شرک در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

۱. [[کوری]] [[باطن]]

[[آیات]] ۸ - ۹ [[سوره یس]] / ۳۶ که وضع مشرکان معاصر [[رسول خدا]]{{صل}} را گزارش می‌کند،<ref>جامع البیان، ج۲۳، ص۹۹؛ التبیان، ج۸، ص۴۴۵. </ref> شرایط مشرکان را به گونه‌ای ترسیم می‌کند که هیچ امکانی برای دیدن ندارند؛ زیرا در گردن‌های آنان غل‌هایی است که تا چانه آنها را فراگرفته و سرشان بالا مانده؛ به گونه‌ای که پیش پای خود را نمی‌بینند؛ نیز از جلو و پشت سر با حایلی پوشانده شده‌اند؛ به گونه‌ای که چیزی را نمی‌بینند: "اِنّا جَعَلنا فی اَعنـقِهِم اَغلـلاً فَهِی اِلَی الاَذقانِ فَهُم مُقمَحون * و جَعَلنا مِن بَینِ اَیدیهِم سَدًّا و مِن خَلفِهِم سَدًّا فَاَغشَینـهُم فَهُم لا یُبصِرون". [[مشرکان]] از این‌رو که [[خدا]] را فراموش کرده‌اند، گرفتار [[خودفراموشی]] شده و از [[مشاهده]] [[آیات انفسی]] محروم‌اند: "نَسُوا اللّهَ فَاَنسـهُم اَنفُسَهُم". ([[حشر]] / ۵۹، ۱۹)

۲. بی‌پناهی و [[تحیر]]

از نگاه [[قرآن کریم]]، [[پناه بردن]] به غیر خدا و [[برگزیدن]] [[بت‌ها]] به [[سرپرستی]] و [[تدبیر امور]] خود مانند بنا کردن [[خانه]] عنکبوت است؛<ref>تفسیر مقاتل، ج۳، ص۳۸۵. </ref> خانه‌ای که به سبب بنیانی [[سست]]، صاحب خود را از گزند حوادث [[حفظ]] نمی‌کند: "مَثَلُ الَّذینَ اتَّخَذوا مِن دونِ [[اللّه]] اَولِیاءَ کَمَثَلِ العَنکَبوتِ اتَّخَذَت بَیتًا و اِنَّ اَوهَنَ البُیوتِ لَبَیتُ العَنکَبوتِ لَوکانوا یَعلَمون". (عنکبوت / ۲۹، ۴۱) [[مشرک]] به سبب بی‌پناهی و بلاتکلیفی همواره در [[اضطراب]] و تحیر است و [[آرامش]] ندارد. قرآن کریم تشویش [[روانی]] مشرک و [[آرامش روحی]] [[موحّد]] را به دو برده‌ای [[تشبیه]] کرده که یکی مملوک چند [[مالک]] تندخو و ناسازگار با یکدیگر است که هر یک او را به کاری وامی‌دارد و هنگام تأمین نیازهای مملوک، وی را به یکدیگر می‌سپارند و روشن است که چنین [[عبدی]] همواره در اضطراب به سر می‌برد. دیگری مملوک یک مالک است که راهی روشن در برابر او می‌نهد و او را از جهات گوناگون تأمین می‌کند و از این جهت، [[دلهره]] و اضطراب ندارد: "ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً رَجُلاً فیهِ شُرَکاءُ مُتَشـکِسونَ و رَجُلاً سَلَمًا لِرَجُلٍ هَل یَستَویانِ مَثَلاً الحَمدُ للّهِ بَل اَکثَرُهُم لا یَعلَمون". (زمر / ۳۹، ۲۹) در [[حقیقت]]، تحیّر مشرک از آن روست که هم مقصد را گم کرده و هم راه را؛ نه می‌داند به کجا برود و نه می‌داند از چه راهی برود. از چنین گمراهی‌ای به "[[ضلال]] بعید" تعبیر می‌شود: "یَدعوا مِن دونِ [[اللّه]] ما لا یَضُرُّهُ و ما لا یَنفَعُهُ ذلک هُوَ الضَّلـلُ البَعید". ([[حج]] / ۲۲، ۱۲)

