مدیران رابط کاربری، مدیران، templateeditor
۲۴٬۴۴۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] | + - [[)) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: واگردانی دستی |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{سیره معصوم}} | {{سیره معصوم}} | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = استهزاء | |||
| عنوان مدخل = استهزاء | |||
| مداخل مرتبط = [[استهزاء در قرآن]] - [[استهزاء در علوم قرآنی]] - [[استهزاء در فقه اسلامی]] - [[نفی استهزاء در معارف و سیره نبوی]] - [[استهزاء در جامعه‌شناسی اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==[[سخریه]] و [[استهزا]]== | == [[سخریه]] و [[استهزا]] == | ||
[[استهزا]] یعنی گفتن یا اظهار چیزی که با آن کسی [[خوار]] شمرده شود، و بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن یا اشاره یا [[تقلید]] بخندند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۴۸۱.</ref>. واژه [[قرآنی]] “هزوا” مطلق [[تحقیر]] و [[اهانت]] لفظی و عملی را شامل می‌شود. دو واژه “همزه” و “لمز”، نیز به ترتیب به [[عیب‌جویی]] و تنقیص [[ضعیف]] و [[عیب‌جویی]] و تنقیص شدید و غلیظ [[تفسیر]] شده است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۰، ص۲۵۸ و ج۱۱، ص۳۹ و ۲۸۰؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۴۱.</ref>. | [[استهزا]] یعنی گفتن یا اظهار چیزی که با آن کسی [[خوار]] شمرده شود، و بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن یا اشاره یا [[تقلید]] بخندند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۴۸۱.</ref>. واژه [[قرآنی]] “هزوا” مطلق [[تحقیر]] و [[اهانت]] لفظی و عملی را شامل می‌شود. دو واژه “همزه” و “لمز”، نیز به ترتیب به [[عیب‌جویی]] و تنقیص [[ضعیف]] و [[عیب‌جویی]] و تنقیص شدید و غلیظ [[تفسیر]] شده است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۰، ص۲۵۸ و ج۱۱، ص۳۹ و ۲۸۰؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۸۴۱.</ref>. | ||
[[حفظ]] [[شخصیت]]، حیثیت، [[کرامت]] و عرض و آبروی افراد در [[جامعه]] از مهم‌ترین [[حقوق انسانی]] است که در رتبه بعد از [[حفظ جان]] برای همگان موضوعیت داشته و [[انتظار]] طبیعی این است که [[آحاد جامعه]] در حراست و رعایت آن اهتمام نشان دهند. [[ممنوع]] ساختن [[سخریه]]، [[عیب‌جویی]]، [[غیبت]]، [[تجسس]] و رفتارهای غیراخلاقی مشابه، از جمله تدبیر‌هایی است که با [[هدف]] تأمین این مهم [[تشریع]] و توصیه شده است. تردیدی نیست که [[تحقیر]] و استهزای افراد، تخم [[کینه]] و [[عداوت]] را در [[دل]] آنها می‌کارد، آنان را به [[افسردگی]]، [[حزن]] و سایر بیماری‌های [[روحی]] [[مبتلا]] می‌سازد، زمینه [[انزوا]] و حاشیه‌گزینی و طرد آنها از [[جامعه]] را فراهم می‌آورد، آنان را به [[انتقام]] و دست یازیدن به [[رفتار]] مشابه تحریک و [[تشویق]] می‌کند و در نهایت به شیوع و تثبیت یک خصیصه غیراخلاقی در [[جامعه]] کمک می‌کند. گفتنی است [[آیات قرآنی]] ناظر به این بخش عمدتاً به [[سخریه]] [[پیامبران]] و [[آیات الهی]] توسط [[کفار]] اشاره دارد که به دلیل [[روحیات]] مستکبرانه و سرخوشانه، در [[رویارویی]] با [[آیات الهی]] به این عمل غیراخلاقی و [[مجادله]] و خرده‌گیری برانگیخته می‌شدند. [[علامه طباطبایی]] در توضیح مراد و [[هدف]] سبک‌سران از [[سخریه]] [[آیات الهی]] می‌نویسد: اگر مردمی [[دینی]] از [[ادیان]] را [[استهزا]] کرده‌اند خواسته‌اند بگویند این [[دین]] جز برای [[بازی]] و اغراض [[باطل]] به کار دیگری نمی‌خورد، و هیچ فایده عقلایی و جدی در آن نیست؛ از این‌رو، [[مسلمین]] باید [[دوستی]] کسانی که [[اسلام]] را به سخره می‌گیرند، ترک کنند و زمام [[دل]] و [[جان]] خود را به دست اغیار نسپارند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۳۶-۳۷.