احتجاج: تفاوت میان نسخه‌ها

 

 

* احتجاج از باب افتعال به‌ معنای اقامه [[حجّت]] بر مدّعا است. "به چیزی احتجاج کرد یعنی آن را [[حجّت]] قرار داد" <ref>{{عربی|" احتجّ بالشّیء أی اتّخذه حجّةً "}}؛ لسان‌العرب، ج‌۳، ص‌۵۴، حجج.</ref>. [[حجّت]] در لغت به‌معنای [[دلیل]] و [[برهان]] است و علّت نام‌گذاری آن به [[حجّت]]، این است که از ریشه "[[حجّ]]" به‌معنای قصد گرفته شده و دلیلی که با آن مدّعا [[اثبات]] می‌شود، مقصود شخص احتجاج ‌کننده است<ref> لسان‌العرب، ج‌۳، ص‌۵۲، تاج‌العروس، ج‌۳، ص‌۳۱۴، حجج.</ref>. یا به واسطه [[دلیل]]، [[اثبات]] مدّعا قصد می‌شود<ref> تفسیر آسان، ج‌۵، ص‌۱۱۶.</ref>. یا آنکه [[دلیل]]، خود قصد [[اثبات]] مدّعا را دارد<ref> منهج الصادقین، ج‌۳، ص‌۴۶۵.</ref>. به  گفته برخی، [[حجّت]]، دلالت روشن برای [[اثبات]] مقصد [[حق]] و درست است<ref> مفردات، ص‌۲۱۹، «حجّ»؛ مجمع‌البیان، ج‌۲، ص‌۷۶۸.</ref>. و براساس [[نقل]] برخی دیگر، [[حجّت]]، چیزی است که بر صحّت ادّعا دلالت می‌کند<ref> التعریفات، ص۱۱۲؛ التحریروالتنویر، ج۸، ص۱۵۱.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.</ref>.

* [[حجّت]] در [[منطق]]، تصدیقات معلومی است که باعث نیل به [[شناخت]] [[تصدیق]] مجهول می‌شود<ref> الاشارات والتنبیهات، ج‌۱، ص‌۲۶؛ المنطق، ص‌۲۳۲؛ شرح‌المنظومه، ج‌۱، ص‌۵۷ـ‌۶۰.</ref>. و آن بر سه قسم است: [[قیاس]]، استقرا و [[تمثیل]]. [[قیاس]] نیز از جهت مادّه، به صناعات [[خمس]]  ([[برهان]]، [[جدل]]، [[خطابه]]، [[شعر]] و مغالطه) تقسیم می‌شود<ref> الاشارات والتنبیهات، ج‌۱، ص‌۲۸۸۷ـ‌۲۹۷.</ref>. و در [[اصول فقه]]، دلیلی است که واسطه [[اثبات]] [[احکام شرعی]] برای متعلّق خود باشد<ref> فرائدالاصول، ج‌۱، ص‌۵۱؛ اصول‌الفقه، ج‌۲، ص‌۱۲.</ref><ref>[[فتاح آقازاده|آقازاده، فتاح]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵.</ref>.