تجاوز: تفاوت میان نسخه‌ها

۳٬۱۹۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۲ ژوئن ۲۰۲۱
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
خط ۱۱: خط ۱۱:
==مقدمه==
==مقدمه==
تجاوز در لغت، گذشتن از حد، [[حق]] و [[عدل]] است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۵، ص۶۴۴۰.</ref> و در اصطلاح، هر گونه زیر پاگذاشتن [[حق]]، تجاوز به حساب می‌آید و این [[حق]]، می‌تواند فردی، [[اجتماعی]] و بین المللی باشد. در [[منطق]] [[اسلام]] تجاوز، [[شایسته]] [[انسان]] نبوده و شخص [[متجاوز]] حرمتی ندارد<ref>{{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}} «و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۰؛ {{متن قرآن|الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}} «(این) ماه حرام در برابر (آن) ماه حرام است و حرمت شکنی‌ها قصاص دارد پس هر کس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه که با شما ستم روا داشته است با وی ستم روا دارید، و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱۹۴؛ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۲۲؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۲۲ و ۱۵۳.</ref>. [[اسلام]]، [[سکوت]] در برابر تجاوز را جایز نشمرده و مقابله با آن را - حتّی در جایی که [[توسل]] به [[زور]] ممکن نباشد - به زبان و [[دل]] لازم می‌داند<ref>وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۴۰۵.</ref>. یکی از مهم‌ترین اهداف [[انبیاء]]، [[نجات]] ملت‌های مورد تجاوز و تحت [[ستم]] بوده است و [[قرآن کریم]]، کوشش برای [[رهایی]] [[مردم]] [[مستضعف]] و [[محروم]] از تجاوز [[ستمگران]] را از [[وظایف]] اصلی [[جامعه اسلامی]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيرًا}} «و چرا شما در راه خداوند نبرد نمی‌کنید و (نیز) در راه (رهایی) مستضعفان از مردان و زنان و کودکانی که می‌گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که مردمش ستمگرند رهایی بخش و از سوی خود برای ما سرپرستی بگذار و از سوی خود برای ما یاوری بگمار» سوره نساء، آیه ۷۵.</ref>. در [[تعالیم اسلامی]]، معاون و [[راضی]] به [[عمل]] تجاوز در [[حکم]] [[متجاوز]] است<ref>وسایل الشیعه، ج۶، ص۴۱.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۶۵.</ref>.
تجاوز در لغت، گذشتن از حد، [[حق]] و [[عدل]] است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۵، ص۶۴۴۰.</ref> و در اصطلاح، هر گونه زیر پاگذاشتن [[حق]]، تجاوز به حساب می‌آید و این [[حق]]، می‌تواند فردی، [[اجتماعی]] و بین المللی باشد. در [[منطق]] [[اسلام]] تجاوز، [[شایسته]] [[انسان]] نبوده و شخص [[متجاوز]] حرمتی ندارد<ref>{{متن قرآن|وَقَاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}} «و در راه خداوند با آنان که با شما جنگ می‌کنند، جنگ کنید اما تجاوز نکنید که خداوند تجاوزکاران را دوست نمی‌دارد» سوره بقره، آیه ۱۹۰؛ {{متن قرآن|الشَّهْرُ الْحَرَامُ بِالشَّهْرِ الْحَرَامِ وَالْحُرُمَاتُ قِصَاصٌ فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِينَ}} «(این) ماه حرام در برابر (آن) ماه حرام است و حرمت شکنی‌ها قصاص دارد پس هر کس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه که با شما ستم روا داشته است با وی ستم روا دارید، و از خداوند پروا کنید و بدانید که خداوند با پرهیزگاران است» سوره بقره، آیه ۱۹۴؛ وسایل الشیعه، ج۱۹، ص۲۲؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۲۲ و ۱۵۳.