بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{خرد}} +)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخههای بحث '''[[زندگی]]''' است. "'''[[زندگی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخههای بحث '''[[زندگی]]''' است. "'''[[زندگی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[زندگی در قرآن]] | [[زندگی در | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[زندگی در قرآن]] | [[زندگی در نهج البلاغه]] | [[زندگی در معارف و سیره حسینی]] | [[زندگی در معارف دعا و زیارات]] | [[زندگی در معارف و سیره سجادی]] </div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
زندگی بهمعنای حضور [[انسان]] در پهنه [[آفرینش]] در دیدگاهها و مکتبها مختلف تعابیر گوناگون دارد. گرچه در تلقی عمومی، دوره [[عمر]] این جهانی را زندگی مینامند، اما در [[مکتب]] [[دین]]، دورههای مختلفی در زندگی [[آدمی]] متصور است. عالم ذرّ، دوره ابتدایی زندگی [[آدمی]] است که [[انسان]] ماهیتی ذرهای داشته است. [[خداوند سبحان]] در آیهای به عالم ذرّ اشاره میکند و میفرماید: [[پروردگار]] تو از پشت [[بنیآدم]] فرزندانشان را بیرون آورد و آنان را بر خودشان [[گواه]] گرفت و پرسید "آیا من پروردگارتان نیستم؟" گفتند: "آری، گواهی میدهیم" تا در [[روز قیامت]] نگویید ما که از آن بیخبر بودیم<ref>{{متن قرآن| وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُواْ بَلَى شَهِدْنَا أَن تَقُولُواْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ}}؛سوره اعراف، آیه ۱۷۲</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 446.</ref>. | |||
[[علامه طباطبایی]] ذیل این [[آیه]] مینویسد: "اعتراف [[فرزندان]] نوع [[بشر]] به ربوبیّت [[خدای سبحان]] در [[عالم ذر]]، ناشی از [[فقر]] ذاتی [[انسان]] به خداست. [[امام علی]] {{ع}} نیز در خطبهای از [[نهج البلاغه]] [[خداوند]] را [[سپاس]] میگوید با این عبارت "[[سپاس]] خداوندی را که گرفت و عطا کرد"<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۲</ref>. برخی از شارحان این [[کلام]] را تفسیری بر [[آیه]] فوق میدانند. میرزا حبیب [[الله]] خویی در منهاج البراعة [[معتقد]] است که این [[کلام]] [[علی]] {{ع}} بر اخذ [[میثاق]] در عالم ذرّ دلالت دارد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 446.</ref>. | |||
دوره بعدی، دوره صلبی است که [[آدمی]] در پشت پدران خویش از نسلی به [[نسل]] دیگر منتقل میشود. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] به این [[حقیقت]] اشاره کرده است: و چون [[ابراهیم]] را پروردگارش با کلماتی بیازمود و وی آن همه را به انجام رسانید [[خدا]] به او] فرمود: "من تو را پیشوای [[مردم]] قرار دادم." [[ابراهیم]]] پرسید: "از دودمانم [چطور]؟" فرمود: "[[پیمان]] من به بیدارگران نمیرسد."<ref>{{متن قرآن|وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ }}؛ سوره بقره، آیه ۱۲۴؛ نیز نک: {{متن قرآن|رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ }}؛سوره بقره، آیه ۱۲۸</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 446.</ref>. | |||
افزون بر این، [[علامه طباطبایی]] ذیل [[آیه]] ۱۷۲ [[سوره اعراف]]<ref>مربوط به عالم ذرّ</ref> مینویسد: "[[فرزند]] را از پشت [[پدر]] و [[مادر]] گرفته و آن را که تاکنون جزئی از ماده [[پدر]] و [[مادر]] بوده موجودی مستقل و انسانی تمامعیار گردانیده و از پشت این [[فرزند]] نیز [[فرزند]] دیگر أخذ کرده و همچنین تا آنجا که اخذ تمام شود و هر جزئی از هر موجودی که باید، جدا شود و افراد [[انسانها]] موجود و منتشر شوند و هر یکی از دیگری مستقل و برای هر فردی نفسی مستقل درست شود تا سود و زیانش عاید خودش شود." این امر، خود، [[گواه]] بر تأیید حیات صلبی [[آدمی]] است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 446-447.</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} نیز در فرازی از [[نهج البلاغه]] اشارتی دارد که [[مؤیّد]] حیات صلبی است: چون [[خداوند]] [[امام]] {{ع}} را در [[نبرد]] با [[اصحاب جمل]] پیروز ساخت، یکی از [[یاران]] [[حضرت]] گفت: "[[دوست]] داشتم برادرم فلان، با ما در این [[کارزار]] حاضر بود تا میدید [[خداوند]] به چه طریق تو را بر دشمنانت پیروز کرد." [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: "آیا برادرت [[دوستدار]] ماست؟" عرض کرد: "آری." فرمود: "او هم در این [[جنگ]] با ما هستند. زود است که روزگار ایشان را مانند خونی که ناگهان از بینی [[انسان]] بیرون میآید ظاهر گرداند و [[ایمان]] به واسطه آنها نیرو گیرد."