ابونواس: تفاوت میان نسخه‌ها

ابونواس (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۰۷

۲۲ بایت حذف‌شده ، ‏۱۷ مهٔ ۲۰۲۱

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۴۳

ویرایش

@@ خط ۲۷: / خط ۲۷: @@
 اشعار وی درباره اهل بیت{{عم}} منحصر به آن‌چه گفته شد، نیست و اشعار دیگری از جمله در [[وصف]] [[امام علی]]{{ع}} از وی به جا مانده است<ref>المناقب، ابن شهر آشوب، ج۲، ص۱۳۷؛ أعیان الشیعة، ج۱، ص۱۷۰.</ref>. برخی از [[علمای شیعه]] او را از [[شاعران]] اهل بیت{{عم}} و [[شیعی]] دانسته‌اند و جایگاه رفیعی را برای وی قائل شده‌اند<ref>أعیان الشیعة، ج۱، ص۱۷۰.</ref>. به آن‌چه از برخی از منابع به دست می‌آید این است که او از [[احترام]] خاصی نزد [[شیعه]] برخوردار بوده است. [[شیخ صدوق]] وی را از زمره [[حکما]] دانسته است و بی‌آنکه نامی از وی ببرد، [[شعر]] وی را نقل کرده است<ref>التوحید، ص۲۰۷- ۲۰۸.</ref>. مفصل‌ترین تحقیق را درباره [[تشیع]] وی و نسبت‌هایی که به وی داده‌اند، [[علامه]] [[محسن امین]] عاملی انجام داده است و اقوال مختلف را درباره وی و اشعارش بررسی نموده است<ref>أعیان الشیعة، ج۵، ص۳۳۱.</ref>. البته در [[روایات]] شیعی بیانی طعن‌آمیز نیز راجع به ابو نواس دیده می‌شود. گفته‌اند که شخصی به نام [[سهل بن‌یعقوب بن اسحاق]] در [[زمان]] [[امام هادی]]{{ع}} می‌زیست که در میان [[مردم]] [[تظاهر]] به بی‌بند و باری می‌کرد و با آنان به طنز سخن می‌گفت، اما در عین‌حال [[شیعه]] بودن خود را آشکارا بیان می‌کرد. هنگامی‌که [[امام]] دانست که مردم به وی [[لقب]] [[ابو نواس]] داده‌اند، به وی فرمود: تو ابو نواس [[حق]] هستی، اما ابو نواس پیش از تو ابونواس [[باطل]] بود<ref>الأمالی، طوسی، ص۲۷۷ - ۲۷۸.</ref>. [[محسن امین]] [[معتقد]] است که این [[سخن امام]] ربطی به [[مذهب]] ابو نواس ندارد و اشاره به روشی است که وی در [[مقام]] [[شاعری]] در پیش گرفته و در برخی سخنان از جمله هجو دیگران [[افراط]] ورزیده است<ref>أعیان الشیعة، ج۵، ص۳۳۴.</ref>. او را از شاعرانی دانسته‌اند که در [[هزل]] افراط بسیار می‌نموده و از این حیث وی را بسیار ملامت کرده‌اند<ref>التذکرة الحمدونیة، ج۸، ص۴۰۲؛ طبقات الشعراء المحدثین، ص۱۱.</ref>. سخن در باب مذهب وی بسیار است. او را به [[مذاهب]] مختلفی منتسب داشته‌اند. چنان‌که گذشت، جماعتی وی را به ثنویه منسوب می‌داشتند. [[اتهام]] زندقه در حیاتش چندین‌بار وی را گرفتار کرد. برخی چون ابن‌معتز گفته‌اند که عده‌ای او را به [[خوارج]] نسبت داده‌اند<ref>طبقات الشعراء المحدثین، ص۲۲۸.</ref>. البته بر اساس آنچه از وی در دست داریم، این نسبت بسیار بعید به نظر می‌رسد، زیرا [[عقاید]] [[کلامی]] وی، چنان‌که گفته شد، به ویژه در بحث از [[مرتکب کبیره]] کاملاً خلاف [[رأی]] خوارج است. گرایش‌های [[فارسی]] و شعوبی نیز در وی دیده می‌شود و او به [[صراحت]] از [[تمدن]] پارسی و شگفتی‌های آن در مقابل بدویت [[اعراب]] سخن می‌گوید و [[عرب‌ها]] را به [[جهت]] [[فخر]] به افتخارات موهومشان [[مذمت]] و مسخره می‌کند<ref>النسب، ص۹۱.</ref>.
