اقتصاد در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[اقتصاد]]''' است. "'''[[اقتصاد]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

==مقدمه==

یکی از مواردی که واژه [[اقتصاد]] در [[صحیفه]] به کار رفته [[نیایش سی‌ام]] است؛ آنجا که [[امام سجاد]]{{ع}} از [[خداوند]] درخواست می‌کند راه [[بذل و بخشش]] به [[مستمندان]] و میانه‌روی و اعتدال در [[مصرف]] را به او نشان دهد: {{متن حدیث|وَ قَوِّمْنِي‏ بِالْبَذْلِ‏ وَ الِاقْتِصَادِ}}<ref>دعای ۳۰.</ref>. همچنین از خداوند می‌خواهد که وی را از میانه‌روی بهره‌مند سازد<ref>نیایش بیستم.</ref>. از نحوه کاربرد این کلمه روشن می‌شود که مهم‌ترین شاخصه ماهیتیِ مطرح در اقتصاد اعتدال و میانه‌روی است.

گرچه واژه اقتصاد در صحیفه دو بار بیشتر به کار نرفته است؛ اما مفاهیم [[معرفتی]] مرتبط با این موضوع به‌ویژه مباحث معیشتی مربوط به [[رزق و روزی]] و نگرش [[توحیدی]] نسبت به آن، به روشنی و فراوانی در این [[کتاب]] [[مشاهده]] می‌شود.

از نگاه [[صحیفه سجادیه]]، [[نظام اقتصادی]] مناسب نظامی نیست که تنها درصدد رفع نیازهای [[بشر]] باشد، بلکه رفع نیازها و برقراری [[عدالت اجتماعی]] در جهت [[بندگی]] و [[عبادت خدا]] و توحیدی کردن [[جامعه]] مدنظر یک نظام اقتصادی مناسب است.

نتیجه داشتن چنین مبنایی، [[تغییر]] نوع نگرش به [[زندگی]] و نحوه تنظیم نوع حرکت [[انسان]] است.

===[[حفظ عزت]] و [[حفظ آبرو|آبرو]] ===

[[حفظ آبرو]] و [[شخصیت]] و [[عزت نفس]]، یکی از مهم‌ترین مبانی [[اسلامی]] برای یک [[مسلمان]] است که در قرآن و روایات بدان توجه شده است.

[[امام سجاد]]{{ع}} در دعاهای خویش، عزت را فقط از جانب [[خداوند متعال]] دانسته و از او [[طلب]] عزت و توانگری می‌نماید و خواستن عزت از دیگران را جایز نمی‌داند؛ زیرا اصل عزت از جانب [[خداوند]] است چنان که [[قرآن کریم]] نیز می‌فرماید:{{متن قرآن|إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا}}<ref>«بی‌گمان عزّت همه از آن خداوند است» سوره نساء، آیه ۱۳۹.</ref>

در [[صحیفه]] می‌خوانیم: «خدایا بر [[محمد]] و خاندانش [[درود]] فرست و [[عزت]] و آبرویم را با [[توانگری]] [[حفظ]] فرما و منزلتم را با [[تنگ‌دستی]] به [[خواری]] میفکن تا از روزی‌خواهانت روزی بخواهم و دست نیاز به سوی [[مردمان]] [[فرومایه]] پیش آورم»<ref>نیایش بیستم.</ref>.

از این گونه [[دعاها]] به دست می‌آید که یکی از اصول [[اقتصادی]] [[اسلام]]، در درخواست [[رزق]] و در پی روزی رفتن، جهت [[بی‌نیاز]] شدن از دیگران است.

در آموزه‌های [[صحیفه سجادیه]]، [[دین]] و بدهکاری علاوه بر ایجاد دغدغه [[فکری]] در شخص بدهکار موجب نوعی [[ضعف]] در [[انسان]] می‌گردد و لذا [[امام سجاد]]{{ع}} از [[بدهی]] و مدیون شدن نسبت به دیگران به [[خداوند]] [[پناه]] می‌برد و در [[نیایش]] خویش می‌گوید: «پروردگارا از غصه وام و بدهی و [[اندیشه]] در آن از [[دل]] شغولی به [[قرض]] و بی‌خوابی آن، به تو پناه می‌برم. پس بر [[محمد و آل او]] درود فرست و مرا از زحمت و مشقتِ بدهی و قرض، پناه ده.»..<ref>نیایش سی‌ام.</ref>.

