خوارج در سیره معصوم: تفاوت میان نسخه‌ها

خوارج از جهات مختلف مورد نقد قرار گرفته‌اند. یکی از مشخصه‌های آنان تنگ نظری است. به موردی که [[امام باقر]]{{ع}} این ویژگی آنان را نقد کرده، توجه می‌کنیم: این نکته را [[امام رضا]]{{ع}} از امام باقر{{ع}} نقل می‌کند. ابن ابی [[نصر]] از امام رضا{{ع}} درباره [[جامه]] چرمی که در بازار [[مسلمانان]] است می‌پرسد: [[حضرت]] [[خرید و فروش]] آن را روا دانسته، می‌فرماید: «نَعَمْ؛ إِنَّ أَباجَعْفَرٍ{{ع}} کانَ یَقُولُ: إِنَّ الْخَوَارِجَ ضَیَّقُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ بِجَهالَتِهِمْ. إِنَّ الدِّینَ أَوْسَعُ مِنْ ذَلِکَ، إِنَّ عَلِیَّ بن ابی طَالِبٍ، صَلَوَاتُ [[الله]] عَلَیْهِ، کانَ یَقُولُ: إِنَّ شِیعَتَنا فِی أَوْسَعِ مَا بَیْنَ السَّماءِ إِلَی الْأَرْضِ، أَنْتُمْ مَغْفُورٌ لَکُمْ: «آری، به [[درستی]] که [[ابوجعفر]] امام باقر{{ع}} همیشه می‌فرمود: خوارج با [[نادانی]] خود بر خود سخت گرفتند؛ درحالی که [[دین]] وسیع‌تر از این است. به تحقیق [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} می‌فرمود: [[شیعیان]] ما در وسعت هستند در آنچه بین [[آسمان]] و [[زمین]] است و شما مورد [[مغفرت]] قرار می‌گیرید»<ref>{{متن حدیث|نَعَمْ، إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ{{ع}} كَانَ يَقُولُ: إِنَّ الْخَوَارِجَ ضَيَّقُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ بِجَهَالَتِهِمْ، إِنَّ الدِّينَ أَوْسَعُ مِنْ ذَلِكَ، إِنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ كَانَ يَقُولُ: إِنَّ شِيعَتَنَا فِي أَوْسَعِ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ، أَنْتُمْ مَغْفُورٌ لَكُمْ}}؛ ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۳۸۵.</ref>. در [[کتاب کافی]] نیز [[حدیثی]] مشابه درباره [[تنگ‌نظری]] [[خوارج]] نقل شده است. [[اسماعیل]] [[جعفی]] گوید: از [[امام باقر]]{{ع}} درباره مواردی از [[دین]] که [[بندگان]] در وسعت نیستند در صورتی که ندانند پرسیدم، فرمود: «دین گسترده است، ولی خوارج بر خود سخت و تنگ گرفتند، به جهت نادانی‌شان»<ref>{{متن حدیث|الدِّينُ وَاسِعٌ وَ لَكِنَّ الْخَوَارِجَ ضَيَّقُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ مِنْ جَهْلِهِمْ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۲، ص۴۰۵؛ جمعی از راویان، الأصول الستة عشر، ص۲۲۹.</ref>. شارحان کتاب کافی درباره جمله {{متن حدیث|الدِّينُ وَاسِعٌ}}: «دین گسترده است» توضیحاتی داده‌اند. ملاصالح در شرح [[حدیث]] که در حاشیه کافی هم آمده گوید: «شاید منظور از سعه در دین در اینجا این باشد که تمام [[گناهان]] به جز [[کفر]]، با [[ایمان]] قابل جمع است و با [[گناه]]، ایمان از بین نمی‌رود؛ بر خلاف نظر خوارج که [[معتقد]] بودند گناهان همه‌اش باعث کفر می‌شود»<ref>ملاصالح مازندرانی، شرح الکافی، ج۱۰، ص۱۰۳.</ref>. [[مجلسی]] درباره سعه [[دینی]] توضیح روشن تری دارد و می‌نویسد: «یعنی [[خروج از دین]] با کمی [[عقاید]] و [[اعمال]] رخ نمی‌دهد، آن گونه که [[عقیده]] خوارج است؛ آنجا که به کفر کسی که گناه می‌کند [[حکم]] کرده‌اند و در مسائل ریز وارد شده و آن را جزو ایمان دانسته‌اند»<ref>{{عربی|"الدين واسع" أي لا يتحقق الخروج من دين الإسلام بقليل من العقائد و الأعمال كما هو مذهب الخوارج، حيث حكموا بكفر مرتكب المعاصي، و خاضوا في المسائل الدقيقة فجعلوها من أجزاء الإيمان}}؛ محمدباقر مجلسی، مرآة العقول، ج۱۱، ص۲۱۱.</ref> و به همین علت دیگران را [[کافر]] می‌دانستند. آنان [[حضرت علی]]{{ع}} را به جهت پذیرش [[حکمیت]] متهم به [[کفر]] کردند، درحالی که در [[روایات]] ما ذکر شده کسی که [[گناه کبیره]] انجام داده، نباید از [[رحمت خدا]] [[ناامید]] شود؛ یعنی او هنوز در زمره [[مؤمنان]] است و امکان [[مغفرت الهی]] برای او وجود دارد و [[شفاعت]] برای [[گناهان کبیره]] است<ref>شیخ صدوق، التوحید، ص۴۰۸: روایتی از موسی بن جعفر{{ع}}.</ref>. این [[تنگ‌نظری]] باعث شده [[اندیشه]] [[تکفیر]] در [[جوامع اسلامی]] به گونه‌های مختلف بروز کند، درحالی که گوینده [[شهادتین]] [[مسلمان]] و ریختن [[خون]] او [[حرام]] است<ref>قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۷۵؛ شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص۲۰۴؛ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج۵، ص۱۶۰. در دعائم پیامبر فرمود: {{متن حدیث|وَ إِنْ شَهِدَ الشَّهَادَتَيْنِ... إِنَّمَا حَجَرَ بِذَلِکَ سَفْکَ دَمِهِ}}.</ref>. مشابه [[حدیث]] قبلی درباره تنگ‌نظری [[خوارج]]، [[حدیثی]] است از [[امام باقر]]{{ع}} که درباره [[برائت]] گروه‌های خوارج از یکدیگر است و [[بغض]] دیگران به برائت از آنان [[تفسیر]] شده است<ref>جمعی از راویان، الأصول الستة عشر، ص۲۲۹، ح۲۵۵.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره فرهنگی و اجتماعی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۰۹.</ref>