</ref>. [[شهید مطهری]] نیز در بیان گستره مصداقی و آثار [[روانی]] و [[اجتماعی]] این [[رفتار]] غیراخلاقی می‌نویسد: هر چه که در [[دنیا]] شما پیدا کنید یک [[آدم]] مسخره‌چی می‌تواند آن را موضوع مسخره قرار بدهد و اتفاقاً در [[روح]] [[مردم]] هم اثر می‌گذارد؛ یعنی مسخره اثر [[تبلیغاتی]] زیادی دارد<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با قرآن، ج۵، ص۱۷۹</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۹.</ref> | [[حفظ]] [[شخصیت]]، حیثیت، [[کرامت]] و عرض و آبروی افراد در [[جامعه]] از مهم‌ترین [[حقوق انسانی]] است که در رتبه بعد از [[حفظ جان]] برای همگان موضوعیت داشته و [[انتظار]] طبیعی این است که [[آحاد جامعه]] در حراست و رعایت آن اهتمام نشان دهند. [[ممنوع]] ساختن [[سخریه]]، [[عیب‌جویی]]، [[غیبت]]، [[تجسس]] و رفتارهای غیراخلاقی مشابه، از جمله تدبیر‌هایی است که با [[هدف]] تأمین این مهم [[تشریع]] و توصیه شده است. تردیدی نیست که [[تحقیر]] و استهزای افراد، تخم [[کینه]] و [[عداوت]] را در [[دل]] آنها می‌کارد، آنان را به [[افسردگی]]، [[حزن]] و سایر بیماری‌های [[روحی]] [[مبتلا]] می‌سازد، زمینه [[انزوا]] و حاشیه‌گزینی و طرد آنها از [[جامعه]] را فراهم می‌آورد، آنان را به [[انتقام]] و دست یازیدن به [[رفتار]] مشابه تحریک و [[تشویق]] می‌کند و در نهایت به شیوع و تثبیت یک خصیصه غیراخلاقی در [[جامعه]] کمک می‌کند. گفتنی است [[آیات قرآنی]] ناظر به این بخش عمدتاً به [[سخریه]] [[پیامبران]] و [[آیات الهی]] توسط [[کفار]] اشاره دارد که به دلیل [[روحیات]] مستکبرانه و سرخوشانه، در [[رویارویی]] با [[آیات الهی]] به این عمل غیراخلاقی و [[مجادله]] و خرده‌گیری برانگیخته می‌شدند. [[علامه طباطبایی]] در توضیح مراد و [[هدف]] سبک‌سران از [[سخریه]] [[آیات الهی]] می‌نویسد: اگر مردمی [[دینی]] از [[ادیان]] را [[استهزا]] کرده‌اند خواسته‌اند بگویند این [[دین]] جز برای [[بازی]] و اغراض [[باطل]] به کار دیگری نمی‌خورد، و هیچ فایده عقلایی و جدی در آن نیست؛ از این‌رو، [[مسلمین]] باید [[دوستی]] کسانی که [[اسلام]] را به سخره می‌گیرند، ترک کنند و زمام [[دل]] و [[جان]] خود را به دست اغیار نسپارند<ref>[[سید محمد حسین طباطبایی|طباطبایی، سید محمد حسین]]، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۳۶-۳۷.</ref>. [[شهید مطهری]] نیز در بیان گستره مصداقی و آثار [[روانی]] و [[اجتماعی]] این [[رفتار]] غیراخلاقی می‌نویسد: هر چه که در [[دنیا]] شما پیدا کنید یک [[آدم]] مسخره‌چی می‌تواند آن را موضوع مسخره قرار بدهد و اتفاقاً در [[روح]] [[مردم]] هم اثر می‌گذارد؛ یعنی مسخره اثر [[تبلیغاتی]] زیادی دارد<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با قرآن، ج۵، ص۱۷۹</ref>.<ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۹.</ref> | ||
==[[آیات قرآنی]] مرتبط== | == [[آیات قرآنی]] مرتبط == | ||