===اهمیت [[کار و تلاش]]===

در [[تعالیم اسلامی]] بر [[ضرورت]] تأمین معاش و امور [[زندگی]] تأکید می‌شود و مقوله “کار” به عنوان ابزاری برای رسانیدن انسان به [[هدف]] عالی وجود [[ارزش]] پیدا می‌کند. به عبارت دیگر، در این [[مکتب]] کار یک امر [[مقدس]] به شمار می‌رود که تنها از روی ناچاری [[اجتماعی]] نیست؛ بلکه حتی اگر این مسئله یعنی [[وظیفه]] اجتماعی نیز نباشد، باز هم کار از نظر [[سازندگی]] فرد، [[امر]] لازمی است که برای [[رشد عقل]] و [[فکر]] و [[جسم]] و [[قلب]] و به عبارتی همه ابعاد وجود انسان ضروری است<ref>تربیت و رشد اسلامی، ص۸۷-۸۹.</ref>. ضمناً کار منحصر به کار جسمانی نمی‌شود.

امام سجاد{{ع}} در یکی از نیایش‌های خود می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ خَلَقَ لَهُمُ‏ النَّهارَ مُبْصِراً لِيَبْتَغُوا فِيهِ‏ مِنْ‏ فَضْلِهِ‏، وَ لِيَتَسَبَّبُوا إِلَى رِزْقِهِ، وَ يَسْرَحُوا فِي أَرْضِهِ، طَلَباً لِمَا فِيهِ نَيْلُ الْعَاجِلِ مِنْ دُنْيَاهُمْ، وَ دَرَكُ الْآجِلِ فِي أُخْرَاهُمْ}}<ref>دعای ۶.</ref>: «و خداوند، [[روز]] را بینایی‌بخش قرار داد تا در آن به جست‌وجوی [[فضل]] [[حق]] خیزند و به اسباب [[رزق و روزی]] او دست یابند، و در [[زمین]] او در پی سود ناپایدار [[دنیا]] و [[ادراک]] نفع همیشگی آن [[جهان]] به [[راه]] افتند، و [[خداوند]] بر اثر همه این امور ([[کار و تلاش]] و رفتن به دنبال رزق و روزی) کار ایشان را به سامان می‌آورد».

[[امام سجاد]]{{ع}} در این سخنان، با عبارت {{متن حدیث|لِيَبْتَغُوا فِيهِ‏ مِنْ‏ فَضْلِهِ‏}} در واقع به برخی [[آیات شریفه قرآن]] اشاره می‌کند.

عبارت {{متن قرآن|لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ}}<ref>«تا از بخشش او (روزی خود را) فرا چنگ آورید» سوره نحل، آیه ۱۴.</ref> که در آیاتی از [[قرآن]] آمده است از جمله: {{متن قرآن|اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«خداوند، همان است که دریا را برای شما رام کرد تا کشتی‌ها در آن به فرمان وی روان گردند و تا شما از بخشش وی (روزی) به دست آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره جاثیه، آیه ۱۲.</ref> و {{متن قرآن|وَمَا يَسْتَوِي الْبَحْرَانِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ سَائِغٌ شَرَابُهُ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَمِنْ كُلٍّ تَأْكُلُونَ لَحْمًا طَرِيًّا وَتَسْتَخْرِجُونَ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ}}<ref>«و دو دریا برابر نیستند، این نوشین گواراست که نوشیدنش خوشگوار است و آن شور تلخ؛ از هر یک گوشت‌تر و تازه می‌خورید و زیوری بیرون می‌کشید که آن را می‌پوشید و کشتی‌ها را در آن می‌نگری که آب شکافند تا از بخشش او (روزی خود را) فرا چنگ آورید و باشد که سپاس گزارید» سوره فاطر، آیه ۱۲.</ref> بر اساس دیدگاه برخی [[مفسرین]] معنی وسیعی دارد که از جمله [[فعالیت‌های اقتصادی]] را شامل می‌شود<ref>تفسیر نمونه، ج۱۸، ص۲۰۷.</ref>.

یکی از [[اهداف تربیتی]] [[اسلام]] برای توصیه به کار، [[رفع فقر]] و [[تنگدستی]] و [[عدم احتیاج]] به دیگران در مسائل معیشتی [[زندگی]] است. بر این اساس نگاه داشتن خود در [[فقر]] و تنگدستی از این جهت که [[انسان]] را از [[رشد]] باز می‌دارد و در موارد زیادی موجب [[تنبلی]] و بی‌کاری می‌شود، مذموم است.

===[[مصرف صحیح]]===

در روایتی، [[رسول خدا]]{{صل}} یکصد و سه [[خصلت]] در عمل و [[نیت]]، برای [[مؤمن]] ذکر می‌فرماید؛ از جمله آن‌که مؤمن، هزینه‌هایش کم و کمک و بازدهی‌اش زیاد است: {{متن حدیث|قَلِيلَ الْمَئُونَةِ كَثِيرَ الْمَعُونَةِ}}<ref>التمحیص، ص۷۴.</ref>.

==منابع==

# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[الهه هادیان رسنانی|هادیان رسنانی، الهه]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «اقتصاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']]

==پانویس==