سوره انبیاء در علوم قرآنی: تفاوت میان نسخه‌ها

سوره انبیاء در علوم قرآنی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۰۱

۱۲٬۸۶۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۳ اکتبر ۲۰۲۱

←‏فضیلت سوره

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۴۶: / خط ۴۶: @@
 برپایه روایتی از امام صادق{{ع}} هرکس این سوره را از روی علاقه بخواند در [[بهشت]] [[همنشین]] [[پیامبران]] و در [[دنیا]] در چشم مردم با [[هیبت]] است<ref>مجمع البیان، ج ۷، ص۶۱.</ref>.<ref>[[علی خراسانی|خراسانی، علی]]، [[سوره انبیاء - خراسانی (مقاله)| مقاله «سوره انبیاء»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۴ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۴.</ref>
+==سوره انبیاء در دانشنامه معاصر قرآن کریم==
+بیست و یکمین [[سوره]] [[قرآن]] و هفتاد و سومین سوره در [[ترتیب نزول]]، نازل شده در [[مکه]] با محتوای بیان [[غفلت]] [[مردم]] و [[تذکر]] آنان توسط قرآن و [[پیامبران]].
+[[سوره انبیاء]] در ترتیب فعلی قرآن، بیست و یکمین سوره، دارای ۱۱۲ [[آیه]]، ۱۱۶۸ کلمه است. در ترتیب نزول [[سوره‌ها]]، هفتاد و سومین سوره است که در مکه در حدود [[سال دوازدهم بعثت]] و اندکی [[قبل از هجرت]]، بعد از [[سوره ابراهیم]] و قبل از [[سوره مؤمنون]] نازل شده است<ref>التمهید، ج۱، ص۱۳۷؛ تفسیر قرآن مهر، ج۱۳، ص۱۳۷.</ref>.
-<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره انبیاء (مقاله)|مقاله «سوره انبیاء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
+[[آیات]] و محتوای آنها که بیشتر سخن از [[توحیدگرایی]]، [[یکتاپرستی]]، [[شناخت]] [[معاد]] و [[جهان]] پس از [[مرگ]]، اصل [[رسالت]] و دعوت‌های [[توحیدی]] است، [[گواه]] بر مکی بودن این سوره می‌باشد. در همه قرآن، نام ۲۶ [[پیامبر]] آمده است که در این سوره، به [[تنهایی]] از ۱۶ تن از آنان یاد شده است. آیه {{متن قرآن|وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِي الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ}}<ref>«و یونس  را (یاد کن) هنگامی که خشمناک راه خویش در پیش گرفت و گمان برد که هیچ‌گاه او را در تنگنا نمی‌نهیم  پس در آن تاریکی‌ها بانگ برداشت که هیچ خدایی جز تو نیست، پاکا که تویی، بی‌گمان من از ستمکاران بوده‌ام» سوره انبیاء، آیه ۸۷.</ref>، {{متن قرآن|فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذَلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«آنگاه او را پاسخ گفتیم و او را از اندوه رهاندیم و بدین‌گونه مؤمنان را می‌رهانیم» سوره انبیاء، آیه ۸۸.</ref> در [[نماز]] غفیله خوانده می‌شود. و ذکر یونسیه که [[عارفان]] به خواندن آن سفارش می‌کنند در این سوره آمده است.
+نام‌گذاری این سوره به سوره انبیاء به دو جهت است: نخست این که در آیات این سوره، به مناسبت‌های گوناگون از اصل [[وحی]]، [[رسالت]] و آمدن پیامبران مختلف به سوی جامعه‌ها و [[هدف]] از آمدن آنان و واکنش‌های موافق و مخالف در برابر [[دعوت]] و [[منطق]] و [[راه و رسم]] آنان سخن رفته است. جهت دوم این که در آیات ۴۸ - ۹۰ این سوره نام ۱۶ تن از پیامبران [[موسی]]، [[هارون]]، [[ابراهیم]]، [[لوط]]، [[اسحاق]]، [[یعقوب]]، [[نوح]]، [[داوود]]، [[سلیمان]]، [[ایوب]]، [[اسماعیل]]، [[ادریس]]، [[ذوالکفل]]، [[ذوالنون]] ([[یونس]])، [[زکریا]] و [[یحیی]] آمده است. افزون بر این از [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[حضرت عیسی]]{{ع}} نیز بدون تصریح به نام‌شان سخن رفته است از همین جهت نام‌گذاری این سوره به «[[انبیاء]]» بسیار مناسب است.
