائل‌الشیعة، ج ۸، ص ۲۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۴-۴۴۵.</ref>.  
*[[نماز]] که در لسان [[رسول الله]]{{صل}}ستون [[دین]] شمرده شده است<ref>شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۲۹؛ عوالی اللآلی، ج ۱، ص ۳۲۲؛ احمد بن محمد بن خالد برقی، المحاسن، ج ۱، ص ۲۸۶ و الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۱۲۱.</ref>، نقش اصلی را در ایجاد [[هویت دینی]] در [[جامعه]] [[نبوی]]{{صل}} دارد؛ به ویژه [[نماز جماعت]] و تشکیل صفوف به هم فشرده [[مسلمانان]] که به خوبی نشان دهنده [[هویت]] [[جامعه]] [[مسلمانان]] از دیگر [[جوامع]] بود، مانند اجتماع کوچک سه نفری [[رسول خدا]]{{صل}}، [[حضرت علی]]{{ع}} و [[حضرت خدیجه]]{{س}}، در هنگام [[نماز جماعت]] در کنار [[کعبه]]<ref>الاستیعاب، ج ۳، ص ۱۲۴۲؛ ابن جوزی، المنتظم، ج ۲، ص ۳۵۹ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۲، ص ۲۹۷.</ref> که اولین تجلی [[هویت اسلامی]] در [[مکه]] بود و یا حضور [[مسلمانان]] در مساجد [[مدینه]]، در صفوف [[نماز جماعت]] و [[جمعه]]، که همه با هم در برابر [[پروردگار]] یکتا رو به سوی یک [[قبله]]، [[حمد]] و ثنای آن یگانه را می‌گفتند و هماهنگ با یکدیگر سرود [[توحید]] را زمزمه می‌کردند <ref>سفارش‌های رسول خدا{{صل}} درباره حضور در نماز جماعت و اظهار نارضایتی از کسانی که در نماز جمعه و جماعت شرکت نمی‌کردند، در منابع آمده است؛ ر. ک: وسائل‌الشیعة، ج ۸، ص ۲۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۴-۴۴۵.</ref>.  
===اذان‌===
===اذان‌===
*[[اذان]]، از شعارهای مهم [[اسلام]] و وجه مشخص [[دین اسلام]] و [[جامعه اسلامی]] از سایر [[ادیان]] و [[جوامع]] است؛ زیرا در آن روزگار، [[مسیحیان]] برای فراخواندن هم کیشان خود به [[کلیسا]] ناقوس می‌نواختند و [[یهودیان]] بوق می‌زدند<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۷۳؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۹ - ۱۹۰.</ref>؛ در [[اسلام]] نیز [[اذان]] برای این امر مهم قرار داده شد<ref>الکافی، ج ۳، ص ۳۰۲؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ - ۵۰۹ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۹۰.</ref> تا نشانه‌ای برای تجمع [[مسلمانان]] و [[آمادگی]] آنان برای [[نماز]] باشد<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵.</ref>.  
*[[اذان]]، از شعارهای مهم [[اسلام]] و وجه مشخص [[دین اسلام]] و [[جامعه اسلامی]] از سایر [[ادیان]] و [[جوامع]] است؛ زیرا در آن روزگار، [[مسیحیان]] برای فراخواندن هم کیشان خود به [[کلیسا]] ناقوس می‌نواختند و [[یهودیان]] بوق می‌زدند<ref>انساب الاشراف، ج ۱، ص ۲۷۳؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۹ - ۱۹۰.</ref>؛ در [[اسلام]] نیز [[اذان]] برای این امر مهم قرار داده شد<ref>الکافی، ج ۳، ص ۳۰۲؛ السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۰۸ - ۵۰۹ و الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۹۰.</ref> تا نشانه‌ای برای تجمع [[مسلمانان]] و [[آمادگی]] آنان برای [[نماز]] باشد<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵.</ref>.  