-نکته مهم درباره ابو نواس، [[گزینش]] [[زبان شعر]] برای بیان احوال و [[افکار]] است و در چنین زبانی احتمال وقوع تناقض و [[تعارض]] بسیار است. نباید در اشعار وی که از نظر ادب‌شناسان از شاهکارهای [[ادبیات عرب]] است، به دنبال استخراج نظامی متلائم و سازگار از عقاید بود. آن‌چه در [[شعر]] انعکاس می‌یابد، می‌تواند از [[رفتار]] شاعر نیز باشد یا نباشد، چنان‌که [[قرآن کریم]]<ref>{{متن قرآن|وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ}} «و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟» سوره شعراء، آیه ۲۲۶.</ref> بدان تصریح کرده است. [[ابو نواس]] زمانی که در [[زندان هارون]] بود، خود به این [[آیه]] اشاره کرد و خاصیت [[زبان شعر]] را بیان نمود و خواست که او را چنان‌که اشعارش نشان می‌دهند، ندانند<ref>أخبار أبی نواس، ابن منظور، ص۲۵۹.</ref>. البته این بدین معنا نیست که [[شعر]] وی مطلقاً از [[حیات]] و [[افکار]] وی متمایز است. آنچه مدّ نظر است این است که شعر وی کاملاً مطابق حیات و افکار او نیست و به تأثیر عامل تخیل و شرایط افکار و احوال و اوضاع در آن باید توجه شود. از این‌روست که در اشعار وی هم خمریات دیده می‌شود و هم زهدیات. هم از [[عشق]] به شراب حکایت شده و هم از [[باور]] به [[خدا]] و [[روز قیامت]]. شگفت نیز آن است که هر دو گونه شعر وی به نظر شعرپژوهان در اوج است<ref>تاریخ الأدب العربی، فاخوری، ص۳۹۵.</ref>. اشعاری که امروزه به نام وی طبع می‌شود، مجموعه‌ای است بالغ بر دوازده‌هزار [[بیت]] که در باب‌هایی چون الخمر، المجون، الغزل، المدح، الرثاء، الهجاء، الوصف، الطرد، الزهد و العتاب تبویب شده است. او هیچ‌گاه اشعار خود را جمع‌آوری و تبویب نکرد و آن‌چه در دسترس ماست، چند دهه پس از وی به دست برخی از [[راویان]] اشعار وی جمع شده است. از این‌رو، در [[دیوان]] منسوب به وی اشعاری راه‌یافته که متعلق به او نیست و نیز اشعاری از وی در [[مراجع]] دیگر وجود دارد که در این دیوان‌ها نیامده است<ref>تاریخ الأدب العربی، فاخوری، ص۳۹۸.</ref>. اشعاری که وی در باب [[اهل‌بیت]]{{عم}} از سروده، از جمله این اشعار است، به‌ویژه که در این زمینه خاص [[تعصبات]] مذهبی راویان و گردآوران نیز دخالت می‌یافته است.<ref>منابع: قرآن کریم، أبجد العلوم، صدیق بن حسن خان قنوجی (۱۳۰۷ق)، تصحیح: احمد شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۹۹۹م؛ أخبار أبی نواس، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور (۷۱۱ق)، بیروت، دار الفکر، دوم، ۲۰۰۵م؛ أخبار أبی نواس، عبدالله بن احمد مهز می‌معروف به ابوهفان (۲۵۷ق)، تصحیح: عبدالستار احمد فراج، قاهره، مکتبة مصر، ۱۹۵۳م؛ الأخبار الطوال، احماد بن داود دینوری (۲۸۲ق)، تحقیق: عبد المنعم عامر، قم، الشریف الرضی، اول، ۱۳۶۸ش؛ إعتاب الکتاب، محمد بن عبدالله قضاعی معروف به ابن ابار (۶۵۸ق)، تصحیح: صالح اشتر، بیروت، دار الأوزاعی، دوم، ۱۹۸۶م: الإعجاز و الإیجاز، عبدالملک بن محمد ثعالبی (۴۲۹ق)، تصحیح: محمد ابراهیم سلیم، قاهره، مکتبة القرآن، بی تا، الأعلام، خیر الدین بن محمود معروف به زرکلی (۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، پنجم، ۱۹۸۰م، أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، الأغانی، علی بن حسین معروف به ابوالفرج اصفهانی (۳۵۶ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۲۰۰۳م، الأمالی، عبدالرحمن