+در مورد [[فضیلت]] و [[عظمت]] این [[سوره]] [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «هر کس [[سوره انبیاء]] را از روی [[عشق]] و علاقه بخواند با همه [[پیامبران]] در باغ‌های پرنعمت [[بهشت]]، [[رفیق]] و هم‌نشین می‌گردد و در [[زندگی دنیا]] نیز در چشم [[مردم]] پرابهت خواهد بود»<ref>ثواب الأعمال، ص۱۰۸.</ref>. همین عشق و علاقه به این سوره کلید [[فهم]] محتوی و [[هدف]] سوره و سپس [[عمل به دستورات]] آن است. همچنین از [[پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}} در فضیلت [[تلاوت]] این سوره چنین نقل شده است: «هر کس سوره انبیاء را بخواند [[خداوند]] در [[محاسبه]] اعمالش در [[روز قیامت]] [[سخت‌گیری]] نخواهد کرد و هر [[پیامبری]] که نام او در [[قرآن]] ذکر شده با او [[مصافحه]] کرده و [[سلام]] می‌فرستد»<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۶۱.</ref>.
+در [[آیه]] {{متن قرآن|اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِی غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ * مَا یَأْتِیهِمْ مِنْ ذِکْرٍ مِنْ رَبِّهِمْ مُحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ}}<ref>«(هنگام) حساب مردم نزدیک شده است و آنان در ناآگاهی رو گردانند* هیچ یادکرد تازه‌ای از سوی پروردگارشان به آنان نمی‌رسد مگر که آن را شنیده‌اند و سرگرم بازی‌اند» سوره انبیاء، آیه ۱-۲.</ref> هدف سوره را [[تذکر]] به مردم نسبت به [[غفلت]] و [[سرگرمی]] آنان از [[معاد]]، مبدأ، [[وحی]] و [[رسالت پیامبر]] [[اکرم]]{{صل}} بیان می‌کند. در دایره [[علم]] معنی [[شناختی]] [[قرآنی]]، [[تقابل]] غفلت با تذکر و تصویر تذکردهندگان که قرآن، [[پیامبر اکرم]] و سایر پیامبران باشند و نیز افرادی که از پیامبران حرف‌شنوی دارند و متذکر می‌شوند و [[عاقبت]] افرادی که حرف‌شنوی ندارند و متذکر نمی‌شوند، سبب شده که تمام مطالب سوره با هم کاملاً مرتبط شود. در این سوره، نمونه‌هایی از تذکرات انبیاء و غفلت مردم بیان شده است. با توجه به این که سوره انبیاء در اواخر اقامت پیامبر اکرم{{صل}} در [[مکه]] نازل شده لحن آن نسبت به [[مشرکان]] کوبنده است. این لحن برای تذکر دادن نسبت به نزدیک شدن وقت حساب مردم و [[غفلت]] آنان متناسب است.