</ref>. [[اسلام]]، [[سکوت]] در برابر تجاوز را جایز نشمرده و مقابله با آن را - حتّی در جایی که [[توسل]] به [[زور]] ممکن نباشد - به زبان و [[دل]] لازم می‌داند<ref>وسایل الشیعه، ج۱۱، ص۴۰۵.</ref>. یکی از مهم‌ترین اهداف [[انبیاء]]، [[نجات]] ملت‌های مورد تجاوز و تحت [[ستم]] بوده است و [[قرآن کریم]]، کوشش برای [[رهایی]] [[مردم]] [[مستضعف]] و [[محروم]] از تجاوز [[ستمگران]] را از [[وظایف]] اصلی [[جامعه اسلامی]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا وَاجْعَلْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيرًا}} «و چرا شما در راه خداوند نبرد نمی‌کنید و (نیز) در راه (رهایی) مستضعفان از مردان و زنان و کودکانی که می‌گویند: پروردگارا! ما را از این شهر که مردمش ستمگرند رهایی بخش و از سوی خود برای ما سرپرستی بگذار و از سوی خود برای ما یاوری بگمار» سوره نساء، آیه ۷۵.</ref>. در [[تعالیم اسلامی]]، معاون و [[راضی]] به [[عمل]] تجاوز در [[حکم]] [[متجاوز]] است<ref>وسایل الشیعه، ج۶، ص۴۱.</ref><ref>[[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۶۵.</ref>.
==اعتداء==
در اصل لغت «اعتداء» که «عدو» باشد، معنای [[تعدی]] در امر وجود دارد، اینکه فرد در امری که سزاوار است تا به آن بسنده کند، از حد بگذراند و «تعدی»، [[ستم]] آشکار است<ref>خلیل بن احمد الفراهیدی، کتاب العین، ج۲، ص۲۱۳.</ref>. راغب می‌گوید در «عدو»، [[تجاوز]] و ناهماهنگی است و {{عربی|اعْتِدَاء}} به معنای تجاوز از [[حق]] و حد است، مانند این قول [[خداوند]] که می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ...}}<ref>«و هر کس با خداوند و فرستاده او نافرمانی ورزد و از حدود او فراتر رود.».. سوره نساء، آیه ۱۴.</ref>
و در آیه‌ای دیگر بیان می‌دارد: {{متن قرآن|تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَعْتَدُوهَا وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ}}<ref>«اینها احکام خداوند است از آنها تجاوز نکنید و آنان که از حدود خداوند تجاوز کنند ستمگرند» سوره بقره، آیه ۲۲۹.</ref>.
در همین حوزه معنایی آمده است: {{متن قرآن|بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ}}<ref>«بلکه گروهی تجاوزکارید» سوره شعراء، آیه ۱۶۶.</ref>
و در این [[آیه]] که فرمود: {{متن قرآن|فَمَنِ اعْتَدَى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدَى عَلَيْكُمْ}}<ref>«پس هر کس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه که با شما ستم روا داشته است با وی ستم روا دارید» سوره بقره، آیه ۱۹۴.</ref>.
{{عربی|عدوان}} نیز در همین گستره معنایی است که امری [[ممنوع]] می‌باشد<ref>راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص۵۵۳.</ref>:
{{متن قرآن|وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ}}<ref>«و یکدیگر را در نیکی و پرهیزگاری یاری کنید و در گناه و تجاوز یاری نکنید» سوره مائده، آیه ۲.</ref>.
پس به هر کدام از این معانی یا واژگان برگرفته از آن، که مراجعه می‌کنیم، می‌توانیم نوعی از ناعدالتی و مرحله‌ای از [[تجاوز به حقوق دیگران]] را بیابیم که نمود بارز آن در [[امور سیاسی]]- [[اجتماعی]] است.<ref>[[سید کاظم سیدباقری|سیدباقری، سید کاظم]]، [[عدالت سیاسی در قرآن کریم (کتاب)|عدالت سیاسی در قرآن کریم]]، ص ۵۷.</ref>


==منابع==
==منابع==
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش