آستان قدس رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

آستان قدس رضوی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۲

۸ بایت حذف‌شده ، ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۱

جز

جایگزینی متن - 'راه' به 'راه'

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش

@@ خط ۴۶: / خط ۴۶: @@
 همچنین یکی از عواملی که به شدت فضای [[فرهنگی]] این مجموعه را متأثر می‌کرد، مدارس علمیه اطراف حرم مطهر بود. مدرسه [[بالاسر]] در فاصله بسیار نزدیکی با بقعه [[مطهر]] و مدارس علمیه “پری‌زاد” و “دو در” با فاصله اندکی از آن، در دوره تیموری تأسیس شدند<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۵۴۲.</ref>. در دوره صفوی و حتی در دوره کم‌رونق قاجار نیز مدارس پرشمار و گاه معظمی در اطراف صحن‌ها ساخته شد. مدارس علمیه [[فاضل]] خان، میرزا [[جعفر]]، عباس‌قلی خان، [[باقریه]]، [[نواب]] و بسیاری دیگر در این شمارند<ref>مطلع الشمس، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۱، ۵۴۴؛ گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد، ص۱۴-۲۳.</ref>. این مدارس در تقویت فضای فرهنگی و [[علمی]] [[شهر]] [[مشهد]] و به ویژه حرم مطهر بسیار مؤثر بودند. همجواری این مدارس و اشتراک بسیاری از مسائل آنها و طلابشان با آستان [[قدس]]، مجموعه تشکیلاتی [[حرم]] را وارد تشریک مساعی با این مجموعه‌های [[آموزشی]] می‌کرد. حل و فصل مسائل [[مدیریتی]] این مدارس که جزئی از نهاد [[دین]] و [[وقف]] بودند، اقامت طلاب و استادان مدارس در اطراف حرم، رفت‌و‌آمد آنها در حرم و تشکیلات آن و مراوادات میان آنها و کتابخانه، بخشی از این اشتراکات بود.
-دوره پهلوی عصر نوسازی و تغییرات گسترده در سازمان‌های [[اجتماعی]] بود. در دو دهه اول عصر پهلوی، [[تغییر]] ساختار مؤسسات قدیمی به سازمان‌های جدید [[اداری]] با سرعت بسیاری انجام گرفت. آستان قدس یکی از نهادهای بسیار مهمی بود که [[هدف]] این تغییرات قرار داشت. به ویژه با وضعیت بسیار آشفته اداری و [[مالی]] آستان قدس در اواخر دوره قاجار، این مسأله بیشتر در چشم گردانندگان اداری و [[سیاسی]] [[حکومت]] جدید مهم جلوه می‌کرد. از این‌رو، تغییرات بسیاری در ساختار اداری [[راه]] یافت و از جمله در [[فعالیت‌های فرهنگی]] تغییرات اساسی رخ نمود. اهم این تغییرات در حوزه [[فرهنگ]] در چند موضوع انجام شد. نخست اینکه مکتب‌خانه‌های آستان قدس به مدارس جدید تبدیل و به [[دولت]] و وزرات فرهنگ واگذار گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۸.</ref> دیگر اینکه مدارس علمیه تعطیل شد و فعالیت‌های آنها به شکل یک دانشکده کوچک معقول و منقول محدود گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۹؛ مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس، ص۱۴۲.</ref>. همچنین کوشیدند تا با محدود کردن فعالیت‌های مذهبی و [[نفوذ]] [[روحانیت]] در مجموعه و متوقف کردن [[تدریس]] [[علوم دینی]] در آستانه<ref>شمس الشموس، ص۳۱۵.</ref>، از جنبه [[دینی]] و مذهبی نهاد بکاهند و با اقداماتی چون ساخت موزه به وجهه [[تاریخی]] مجموعه بیفزایند. از سوی دیگر، بخشی مانند کتابخانه آستان قدس چون مطابق با مؤسسات جدید [[تمدنی]] بود، بیشتر مورد توجه گردانندگان امور قرار گرفت و جایگاه مهم‌تری به دست آورد.
+دوره پهلوی عصر نوسازی و تغییرات گسترده در سازمان‌های [[اجتماعی]] بود. در دو دهه اول عصر پهلوی، [[تغییر]] ساختار مؤسسات قدیمی به سازمان‌های جدید [[اداری]] با سرعت بسیاری انجام گرفت. آستان قدس یکی از نهادهای بسیار مهمی بود که [[هدف]] این تغییرات قرار داشت. به ویژه با وضعیت بسیار آشفته اداری و [[مالی]] آستان قدس در اواخر دوره قاجار، این مسأله بیشتر در چشم گردانندگان اداری و [[سیاسی]] [[حکومت]] جدید مهم جلوه می‌کرد. از این‌رو، تغییرات بسیاری در ساختار اداری راه یافت و از جمله در [[فعالیت‌های فرهنگی]] تغییرات اساسی رخ نمود. اهم این تغییرات در حوزه [[فرهنگ]] در چند موضوع انجام شد. نخست اینکه مکتب‌خانه‌های آستان قدس به مدارس جدید تبدیل و به [[دولت]] و وزرات فرهنگ واگذار گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۸.</ref> دیگر اینکه مدارس علمیه تعطیل شد و فعالیت‌های آنها به شکل یک دانشکده کوچک معقول و منقول محدود گردید<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۳۹۹؛ مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم آستان قدس، ص۱۴۲.</ref>. همچنین کوشیدند تا با محدود کردن فعالیت‌های مذهبی و [[نفوذ]] [[روحانیت]] در مجموعه و متوقف کردن [[تدریس]] [[علوم دینی]] در آستانه<ref>شمس الشموس، ص۳۱۵.</ref>، از جنبه [[دینی]] و مذهبی نهاد بکاهند و با اقداماتی چون ساخت موزه به وجهه [[تاریخی]] مجموعه بیفزایند. از سوی دیگر، بخشی مانند کتابخانه آستان قدس چون مطابق با مؤسسات جدید [[تمدنی]] بود، بیشتر مورد توجه گردانندگان امور قرار گرفت و جایگاه مهم‌تری به دست آورد.
 تهیه نظام‌نامه آستان قدس که با تشکیل “کمیسیون اصلاحات” در سال ۱۳۰۵ش آغاز شد، از اقدامات کلیدی برای سر و سامان دادن به امور محسوب می‌شد<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۲۶۷.</ref>. در این نظام‌نامه از اداره [[امور فرهنگی]] نامی نیامده، اما اداره کتابخانه و قرائت‌خانه به عنوان عنصر [[فرهنگی]] اصلی آستان [[قدس]] دیده شده است. “کمیسیون عرض” از اولین نتایج این [[اصلاحات]] در عرصه فرهنگی بود. این کمیسیون ضمن شمارش کتاب‌ها و ثبت آنها، [[نظام]] نامه‌ای برای [[اداره امور]] کتابخانه تدوین کرد. پیشنهادهایی که کمیسیون عرض مطرح کرد، پایه و اساس تحولات جدی کتابخانه در عصر پهلوی شد. در [[زمان]] [[نیابت]] تولیت [[اسدی]] بود که نخستین فهرست کتابخانه در [[ایران]]، به [[همت]] کتابخانه آستان قدس چاپ شد و نیز دو نظام‌نامه شامل [[وظایف]] کارکنان و شرایط [[امانت]] کتاب تدوین گشت<ref>کتابنامه آستان قدس رضوی، ص۱۴؛ “کتابخانه آستان قدس رضوی از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلامی”، پژوهشنامه کتابخانه و کتابداری، ش۱، ص۱۳.</ref>.
@@ خط ۵۵: / خط ۵۵: @@
 ده ساله آخر دوره پهلوی دوم و دقیقاً از سال ۱۳۴۶ش به بعد، رویکرد [[فرهنگی]] و خدمات فرهنگی در آستانه شدت یافت. پیش از این در آستان قدس بخشی به نام اداره انتشارات و [[تبلیغات]] وجود داشت که یک نفر [[سرپرست]]، چهار سخنران، سه نفر کارمند و یک خدمتکار داشت<ref>راهنما یا تاریخ و توصیف دربار ولایتمدار رضوی، ص۲۹۰.</ref>. البته احتشام کاویانیان در کتاب [[شمس]] الشموس از این اداره با عنوان اداره مجله و انتشارات آستان قدس نام می‌برد<ref>شمس الشموس، ص۴۶۲.</ref>. در [[زمان]] نیابت تولیت [[باقر]] پیرنیا (۱۳۴۶ - ۱۳۵۰ش) اقدامات مهمی صورت گرفت که ماندگار شد و برخی نیز شروعی برای اقدامات و حرکت‌های بعدی بود. پیرنیا اشاره می‌کند که مجموع کتاب‌هایی که در دوره چهارساله حضورش در [[مشهد]]، برای کتابخانه تهیه شد، بیشتر از مجموع کتاب‌هایی بود که در تمام مدت [[چهل]] ساله [[حکومت]] پهلوی خریداری شد<ref>گذر عمر، ص۳۳۴.</ref>.
-نکته مهم در اقدامات این [[زمان]]، راه‌اندازی بخش [[فرهنگی]] مستقل در آستان [[قدس]] بود و ایجاد عنوانی با نام “مدیر کل فرهنگی آستان قدس” که به احمدعلی رجایی بخارایی، استاد بازنشسته دانشکده [[ادبیات]] مشهد، سپرده شد: “پس از اینکه برای صنعت‌ها و نوسازی و [[کشاورزی]] و مهمان‌خانه‌های میان [[راه]] و برنامه‌های گوناگون دیگر [[اقدام]] کردیم، لازم بود کارهای فرهنگی و کتابخانه و موزه آستان قدس و مجله آستانه را هم به صورت مجموعه فرهنگی درآوریم”<ref>گذر عمر، ص۳۳۴.</ref>.
+نکته مهم در اقدامات این [[زمان]]، راه‌اندازی بخش [[فرهنگی]] مستقل در آستان [[قدس]] بود و ایجاد عنوانی با نام “مدیر کل فرهنگی آستان قدس” که به احمدعلی رجایی بخارایی، استاد بازنشسته دانشکده [[ادبیات]] مشهد، سپرده شد: “پس از اینکه برای صنعت‌ها و نوسازی و [[کشاورزی]] و مهمان‌خانه‌های میان راه و برنامه‌های گوناگون دیگر [[اقدام]] کردیم، لازم بود کارهای فرهنگی و کتابخانه و موزه آستان قدس و مجله آستانه را هم به صورت مجموعه فرهنگی درآوریم”<ref>گذر عمر، ص۳۳۴.</ref>.
 “سازمان [[امور فرهنگی]] و کتابخانه‌های آستان قدس” در سال ۱۳۵۱ش به [[ریاست]] رجایی [[خراسانی]] تأسیس شد. در زمان [[نیابت]] تولیت [[حسن]] زاهدی (۱۳۵۰ - ۱۳۵۳ش) سازمان برنامه کشوری، سازمان [[اداری]] جدیدی برای آستان قدس تنظیم کرد که در آن [[مدیریت]] خدمات فرهنگی و [[اجتماعی]] زیرمجموعه معاونت اداری به شمار می‌رفت. این مدیریت شامل اداره [[امور اجتماعی]]، [[اداره امور]] کتابخانه‌های آستان قدس و موزه و اداره امور فرهنگی و بهداشتی بود. اداره امور مذهبی زیر نظر مدیریت اماکن متبرکه فعالیت داشت<ref>شمس الشموس، ص۵۸۶.</ref>.