خط ۳۳: خط ۳۳:
*[[قبله]]، [[شعار]] [[اسلام]] و عامل هویت‌بخش [[مسلمانان]] از [[صدر اسلام]] تاکنون است و تغییر آن در سال دوم [[هجرت]] به دنبال بهانه‌گیری [[یهود]] و [[سرزنش]] ایشان نسبت به [[رسول]] [[اسلام]]<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۵۰ - ۵۵۱؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص ۲۴ - ۲۶ و دلائل النبوه، ج ۲، ص ۵۷۱ ۵۷۵.</ref> مرز تشخیص [[هویت]] واقعی [[مسلمانان]] از غیر آنان و عامل [[اتمام حجت]] بر [[مخالفان]] [[پیامبر]] و [[اتمام نعمت]] بر [[مسلمانان]] همه اعصار شد. در [[قرآن کریم]] [[انتظار]] [[خاتم انبیا]]{{صل}} این گونه ترسیم شده است که چشم به [[آسمان]] دوخته بود تا مسئله تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] که [[قبله]] مشترک سه [[دین اسلام]]، [[یهود]] و [[مسیحیت]] بود، به گونه‌ای حل شود<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>؛ زیرا [[یهودیان]] و حتی [[مشرکان]] به [[علت]] نداشتن [[هویت]] مستقلِ [[مسلمانان]]، آنان را تمسخر می‌کردند و تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] به سوی [[کعبه]] باعث شد تا [[استقلال]] [[فرهنگی]] [[امت اسلامی]] تقویت شود و این [[امت]]، [[هویت]] خاصی یابد.‌ امروزه با گذشت هزار و چهار صد و اندی سال از تغییر [[قبله]] به سمت [[مکه]]، [[مسلمانان]] با داشتن ملیت‌ها و قومیت‌های مختلف، همچنان هنگام انجام [[اعمال عبادی]] به این مکان [[مقدس]]، توجه و [[هویت اسلامی]] و حقانی بودن [[دین]] و [[شریعت]] خود را برای همگان ثابت می‌کنند و گرچه بُعد مسافت، آنها را از هم جدا کرده؛ ولی [[قبله]] مشترک، [[دین]]، [[خدا]] و [[پیامبر]] واحد که همگی مظاهر و شعائر [[اسلام]] هستند، [[قلوب]] آنها را به هم پیوند زده است<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵-۴۴۶.</ref>.  
*[[قبله]]، [[شعار]] [[اسلام]] و عامل هویت‌بخش [[مسلمانان]] از [[صدر اسلام]] تاکنون است و تغییر آن در سال دوم [[هجرت]] به دنبال بهانه‌گیری [[یهود]] و [[سرزنش]] ایشان نسبت به [[رسول]] [[اسلام]]<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۵۵۰ - ۵۵۱؛ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفه، ص ۲۴ - ۲۶ و دلائل النبوه، ج ۲، ص ۵۷۱ ۵۷۵.</ref> مرز تشخیص [[هویت]] واقعی [[مسلمانان]] از غیر آنان و عامل [[اتمام حجت]] بر [[مخالفان]] [[پیامبر]] و [[اتمام نعمت]] بر [[مسلمانان]] همه اعصار شد. در [[قرآن کریم]] [[انتظار]] [[خاتم انبیا]]{{صل}} این گونه ترسیم شده است که چشم به [[آسمان]] دوخته بود تا مسئله تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] که [[قبله]] مشترک سه [[دین اسلام]]، [[یهود]] و [[مسیحیت]] بود، به گونه‌ای حل شود<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۴.</ref>؛ زیرا [[یهودیان]] و حتی [[مشرکان]] به [[علت]] نداشتن [[هویت]] مستقلِ [[مسلمانان]]، آنان را تمسخر می‌کردند و تغییر [[قبله]] از [[بیت المقدس]] به سوی [[کعبه]] باعث شد تا [[استقلال]] [[فرهنگی]] [[امت اسلامی]] تقویت شود و این [[امت]]، [[هویت]] خاصی یابد.‌ امروزه با گذشت هزار و چهار صد و اندی سال از تغییر [[قبله]] به سمت [[مکه]]، [[مسلمانان]] با داشتن ملیت‌ها و قومیت‌های مختلف، همچنان هنگام انجام [[اعمال عبادی]] به این مکان [[مقدس]]، توجه و [[هویت اسلامی]] و حقانی بودن [[دین]] و [[شریعت]] خود را برای همگان ثابت می‌کنند و گرچه بُعد مسافت، آنها را از هم جدا کرده؛ ولی [[قبله]] مشترک، [[دین]]، [[خدا]] و [[پیامبر]] واحد که همگی مظاهر و شعائر [[اسلام]] هستند، [[قلوب]] آنها را به هم پیوند زده است<ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۵-۴۴۶.</ref>.  