۳. [[محرومیت]] از [[مغفرت الهی]]

[[خداوند]] هر گناهی جز [[شرک]] را می‌بخشاید و [[مشرک]] هرگز مشمول [[مغفرت]] او نیست: "اِنَّ اللّهَ لایَغفِرُ اَن یُشرَکَ بِهِ و یَغفِرُ ما دونَ ذلک لِمَن یَشاءُ". ([[نساء]] / ۴، ۱۱۶) بر همین اساس، [[رسول خدا]]{{صل}}و [[مؤمنان]] [[حق]] ندارند برای [[مشرکان]] [[آمرزش]] بخواهند، هرچند [[خویشاوند]] آنان باشند: "ما کانَ لِلنَّبِیِّ و الَّذینَ ءامَنوا اَن یَستَغفِروا لِلمُشرِکینَ و لَو کانوا اُولی قُربی مِن بَعدِ ما تَبَیَّنَ لَهُم اَنَّهُم اَصحـبُ الجَحیم". ([[توبه]] / ۹، ۱۱۳) به گفته شماری از [[مفسران]]، ناروا بودن [[استغفار]] برای مشرکان هنگامی است که آنها در حال شرک از [[دنیا]] بروند؛ زیرا در این صورت است که [[جهنمی]] بودن آنها روشن می‌شود: "مِن بَعدِ ما تَبَیَّنَ لَهُم اَنَّهُم اَصحـبُ الجَحیم"، از همین رو [[ابراهیم]]{{ع}}نیز برای [[آزر]] [[طلب]] مغفرت می‌کرد؛ ولی هنگامی که با شرک از دنیا رفت و [[دشمنی]] او با [[خدا]] آشکار شد، ابراهیم{{ع}}برای او استغفار نکرد: "و ما کانَ استِغفارُ اِبرهیمَ لاَِبیهِ اِلاّ عَن مَوعِدَةٍ وَعَدَها اِیّاهُ فَلَمّا تَبَیَّنَ لَهُ اَنَّهُ عَدُوٌّ للّهِ تَبَرَّاَ مِنهُ". (توبه / ۹، ۱۱۴) روایتی از [[ابن عباس]] نیز همین برداشت را [[تأیید]] می‌کند. <ref>جامع البیان، ج۱۱، ص۶۲. </ref> [[قرآن کریم]] درباره مشرکان [[قوم عاد]] می‌فرماید آنها در دنیا و [[آخرت]] لعنتی در پی خواهند داشت: "و اُتبِعوا فی هـذِهِ الدُّنیا لَعنَةً و یَومَ القِیـمَةِ". ([[هود]] / ۱۱، ۶۰)

۴. [[حبط اعمال]]