<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۲: {{متن حدیث|فَقَالَ لَهُ (علیه السلام) أَهَوَى أَخِيكَ مَعَنَا؟ فَقَالَ نَعَمْ. قَالَ فَقَدْ شَهِدَنَا، وَ لَقَدْ شَهِدَنَا فِي عَسْكَرِنَا هَذَا [قَوْمٌ] أَقْوَامٌ فِي أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ، سَيَرْعَفُ بِهِمُ الزَّمَانُ وَ يَقْوَى بِهِمُ الْإِيمَان}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 447.</ref>. | |||
سپس دوره ارحامی است که نطفه [[آدمی]] در رحم مادران نهاده میشود. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] میفرماید: اوست که شما را در رحم مادران به هر سان که خواسته باشد مینگارد. نیست خدایی جز او که پیروزمند و [[حکیم]] است<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الأَرْحَامِ كَيْفَ يَشَاء لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ }}؛ سوره آل عمران، آیه ۶.</ref>. [[امام علی]] {{ع}} در فرازی از [[نهج البلاغه]] در بیان [[ستایش]] و [[عظمت]] [[خداوند]] به [[آگاهی]] و [[دانش خداوند]] از درون رحمها اشارت دارد<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۹</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 447.</ref>. | |||
پس از این دوره، دوره [[دنیایی]]، یعنی فرصت زندگی [[آدمی]] در دنیای کنونی است. سپس دوره [[برزخ]] فرا میرسد، یعنی دورهای است که [[آدمی]] پس از [[وفات]] به آن منتقل میشود. [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] میفرماید: ... شاید، کارهای شایستهای را که ترک کرده بودم به جای آورم منظور [[جهان]] [[برزخ]]]. هرگز؛ این سخنی است او میگوید و پشت سرشان تا [[روز قیامت]] مانعی است که بازگشت نتوانند<ref>{{متن قرآن| لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلاَّ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ }}؛ سوره مؤمنون، آیه۱۰۰</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 447.</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} در فرازهایی درباره عالم [[برزخ]] سخن رانده است. ایشان در [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|{{متن قرآن|أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ }}}}<ref>سوره تکاثر، آیه ۱- ۲</ref> میفرماید: اینان گذشتگانتان هستند که از دروازه [[مرگ]] گذشتند و پیشتازانتان که فرودجای و سرچشمه آماده ساختند. آنان که شخصیتهایی بزرگ و فخر آفرینانی بنام بودند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۱۲: {{متن حدیث|أُولَئِكُمْ سَلَفُ غَايَتِكُمْ وَ فُرَّاطُ مَنَاهِلِكُمْ. الَّذِينَ كَانَتْ لَهُمْ مَقَاوِمُ الْعِزِّ وَ حَلَبَاتُ الْفَخْرِ}}</ref>. و سرانجام دوره [[قیامت]] فرا خواهد رسید که [[آدمیان]] بهسوی [[معاد]] جسمانی پیش میروند و نسبت به [[عقاید]] و اعمال خود پاسخگو خواهند بود<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 447.</ref>. | |||
همه ادواری که نام برده شد، مسیر حرکت [[انسان]] است تا به مرحله پایانی یعنی [[جهان]] [[آخرت]] و عالم ابدیّت برسد و در [[جایگاه]] خودساکن شود<ref>{{متن قرآن| ذَلِكَ جَزَاء أَعْدَاء اللَّهِ النَّارُ لَهُمْ فِيهَا دَارُ الْخُلْدِ جَزَاء بِمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَجْحَدُونَ }}؛ سوره فصلت، آیه ۲۸ و {{متن قرآن|وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا لَّهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَنُدْخِلُهُمْ ظِلاًّ ظَلِيلاً }}؛ سوره نساء، آیه ۵۷</ref>. از اینرو زندگی [[آدمی]] تنها در زندگی این جهانی خلاصه نمیشود. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] میفرماید: آیا پندارید که شما را بیهوده آفریدهایم و شما به نزد ما بازگردانده نمیشوید؟<ref>{{متن قرآن|أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لا تُرْجَعُونَ }}؛ سوره مؤمنون، آیه ۱۱۵</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>. | |||
ویژگی خاصی که حیات این جهانی [[آدمی]] را از دیگر دورههای زندگی متمایز و ممتاز میسازد، [[قدرت]] [[انتخاب]] و صیرورت [[انسان]] در مسیر [[تکامل]] و تعیین [[سرنوشت]] خویش است. [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] بازگشت همه امور را بهسوی خود میداند<ref>{{متن قرآن| صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِي لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الأُمُورُ }}؛ سوره شوری، آیه ۵۳</ref>. گویی انسانی که بنا بر [[حکمت]] و [[مشیّت الهی]] حرکت زندگی خویش را آغاز کرده و سه دوره از حیات خویش را تا زندگی [[دنیایی]] گذرانده است، در [[زندگی دنیوی]] خویش این فرصت را مییابد تا [[سرنوشت]] و آینده خویش را رقم زند. عنصر [[اختیار]] در کنار موهبت [[عقل]]، بزرگترین موهبت در زندگی این جهانی [[انسان]] و عامل تعیین [[سعادت]] و [[شقاوت]] اوست از اینرو [[عمر]] کوتاه [[آدمی]] نسبت به هستی ابدیاش، فرازی حساس از مجموعه دورههای زندگی او را تشکیل میدهد. در دوره زندگی تمام [[فضیلتها]] به کمک [[انسان]] میآیند تا او بتواند در سایه [[شناخت]] صحیح موفق به ترک رذائل شود و در سایه [[اختیار]]، راه [[سعادت]] را بر خود هموار کند. در مسیر زندگی این جهانی، نکاتی چند دارای اهمیّت است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>: | |||
#ابزار و وسایل مورد نیاز برای حرکت تکاملی همه موجودات بر حسب استعداد آنها در اختیارشان قرار گرفته است. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] میفرماید:خداوندی که به هر چیز، آنچه باید باشد، عطا کرده و در مسیر [[هدایت]] و کمال قرار داده است<ref>{{متن قرآن| قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى }}؛سوره طه، آیه ۵۰</ref>. [[آدمی]] با ایجاد ارتباط با [[نظام]] احسن و هماهنگی با آن میتواند در مسیر صحیح زندگی قرار گیرد. همچنین [[نظام]] احسن [[الهی]] با دو ویژگی به [[مدیریت]] میپردازد: مخلوقاتی ظرفیّت خاصّی دارند و در محدوده زمان تحت [[قوانین طبیعی]] به پیش میروند و به تدریح از [[جوانی]] به [[پیروی]] و سرانجام به [[مرگ]] و فنا میگرایند، [[امام علی]] {{ع}} میفرماید: هر که بر اسب سیاه و سفید زمان رکاب میزند و بر شب و روز میراند، خواهناخواه راهی سفری است و دست تقدیر او را به سرمنزل اصلی پیش میراند، گرچه بایستد و در بین راه بیاساید<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ اعْلَمْ يَا بُنَيَّ أَنَّ مَنْ كَانَتْ مَطِيَّتُهُ اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ فَإِنَّهُ يُسَارُ بِهِ وَ إِنْ كَانَ وَاقِفاً وَ يَقْطَعُ الْمَسَافَةَ وَ إِنْ كَانَ مُقِيماً وَادِعا}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>. | #ابزار و وسایل مورد نیاز برای حرکت تکاملی همه موجودات بر حسب استعداد آنها در اختیارشان قرار گرفته است. [[خداوند]] در [[قرآن کریم]] میفرماید:خداوندی که به هر چیز، آنچه باید باشد، عطا کرده و در مسیر [[هدایت]] و کمال قرار داده است<ref>{{متن قرآن| قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى }}؛سوره طه، آیه ۵۰</ref>. [[آدمی]] با ایجاد ارتباط با [[نظام]] احسن و هماهنگی با آن میتواند در مسیر صحیح زندگی قرار گیرد. همچنین [[نظام]] احسن [[الهی]] با دو ویژگی به [[مدیریت]] میپردازد: مخلوقاتی ظرفیّت خاصّی دارند و در محدوده زمان تحت [[قوانین طبیعی]] به پیش میروند و به تدریح از [[جوانی]] به [[پیروی]] و سرانجام به [[مرگ]] و فنا میگرایند، [[امام علی]] {{ع}} میفرماید: هر که بر اسب سیاه و سفید زمان رکاب میزند و بر شب و روز میراند، خواهناخواه راهی سفری است و دست تقدیر او را به سرمنزل اصلی پیش میراند، گرچه بایستد و در بین راه بیاساید<ref>نهج البلاغه، نامه ۳۱: {{متن حدیث|وَ اعْلَمْ يَا بُنَيَّ أَنَّ مَنْ كَانَتْ مَطِيَّتُهُ اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ فَإِنَّهُ يُسَارُ بِهِ وَ إِنْ كَانَ وَاقِفاً وَ يَقْطَعُ الْمَسَافَةَ وَ إِنْ كَانَ مُقِيماً وَادِعا}}</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>. | ||
#هشدار نسبت به [[عمر]] کوتاه زندگی [[دنیا]] و اشاره به فرصتهایی که از دست میروند: زندگی نفسهایی شمرده شدهاند (هر روزی که بر [[انسان]] میگذرد قطعهای از وی کم میشود)<ref>غررالحکم، ۱</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>. | #هشدار نسبت به [[عمر]] کوتاه زندگی [[دنیا]] و اشاره به فرصتهایی که از دست میروند: زندگی نفسهایی شمرده شدهاند (هر روزی که بر [[انسان]] میگذرد قطعهای از وی کم میشود)<ref>غررالحکم، ۱</ref><ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص 448.</ref>. |