===[[مسجد]]===
===[[مسجد]]===
*[[مسجد]] در شکل گیری، [[انسجام]] و تقویت [[فرهنگ]] و [[هویت اسلامی]] [[جامعه]] [[مسلمان]] بسیار اهمیت دارد. [[مسجد]]، مرکز [[عبادت]] و [[تجلی]] [[ایمان]] و عمل [[مسلمانان]] و نیز محل تجمع [[معنوی]] [[مسلمانان]] و مکانی است که آنها می‌توانند [[هویت دینی]] خویش را در هر سرزمینی باشند، در آن نشان دهند.  
*[[مسجد]] در شکل گیری، [[انسجام]] و تقویت [[فرهنگ]] و [[هویت اسلامی]] [[جامعه]] [[مسلمان]] بسیار اهمیت دارد. [[مسجد]]، مرکز [[عبادت]] و تجلی [[ایمان]] و عمل [[مسلمانان]] و نیز محل تجمع [[معنوی]] [[مسلمانان]] و مکانی است که آنها می‌توانند [[هویت دینی]] خویش را در هر سرزمینی باشند، در آن نشان دهند.  
نخستین مسجدی که در [[اسلام]] بر پایه [[تقوا]] ساخته شد، [[مسجد]] قبا بود<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۴، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۸؛ انساب الاشراف، ص ۲۶۳ - ۲۶۴ و ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۳، ص ۱۹۶.</ref>. پس از آن، [[مسجد النبی]]{{صل}} در یثرب یا [[مدینة النبی]] ساخته شد<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۶.</ref>. به دنبال آن، طوایف [[عرب]] هر کدام در [[ناحیه]] خود مسجدی بنا کردند. آنان از [[رسول خدا]]{{صل}} می‌خواستند تا در مکان [[زندگی]] آنها [[نماز]] بگزارد و برای [[تبرک]]، محل [[نماز]] آن [[حضرت]] را برای ساخت [[مسجد]] خود [[انتخاب]] می‌کردند. ابن شبه، از مساجدی نام برده است که [[پیامبر خدا]]{{صل}} در آنها [[نماز]] خوانده بود<ref>ابن شبه النمیری، تاریخ المدینة، ج ۱، ص ۵۷ - ۷۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۶.</ref>.
نخستین مسجدی که در [[اسلام]] بر پایه [[تقوا]] ساخته شد، [[مسجد]] قبا بود<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۴، الطبقات الکبری، ج ۱، ص ۱۸۸؛ انساب الاشراف، ص ۲۶۳ - ۲۶۴ و ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۳، ص ۱۹۶.</ref>. پس از آن، [[مسجد النبی]]{{صل}} در یثرب یا [[مدینة النبی]] ساخته شد<ref>السیرة النبویه، ج ۱، ص ۴۹۶.</ref>. به دنبال آن، طوایف [[عرب]] هر کدام در [[ناحیه]] خود مسجدی بنا کردند. آنان از [[رسول خدا]]{{صل}} می‌خواستند تا در مکان [[زندگی]] آنها [[نماز]] بگزارد و برای [[تبرک]]، محل [[نماز]] آن [[حضرت]] را برای ساخت [[مسجد]] خود [[انتخاب]] می‌کردند. ابن شبه، از مساجدی نام برده است که [[پیامبر خدا]]{{صل}} در آنها [[نماز]] خوانده بود<ref>ابن شبه النمیری، تاریخ المدینة، ج ۱، ص ۵۷ - ۷۹.</ref><ref> [[محمد رضا فرخی|فرخی، محمد رضا]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۴۴۶.</ref>.


۲۱۸٬۲۲۷

ویرایش