بن اسحاق از زجاجی (۳۴۰ق)، تصحیح: عبد السلام محمد هارون، بیروت، دار الجیل، دوم، ۱۹۸۷م، الأمالی، محماد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ قی)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق؛ البدایة والنهایة، اسماعیل بن عمر معروف به ابن کثیر (۷۷۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م؛ بیاض، تاج الدین احمد وزیر (۷۸۲ق)، تصحیح: علی زمانی علویجه، قم، دار الذخائر، اول، ۱۴۲۳ق؛ تاریخ ادبیات عرب، ژان محمد عبدالجلیل (۱۹۷۹م)، ترجمه: آذرتاش آذرنوش، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۲ش؛ تاریخ الأدب العربی، حنا فاخوری (معاصر)، تهران، توس، پنجم، ۱۳۸۷ش؛ تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک)، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، تحقیق: محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۳۸۷ق؛ تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ گزیده، حمد بن ابی بکر قزوینی معروف به حمدالله مستوفی (۷۵۰ق)، به کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، سوم، ۱۳۶۴ش؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق؛ التذکرة الحمدونیة، محمد بن حسن معروف به ابن حمدون (۵۶۲ق)، تحقیق: احسان عباس - بکر عباس، بیروت، دار صادر، اول، ۱۴۱۷ق، التوحید، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید هاشم حسینی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۳۹۸ق؛ دیوان أبی نواس، حسن بن هانی معروف به ابونواس (۱۹۶ق)، شرح: حمزه اصفهانی، تصحیح: اوالد واگنر، قاهره، ۱۴۰۸ق؛ رحلة ابن بطوطة (تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار)، محمد بن عبدالله طنجی معروف به ابن بطوطه (۷۷۹ق)، تحقیق: عبدالهادی تازی، رباط، أکادیمیة المملکة المغربیة، ۱۴۱۷ق؛ سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، محمد بن یوسف صالحی شامی (۹۴۲ق)، تحقیق:عادل احمد عبد الموجود - علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۴ق، الشعر و الشعراء، عباد الله بن مسلم معروف به ابن قتیبه دینوری (۲۷۶ق)، تحقیق: احمد محمد شاکر، قاهره، دار الحدیث، اول، ۲۰۰۳م، الشعراء العرب، امیل یعقوب، بیروت، دار الجیل، بی تا، طبقات الشعراء المحدثین، عبدالله بن محمد عباسی (۲۹۶ق)، تصحیح: عمر فاروق طباع، بیروت، دار الأرقم بن أبی الأرقم، اول، ۱۹۹۸م؛ الظرف و الظرفاء، محمد بن احمد معروف به ابن یحیی وشاء (۳۲۵ق)، تحقیق و تصحیح: فهمی سعا- بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۶ق، عیون أخبار الرضا محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ عیون الأخبار، عبدالله بن مسلم معروف به ابن قتیبه دینوری (۲۷۶ق)، تصحیح: یوسف علی طویل، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق؛ غایة النهایة فی طبقات القراء، محمد بن محمد جزری (۸۳۳ق)، تصحیح: برگشتر سر و پر تسل، استانبول، ۱۹۳۵م، الفهرست، محمد بن اسحاق معروف به ابن ندیم (۳۸۵ق)، تحقیق: رضا تجدد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۱۴۲۷ق، المجموع اللفیف، محمد بن محمد حسینی افطسی (۵۱۵ق)، تصحیح: یحیی وهیب جبوری، بیروت، دار الغرب الإسلامی، اول، ۲۰۰۵م؛ المحاسن و المساوی، ابراهیم بن محمد بیهقی (قرن ۴ق)، تصحیح: علی عدنان، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۹۹۹م؛ مختار الأغانی فی الأخبار و التهانی، محمد بن مکرم معروف به این منظور (۷۱۱ق)، قاهره، الدار المصریة، ۱۹۶۶م. المستطرف فی کل فن مستظرف، محمد بن احمد ابشیهی (۸۵۲ق)، تصحیح: صلاح الدین هواری، بیروت، مکتبة الهلال، اول، ۲۰۰۰م؛ معجم الأدباء، یاقوت بن عبدالله رومی حموی (۶۲۶ق)، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر سروش، دوم، ۱۳۹۱ش؛ مناقب آل أبی طالب، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق.)