# [[نهی]] از استهزای [[آیات الهی]]: {{متن قرآن|وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا}}<ref>«و آیات خداوند را به ریشخند نگیرید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.</ref>. | # [[نهی]] از استهزای [[آیات الهی]]: {{متن قرآن|وَلَا تَتَّخِذُوا آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا}}<ref>«و آیات خداوند را به ریشخند نگیرید» سوره بقره، آیه ۲۳۱.</ref>. | ||
# [[نهی]] [[مؤمنان]] از [[سخریه]] یکدیگر: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>. | # [[نهی]] [[مؤمنان]] از [[سخریه]] یکدیگر: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ}}<ref>«ای مؤمنان! هیچ گروهی گروه دیگر را به ریشخند نگیرد، بسا آنان از اینان بهتر باشند؛ و نه زنانی زنانی دیگر را، بسا آنان از اینان بهتر باشند» سوره حجرات، آیه ۱۱.</ref>. | ||
#استهزای [[مؤمنان]]؛ عملی منافقانه: {{متن قرآن|وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«و چون با شیطان‌های خود تنها شوند می‌گویند ما با شماییم، ما تنها (مؤمنان را) ریشخند می‌کنیم» سوره بقره، آیه ۱۴.</ref>. | # استهزای [[مؤمنان]]؛ عملی منافقانه: {{متن قرآن|وَإِذَا خَلَوْا إِلَى شَيَاطِينِهِمْ قَالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ}}<ref>«و چون با شیطان‌های خود تنها شوند می‌گویند ما با شماییم، ما تنها (مؤمنان را) ریشخند می‌کنیم» سوره بقره، آیه ۱۴.</ref>. | ||
#در آیاتی نیز استهزای دیگران، عملی جاهلانه<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ}} «و (یاد کنید) آنگاه را که موسی به قوم خود گفت: خداوند به شما فرمان می‌دهد که گاوی بکشید؛ گفتند: آیا ما را به ریشخند گرفته‌ای؟ گفت: به خداوند پناه می‌جویم که از نادانان باشم» سوره بقره، آیه ۶۷.</ref> و [[استهزای پیامبران]] [[الهی]] و [[مؤمنان]]، عملی کافرکیشانه معرفی شده است<ref>{{متن قرآن|وَمَا يَأْتِيهِمْ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}} «و هیچ فرستاده‌ای نزد آنان نمی‌آمد مگر آنکه او را ریشخند می‌کردند» سوره زخرف، آیه ۷؛ {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ}} «زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است و (آنان) مؤمنان را به ریشخند می‌گیرند اما پرهیزگاران در روز رستخیز از آنان فراترند و خداوند به هر کس بخواهد بی‌شمار روزی می‌رساند» سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref>. برخی [[آیات]]، [[منافقان]] را از استهزای [[آیات الهی]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}} [[نهی]] فرموده<ref>{{متن قرآن|وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ}} «و اگر از آنان (از ریشخند کردنشان) بپرسی، به یقین می‌گویند: ما تنها (در گفت‌وگو) فرو می‌رفتیم و بازی می‌کردیم بگو: آیا خداوند و آیات وی و پیامبرش را ریشخند می‌کردید؟» سوره توبه، آیه ۶۵.</ref> و [[مؤمنان]] را از [[دوستی]] با [[استهزا]] کنندگان [[دین خدا]] برحذر داشته است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاءَ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}} «ای مؤمنان! آنان را که دینتان را به ریشخند و بازی می‌گیرند -یعنی کسانی را که پیش از شما به آنان کتاب داده شده است و (یا) کافران را- سرور مگیرید و اگر مؤمنید از خداوند پروا کنید» سوره مائده، آیه ۵۷.</ref>. استهزا کنندگان [[آیات]]، [[پیامبران الهی]] و [[تعالیم]] آنها، همچنین به [[نزول]] [[عذاب]] در [[دنیا]]<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}} «و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی ریشخند شده‌اند؛ آنگاه آنچه به ریشخند می‌گرفتند ریشخندکنندگان آنان را فرا گرفت» سوره انعام، آیه ۱۰.</ref> و [[ابتلا]] به [[عذاب]] سخت [[اخروی]] [[تهدید]] شده‌اند<ref>{{متن قرآن|ذَلِكَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوا وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَرُسُلِي هُزُوًا}} «بدین‌گونه کیفر آنان برای کفری که ورزیدند و نشانه‌ها و پیامبران مرا به ریشخند گرفتند دوزخ است» سوره کهف، آیه ۱۰۶.