آیه در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

==کاربردهای [[آیه]] در [[روایات]] [[رضوی]]==

در گفتار [[امام رضا]]{{ع}} واژه آیه در چند مورد به کار رفته است که با مفهوم لغوی آن تشابه نزدیکی دارد. [[امام هشتم]] بارها آیه را به معنای نشانه و دلیل و [[راهنما]] برای چیزی دیگر به کار برده است. مثلاً چیزی که در او نشانه صنع و آفریدگی دیده می‌شود آفریننده نخواهد بود<ref>التوحید، ص۳۸.</ref>. در [[قرآن]] آیه در برابر [[سوره]] به مفهوم مجموعه‌ای از حروف و در بردارنده پیامی ویژه به کار رفته است. امام رضا{{ع}} از بخش‌های کوچک قرآن به آیه و از مجموعه به [[آیات]] تعبیر کرده است<ref>الکافی، ج۲، ص۱۲۸؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۱۳۸.</ref>. [[امام]] از [[آیه کریمه]] {{متن قرآن|حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ...}}<ref>«بر شما حرام است (ازدواج با) مادرانتان و دخترانتان و خواهرانتان.».. سوره نساء، آیه ۲۳.</ref> به تناسب گفت‌و‌گو از [[محارم]] نسبی و سببی به [[آیه تحریم]] یاد کرده است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۳۹.</ref> و نیز از آیه {{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}<ref>«بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> به [[آیه]] {{متن قرآن|أَنْفُسَنَا}}<ref>الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۳، ص۲۰۰.</ref> و در جای دیگر به آیه [[ابتهال]] تعبیر کرده است<ref>الأمالی، صدوق، ص۵۲۵.</ref>. نیز [[آیة الکرسی]]<ref>الکافی، ج۶، ص۵۱۶.</ref> و آیه [[اصطفاء]]<ref>الأمالی، صدوق، ص۵۲۵.</ref> به دلیل وجود این معانی در متن آیه در [[کلام امام]] به کار رفته است.

در نظر [[امام هشتم]]، آیه‌ها و نشانه‌های خدا در هستی، افزون بر اثبات خالق جهان، نشانه [[توحید]] و یکتایی وی نیز هست. [[اتقان]] و [[استوار]] بودن [[آفرینش]] و دور بودن [[جهان تکوین]] و [[تشریع]] از [[سستی]] و تناقض، نشانه توحید خدا است و [[سرشت]] و [[فطرت]]، [[آدمی]] را به این نکته رهنمون است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۲۱-۱۲۲.</ref>. این [[پیام]] گزارش دیگری است از آیه {{متن قرآن|الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ * ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنْقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِئًا وَهُوَ حَسِيرٌ}}<ref>«همان که هفت آسمان را تو بر تو آفرید، در آفرینش (خداوند) بخشنده هیچ ناسازواری نمی‌بینی؛ چشم بگردان! آیا هیچ شکاف و رخنه‌ای می‌بینی؟ * سپس بار دیگر چشم بگردان تا چشم، خسته و رنجه به سوی تو بازگردد» سوره ملک، آیه ۳-۴.</ref> که [[اتقان صنع]] و هماهنگی در اجزای آفرینش را نشانه یگانه بودن خدا شمرده و در آیه {{متن قرآن|لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا}}<ref>«اگر در آن دو (- آسمان و زمین) جز خداوند خدایانی می‌بودند، هر دو تباه می‌شدند» سوره انبیاء، آیه ۲۲.</ref> تأکید کرده اگر خدایانی جز [[الله]] در عالم بودند [[جهان]] تباه می‌شد.

در همین زمینه، [[امام]] در [[مناجات با خدا]] از کسانی که برخی از [[آیات خدا]] را [[رب]] و ارباب خود گرفته‌اند، [[تبری]] جسته و کار آنان را نشانه [[جهالت]] شمرده است که [[آیه]] خدا را به جای پدید آورنده گرفته و خدا را نیز به صفات پدیده توصیف کرده‌اند و او را از جایگاه [[اقدس]] خود فرود آورده‌اند و حال آنکه خداوند به [[وصف]] نمی‌آید و وصف [[ستایش]] کنندگان لایق [[شأن]] او نیست<ref>التوحید، ص۱۲۴-۱۲۵.</ref>.

[[امام هشتم]] از کریمه {{متن قرآن|لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى}}<ref>«بی‌گمان برخی از نشانه‌های بزرگ پروردگارش را دیده است» سوره نجم، آیه ۱۸.</ref> استفاده کرده، نشان دادن نشانه‌های [[ملکوت]] به [[پیامبر]]{{صل}} (در [[معراج]]) برای افزایش [[باور]] [[فرستاده خدا]] بوده و آیه [[گواه]] است. منظور از {{متن قرآن|مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى}}<ref>«دل، آنچه می‌دید، دروغ نگفت» سوره نجم، آیه ۱۱.</ref>، دیدن [[ذات خدا]] نیست، زیرا آیه و نشانه خدا از ذات وی جدا است و پیامبر{{صل}} خدا را ندیده است<ref>الکافی، ج۱، ص۹۵-۹۶.</ref>. عده‌ای از [[مفسران]] و [[راویان]] به استناد برخی از [[روایات]] رایج در میان [[محدثان]]، بر آن بودند که پیامبر{{صل}} خدا را با چشمان سر دیده است و مقصود از [[رؤیت]] در آیه یاد شده، [[مشاهده]] با دیده ظاهر است<ref>المسند، ابن حنبل، ج۳، ص۱۶؛ جامع البیان، ج۹، ص۳۴-۳۵.</ref>. امام رضا{{ع}} در پاسخ این نظریه ظاهرگرایان به [[ابوقره]] فرمود: باور به دیده شدن خداوند، با صریح [[قرآن]] [[سازش]] ندارد. قرآن به [[صراحت]] فرموده دیدگان وی را نمی‌بینند و [[دل]] دیده را [[تکذیب]] نمی‌کند؛ یعنی دل و درون [[محمد]]{{صل}} آنچه را دیدگان وی دیده [[تصدیق]] می‌کند. نیز [[آیه کریمه]] پرده از مشاهدات [[پیامبر]]{{صل}} بر می‌دارد که محمد{{صل}} [[آیات خدا]] را دیده است. پس [[آیات]] [[خداوند]] از [[ذات خداوند]] جدا است و خداوند به روشنی فرموده [[مردم]] به ذات خداوند نمی‌توانند [[آگاه]] شوند. اگر چشم [[خدا]] را ببیند به وی آگاه می‌شود و می‌تواند درباره وی [[آگاهی]] به دست آورد<ref>الکافی، ج۱، ص۹۵؛ التوحید، ص۱۱۱-۱۱۲.</ref>.