، قم، نشر علامه، اول، ۱۳۷۹ق؛ الموشح، محمد بن عمران مرزبانی ابویحیی زکریا بن یحیی واسطی / ۵۸۵ (۳۸۴ق)، تصحیح: علی محمد بجاوی، قاهره، مکتبة النهضة المصریة، بی تا، النسب، قاسم بن سلام هروی (۲۲۴ق)، تصحیح: مریم محمد خیر درع، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۲۴ق؛ وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، احمد بن محمد برمکی اربلی معروف به ابن خلکان (۶۸۱ق)، تحقیق: احسان عباس، بیروت، دار الثقافة، ۱۹۷۱م. هزار و یک شب، ترجمه: عبداللطیف طسوجی تبریزی (۱۳۰۶ق)، تهران، دنیای کتاب، دوم، ۱۳۸۷ش.</ref>.<ref>[[کمال‌الدین میرمحمدی|میرمحمدی، کمال‌الدین]]، [[ابونواس - میرمحمدی (مقاله)|مقاله «ابونواس»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۵۷۵-۵۸۴.</ref>
+نکته مهم درباره ابو نواس، [[گزینش]] [[زبان شعر]] برای بیان احوال و [[افکار]] است و در چنین زبانی احتمال وقوع تناقض و [[تعارض]] بسیار است. نباید در اشعار وی که از نظر ادب‌شناسان از شاهکارهای [[ادبیات عرب]] است، به دنبال استخراج نظامی متلائم و سازگار از عقاید بود. آن‌چه در [[شعر]] انعکاس می‌یابد، می‌تواند از [[رفتار]] شاعر نیز باشد یا نباشد، چنان‌که [[قرآن کریم]]<ref>{{متن قرآن|وَأَنَّهُمْ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ}} «و چیزهایی می‌گویند که خود نمی‌کنند؟» سوره شعراء، آیه ۲۲۶.</ref> بدان تصریح کرده است. [[ابو نواس]] زمانی که در [[زندان هارون]] بود، خود به این [[آیه]] اشاره کرد و خاصیت [[زبان شعر]] را بیان نمود و خواست که او را چنان‌که اشعارش نشان می‌دهند، ندانند<ref>أخبار أبی نواس، ابن منظور، ص۲۵۹.</ref>. البته این بدین معنا نیست که [[شعر]] وی مطلقاً از [[حیات]] و [[افکار]] وی متمایز است. آنچه مدّ نظر است این است که شعر وی کاملاً مطابق حیات و افکار او نیست و به تأثیر عامل تخیل و شرایط افکار و احوال و اوضاع در آن باید توجه شود. از این‌روست که در اشعار وی هم خمریات دیده می‌شود و هم زهدیات. هم از [[عشق]] به شراب حکایت شده و هم از [[باور]] به [[خدا]] و [[روز قیامت]]. شگفت نیز آن است که هر دو گونه شعر وی به نظر شعرپژوهان در اوج است<ref>تاریخ الأدب العربی، فاخوری، ص۳۹۵.</ref>. اشعاری که امروزه به نام وی طبع می‌شود، مجموعه‌ای است بالغ بر دوازده‌هزار [[بیت]] که در باب‌هایی چون الخمر، المجون، الغزل، المدح، الرثاء، الهجاء، الوصف، الطرد، الزهد و العتاب تبویب شده است. او هیچ‌گاه اشعار خود را جمع‌آوری و تبویب نکرد و آن‌چه در دسترس ماست، چند دهه پس از وی به دست برخی از [[راویان]] اشعار وی جمع شده است. از این‌رو، در [[دیوان]] منسوب به وی اشعاری راه‌یافته که متعلق به او نیست و نیز اشعاری از وی در [[مراجع]] دیگر وجود دارد که در این دیوان‌ها نیامده است<ref>تاریخ الأدب العربی، فاخوری، ص۳۹۸.