همه [[اعمال]] مشرکان بر اثر شرک نابود می‌گردد و در نتیجه آنان هیچ عمل صالحی ندارند تا با ترازوی [[حق]] سنجیده شود، از همین‌رو در [[قیامت]] برای توزین اعمال [[منکران توحید]]،<ref>التفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۱۹. </ref> سنجه و میزانی [[نصب]] نمی‌شود و سزای آنان به [[جرم]] [[کفر]] و ریشخند به [[پیامبران]] و [[آیات الهی]]، [[دوزخ]] است: "اُولـئِکَ الَّذینَ کَفَروا بِـآیـتِ رَبِّهِم و لِقائِهِ فَحَبِطَت اَعمـلُهُم فَلا نُقیمُ لَهُم یَومَ القِیـمَةِ وَزنا * ذلک جَزاو ٔ هُم جَهَنَّمُ بِما کَفَروا و اتَّخَذوا ءایـتی و رُسُلی هُزُوا". (کهف / ۱۸، ۱۰۵ - ۱۰۶) خطر [[حبط اعمال]] و [[خسران]] بر اثر [[شرک]]، به همه پیامبران، [[وحی]] شده است: "و لَقَد اُوحِیَ اِلَیکَ و اِلَی الَّذینَ مِن قَبلِکَ لَئِن اَشرَکتَ لَیَحبَطَنَّ عَمَلُکَ و لَتَکونَنَّ مِنَ الخـسِرین". (زمر / ۳۹، ۶۵) [[قرآن کریم]] در [[مقام]] گزارش [[مشرکان]] [[امت‌های پیشین]]، [[اعمال]] آنان را به خاکستری [[تشبیه]] کرده که به سبب سبک‌وزنی در برابر تندباد هیچ اثری از آن نمی‌ماند و هیچ سودی به صاحب آن نمی‌رساند: "مَثَلُ الَّذینَ کَفَروا بِرَبِّهِم اَعمـلُهُم کَرَمادٍ اشتَدَّت بِهِ الرِّیحُ فی یَومٍ عاصِفٍلایَقدِرونَ مِمّا کَسَبوا عَلی شی‌ءٍ ذلک هُوَ الضَّلـلُ البَعید" ([[ابراهیم]] / ۱۴، ۱۸)؛ همچنین اعمال مشرکان به آب‌نمای کاذبی تشبیه شده که در بیابان خشک و سوزان ظاهر می‌شود و نه تنها [[عطش]] تشنه‌کامان را فرو نمی‌نشاند، چون رفتن به سوی آن موجب پیمودن راهی طولانی است، بر عطش آنان افزوده شده و توانشان سلب می‌شود : "والَّذینَ کَفَروا اَعمـلُهُم کَسَرابٍ بِقِیعَةٍ یَحسَبُهُ الظَّمئانُ ماءً حَتّی اِذا جاءَهُ لَم یَجِدهُ شیئاً". ([[نور]] / ۲۴، ۳۹)<ref>تفسیر موضوعی، ج ۲، ص۶۹۴، "توحید در قرآن".</ref> همچنین در قرآن کریم اعمال مشرکان به [[کوشش]] [[انسانی]] تشبیه شده که در اعماق اقیانوسی ژرف گرفتار آمده و در [[تاریکی]] [[شب]] و امواج متراکم و ابرهای تیره، [[قدرت]] دیدن دست خود را - که دیدن آن از دیدن همه اعضای [[بدن]] راحت‌تر است - ندارد؛ چه رسد به دیدن کسی دیگر تا با [[تمسک]] به وی بتواند خود را [[نجات]] دهد. تنها یک نور است که می‌تواند [[انسان]] را از آن تاریکی‌ها خارج کند و آن نور خداست که [[مشرک]] آن را در [[دل]] خویش خاموش کرده است. در نتیجه در آن ظلمت‌های سه‌گانه آن‌قدر دست و پا می‌زند تا هلاک شود: "اَو کَظُلُمـتٍ فی بَحرٍ لُجِّیٍّ یَغشـهُ مَوجٌ مِن فَوقِهِ مَوجٌ مِن فَوقِهِ سَحابٌ ظُلُمـتٌ بَعضُها فَوقَ بَعضٍ اِذا اَخرَجَ یَدَهُ لَم یَکَد یَرها و مَن لَم یَجعَلِ اللّهُ لَهُ نورًا فَما لَهُ مِن [[نور]]". (نور / ۲۴، ۴۰)<ref>المیزان، ج۱۵، ص۱۳۳. </ref> برخی، ظلمت‌های سه‌گانه را اشاره به [[تباهی]] [[مشرک]] در [[عقیده]] و عمل و [[اخلاق]] می‌دانند و بعضی آن را اشاره به [[محرومیت]] مشرک از [[ابزار شناخت]] ([[قلب]]، [[چشم]] و گوش) دانسته و در [[حقیقت]] مشرک گرفتار کوردلی، [[نابینایی]] و کری شده و برای [[نجات]] و [[شناخت]] حقیقت هیچ راهی ندارد.<ref> تفسیر موضوعی، ج۲، ص۶۹۷. </ref>