</ref> | # در آیاتی نیز استهزای دیگران، عملی جاهلانه<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالُوا أَتَتَّخِذُنَا هُزُوًا قَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ}} «و (یاد کنید) آنگاه را که موسی به قوم خود گفت: خداوند به شما فرمان می‌دهد که گاوی بکشید؛ گفتند: آیا ما را به ریشخند گرفته‌ای؟ گفت: به خداوند پناه می‌جویم که از نادانان باشم» سوره بقره، آیه ۶۷.</ref> و [[استهزای پیامبران]] [[الهی]] و [[مؤمنان]]، عملی کافرکیشانه معرفی شده است<ref>{{متن قرآن|وَمَا يَأْتِيهِمْ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}} «و هیچ فرستاده‌ای نزد آنان نمی‌آمد مگر آنکه او را ریشخند می‌کردند» سوره زخرف، آیه ۷؛ {{متن قرآن|زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَيَسْخَرُونَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ}} «زندگانی این جهان برای کافران آراسته شده است و (آنان) مؤمنان را به ریشخند می‌گیرند اما پرهیزگاران در روز رستخیز از آنان فراترند و خداوند به هر کس بخواهد بی‌شمار روزی می‌رساند» سوره بقره، آیه ۲۱۲.</ref>. برخی [[آیات]]، [[منافقان]] را از استهزای [[آیات الهی]] و [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[نهی]] فرموده<ref>{{متن قرآن|وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَيَقُولُنَّ إِنَّمَا كُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآيَاتِهِ وَرَسُولِهِ كُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ}} «و اگر از آنان (از ریشخند کردنشان) بپرسی، به یقین می‌گویند: ما تنها (در گفت‌وگو) فرو می‌رفتیم و بازی می‌کردیم بگو: آیا خداوند و آیات وی و پیامبرش را ریشخند می‌کردید؟» سوره توبه، آیه ۶۵.</ref> و [[مؤمنان]] را از [[دوستی]] با [[استهزا]] کنندگان [[دین خدا]] برحذر داشته است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِيَاءَ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}} «ای مؤمنان! آنان را که دینتان را به ریشخند و بازی می‌گیرند -یعنی کسانی را که پیش از شما به آنان کتاب داده شده است و (یا) کافران را- سرور مگیرید و اگر مؤمنید از خداوند پروا کنید» سوره مائده، آیه ۵۷.</ref>. استهزا کنندگان [[آیات]]، [[پیامبران الهی]] و [[تعالیم]] آنها، همچنین به [[نزول]] [[عذاب]] در [[دنیا]]<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدِ اسْتُهْزِئَ بِرُسُلٍ مِنْ قَبْلِكَ فَحَاقَ بِالَّذِينَ سَخِرُوا مِنْهُمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ}} «و بی‌گمان پیش از تو پیامبرانی ریشخند شده‌اند؛ آنگاه آنچه به ریشخند می‌گرفتند ریشخندکنندگان آنان را فرا گرفت» سوره انعام، آیه ۱۰.</ref> و [[ابتلا]] به [[عذاب]] سخت [[اخروی]] [[تهدید]] شده‌اند<ref>{{متن قرآن|ذَلِكَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوا وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَرُسُلِي هُزُوًا}} «بدین‌گونه کیفر آنان برای کفری که ورزیدند و نشانه‌ها و پیامبران مرا به ریشخند گرفتند دوزخ است» سوره کهف، آیه ۱۰۶.</ref><ref>[[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم]]، ص ۲۸۹.</ref> | ||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100695.jpg|22px]] [[سید حسین شرف‌الدین|شرف‌الدین، سید حسین]]، [[ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم (کتاب)|'''ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
{{ارزش‌های اجتماعی}} | |||
[[رده:استهزاء]] | [[رده:استهزاء]] | ||