</ref>. اشعاری که وی در باب [[اهل‌بیت]]{{عم}} از سروده، از جمله این اشعار است، به‌ویژه که در این زمینه خاص [[تعصبات]] مذهبی راویان و گردآوران نیز دخالت می‌یافته است.<ref>منابع: قرآن کریم، أبجد العلوم، صدیق بن حسن خان قنوجی (۱۳۰۷ق)، تصحیح: احمد شمس الدین، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۹۹۹م؛ أخبار أبی نواس، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور (۷۱۱ق)، بیروت، دار الفکر، دوم، ۲۰۰۵م؛ أخبار أبی نواس، عبدالله بن احمد مهز می‌معروف به ابوهفان (۲۵۷ق)، تصحیح: عبدالستار احمد فراج، قاهره، مکتبة مصر، ۱۹۵۳م؛ الأخبار الطوال، احماد بن داود دینوری (۲۸۲ق)، تحقیق: عبد المنعم عامر، قم، الشریف الرضی، اول، ۱۳۶۸ش؛ إعتاب الکتاب، محمد بن عبدالله قضاعی معروف به ابن ابار (۶۵۸ق)، تصحیح: صالح اشتر، بیروت، دار الأوزاعی، دوم، ۱۹۸۶م: الإعجاز و الإیجاز، عبدالملک بن محمد ثعالبی (۴۲۹ق)، تصحیح: محمد ابراهیم سلیم، قاهره، مکتبة القرآن، بی تا، الأعلام، خیر الدین بن محمود معروف به زرکلی (۱۳۹۶ق)، بیروت، دار العلم للملایین، پنجم، ۱۹۸۰م، أعیان الشیعة، سید محسن بن عبدالکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق، الأغانی، علی بن حسین معروف به ابوالفرج اصفهانی (۳۵۶ق)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۲۰۰۳م، الأمالی، عبدالرحمن بن اسحاق از زجاجی (۳۴۰ق)، تصحیح: عبد السلام محمد هارون، بیروت، دار الجیل، دوم، ۱۹۸۷م، الأمالی، محماد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ قی)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق؛ البدایة والنهایة، اسماعیل بن عمر معروف به ابن کثیر (۷۷۴ق)، بیروت، دار الفکر، ۱۹۸۶م؛ بیاض، تاج الدین احمد وزیر (۷۸۲ق)، تصحیح: علی زمانی علویجه، قم، دار الذخائر، اول، ۱۴۲۳ق؛ تاریخ ادبیات عرب، ژان محمد عبدالجلیل (۱۹۷۹م)، ترجمه: آذرتاش آذرنوش، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۲ش؛ تاریخ الأدب العربی، حنا فاخوری (معاصر)، تهران، توس، پنجم، ۱۳۸۷ش؛ تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک)، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، تحقیق: محمد ابو الفضل ابراهیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، دوم، ۱۳۸۷ق؛ تاریخ بغداد أو مدینة السلام، احمد بن علی معروف به خطیب بغدادی (۴۶۳ق)، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۷ق؛ تاریخ گزیده، حمد بن ابی بکر قزوینی معروف به حمدالله مستوفی (۷۵۰ق)، به کوشش: عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، سوم، ۱۳۶۴ش؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق؛ التذکرة الحمدونیة، محمد بن حسن معروف به ابن حمدون (۵۶۲ق)، تحقیق: احسان عباس - بکر عباس، بیروت، دار صادر، اول، ۱۴۱۷ق، التوحید، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید هاشم حسینی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۳۹۸ق؛ دیوان أبی نواس، حسن بن هانی معروف به ابونواس (۱۹۶ق)، شرح: حمزه اصفهانی، تصحیح: اوالد واگنر، قاهره، ۱۴۰۸ق؛ رحلة ابن بطوطة (تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار)، محمد بن عبدالله طنجی معروف به ابن بطوطه (۷۷۹ق)، تحقیق: عبدالهادی تازی، رباط، أکادیمیة المملکة المغربیة، ۱۴۱۷ق؛ سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، محمد بن یوسف صالحی شامی (۹۴۲ق)، تحقیق:عادل احمد عبد الموجود - علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۴ق، الشعر و الشعراء، عباد الله بن مسلم معروف به ابن قتیبه دینوری (۲۷۶ق)، تحقیق: احمد محمد شاکر، قاهره، دار الحدیث، اول، ۲۰۰۳م، الشعراء العرب، امیل یعقوب، بیروت، دار الجیل، بی تا، طبقات الشعراء المحدثین، عبدالله بن محمد عباسی (۲۹۶ق)، تصحیح: عمر فاروق طباع، بیروت، دار الأرقم بن أبی الأرقم، اول، ۱۹۹۸م؛ الظرف و الظرفاء، محمد بن احمد معروف به ابن یحیی وشاء (۳۲۵ق)، تحقیق و تصحیح: فهمی سعا- بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۶ق، عیون أخبار الرضا محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سید مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ عیون الأخبار، عبدالله بن مسلم معروف به ابن قتیبه دینوری (۲۷۶ق)، تصحیح: یوسف علی طویل، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق؛ غایة النهایة فی طبقات القراء، محمد بن محمد جزری (۸۳۳ق)، تصحیح: برگشتر سر و پر تسل، استانبول، ۱۹۳۵م، الفهرست، محمد بن اسحاق معروف به ابن ندیم (۳۸۵ق)، تحقیق: رضا تجدد، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۱۴۲۷ق، المجموع اللفیف، محمد بن محمد حسینی افطسی (۵۱۵ق)، تصحیح: یحیی وهیب جبوری، بیروت، دار الغرب الإسلامی، اول، ۲۰۰۵م؛ المحاسن و المساوی، ابراهیم بن محمد بیهقی (قرن ۴ق)، تصحیح: علی عدنان، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۹۹۹م؛ مختار الأغانی فی الأخبار و التهانی، محمد بن مکرم معروف به این منظور (۷۱۱ق)، قاهره، الدار المصریة، ۱۹۶۶م. المستطرف فی کل فن مستظرف، محمد بن احمد ابشیهی (۸۵۲ق)، تصحیح: صلاح الدین هواری، بیروت، مکتبة الهلال، اول، ۲۰۰۰م؛ معجم الأدباء، یاقوت بن عبدالله رومی حموی (۶۲۶ق)، ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران، نشر سروش، دوم، ۱۳۹۱ش؛ مناقب آل أبی طالب، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن شهر آشوب (۵۸۸ق.)، قم، نشر علامه، اول، ۱۳۷۹ق؛ الموشح، محمد بن عمران مرزبانی ابویحیی زکریا بن یحیی واسطی / ۵۸۵ (۳۸۴ق)، تصحیح: علی محمد بجاوی، قاهره، مکتبة النهضة المصریة، بی تا، النسب، قاسم بن سلام هروی (۲۲۴ق)، تصحیح: مریم محمد خیر درع، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۲۴ق؛ وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، احمد بن محمد برمکی اربلی معروف به ابن خلکان (۶۸۱ق)، تحقیق: احسان عباس، بیروت، دار الثقافة، ۱۹۷۱م. هزار و یک شب، ترجمه: عبداللطیف طسوجی تبریزی (۱۳۰۶ق)، تهران، دنیای کتاب، دوم، ۱۳۸۷ش.</ref>.<ref>[[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[ابونواس - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «ابونواس»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا]] ص ۵۷۵-۵۸۴.</ref>
 == جستارهای وابسته ==
 ==منابع==
-# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[کمال‌الدین میرمحمدی|میرمحمدی، کمال‌الدین]]، [[ابونواس - میرمحمدی (مقاله)|مقاله «ابونواس»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
+# [[پرونده: 1100514.jpg|22px]] [[مهدی کمپانی زارع|کمپانی زارع، مهدی]]، [[ابونواس - کمپانی زارع (مقاله)|مقاله «ابونواس»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۱''']]
 ==پانویس==