+بخش‌های هجده‌گانه [[سوره]]:
+#[[آیات]] ۱ - ۵: غفلت [[مردم]] از [[معاد]] و [[خدا]] و [[تذکر]] و یادآوری آنان توسط [[پروردگار]] به واسطه [[قرآن]]، [[پیامبر اکرم]] و سایر [[پیامبران]]؛
+#[[آیه]] ۶: حکایت اجمالی از [[سرنوشت]] شهرهایی که براثر غفلت و عدم قبول تذکر پیامبران هلاک شدند؛
+#آیات ۷- ۹: [[ارسال پیامبران]] گذشته به صورت [[بشر]] برای تذکر دادن به مردم؛
+#آیه ۱۰: انزال قرآن برای تذکر و رفع غفلت‌های مردم؛
+#آیات ۱۱ - ۱۵: حکایت اجمالی از سرنوشت شهرهایی که بر اثر غفلت و عدم قبول تذکر پیامبران هلاک شدند؛
+#آیات ۱۶ - ۲۰: هدفمند بودن [[خلقت جهان]] و [[انسان]] برای تذکرپذیری و [[اثبات معاد]] و سپس [[پرستش خدا]]؛
+#آیات ۲۱ - ۳۳: [[تذکر]] نسبت به [[وحدت]] [[خالق]] و بطلان قول به تعدد [[خدایان]] و سفارش تمام پیامبران به [[توحید]]؛
+#آیات ۳۴ - ۳۵: [[مرگ]] و معاد و سپس [[پاداش]] و [[کیفر]] پایان کار همه [[انسان‌ها]]؛
+#آیات ۳۶ - ۴۷: غفلت از معاد و [[استهزاء]] پیامبر اکرم{{صل}} و سایر پیامبران و فرارسیدن مرگ و [[عذاب]] به طور ناگهانی؛
+#آیات ۴۸-۴۹: اعطای [[تورات]] به موسی و [[هارون]] برای تذکر دادن به افرادی که میپذیرند؛ #آیه ۵۰: فرستاده شدن قرآن نیز برای تذکر و [[مبارک]] بودن آن؛
+#آیات ۵۱ - ۷۳: فرستاده شدن ابراهیم{{ع}} برای تذکر و سپس [[اعراض]] مردم و [[خسران]] آنان و [[نجات]] ابراهیم؛
+#آیات ۷۴ - ۷۵: فرستادن [[لوط]] برای تذکر و اعراض مردم و هلاکت‌شان و نجات لوط و [[مؤمنان]]؛
+#آیات ۷۶ - ۷۷: فرستادن [[نوح]] برای تذکر و اعراض مردم و هلاکت‌شان و نجات نوح و مؤمنان؛
+#آیات ۷۸ - ۸۲: فرستادن [[حضرت داوود]] و سلیمان برای تذکر و [[حکم]] بین مردم؛
+#آیات ۸۳ - ۹۱: [[فرستادن پیامبران]] فراوان برای تذکر ([[ایوب]]، [[اسماعیل]]، [[ادریس]]، [[ذالکفل]]، [[یونس]]، [[زکریا]]، [[یحیی]] و [[عیسی]]). سپس [[نجات]] آنان از [[مشکلات]] و [[دلداری]] دادن به [[پیامبر]] و [[مؤمنان]]؛
+#[[آیات]] ۹۲ - ۱۰۶: همه [[پیامبران]] و [[مردم]] یک [[امت واحد]] هستند و هر که متذکر شود و [[ایمان]] و [[عمل صالح]] انجام دهد [[نجات یافته]] وگرنه در [[قیامت]] دچار [[عذاب]] می‌شود؛
+# آیات ۱۰۷ - ۱۱۲: [[رسالت پیامبر]] [[اکرم]]{{صل}} به عنوان [[رحمت]] و نجات [[پیروان]] او.
+بر اساس رویکرد کل‌نگرانه و روش ساختارشناسی، [[سوره انبیاء]] متشکل از هجده بخش و سه بلوک است. هر بخش متشکل از یک یا چند [[آیه]] است که با همدیگر [[وحدت]] موضوعی دارند. بلوک اول شامل آیاتی است که به توضیح [[غفلت]] مردم از [[معاد]] و تذکرات [[پروردگار]] پرداخته است و فرستادن [[قرآن]]، [[پیامبر اکرم]] و پیامبران را برای [[تذکر]] دادن و رفع غفلت آنان می‌داند.
+بخش‌های ۱، ۳، ۴ و۱۱ در بلوک اول قرار دارند. و این بخش‌ها کاملاً با یکدیگر [[ارتباط]] دارند. بلوک دوم مربوط به ارسال پیامبر اکرم و سایر پیامبران برای تذکر و رفع غفلت مردم است ولی شهرهای آنان به جهت غفلت و [[اعراض]] از تذکر پیامبران هلاک شد و آنان ضرر کردند و پیامبران و مؤمنان نجات یافتند.
+بخش‌های ۲، ۳، ۵، ۹، ۱۰، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ و ۱۸ در بلوک دوم قرار دارد و کاملاً با هم مرتبط هستند. بلوک سوم به تذکر نسبت به معاد و [[توحید]] پرداخته و [[براهین عقلی]] برای [[اثبات معاد]] و وحدت [[خالق]] و [[نفی]] [[خدایان]] متعدد را بیان نموده است. بخش‌های ۶، ۷ و ۸ در بلوک سوم قرار دارد و کاملاً با هم مرتبط هستند.
+==محتوای سوره انبیاء==
+#[[عقائد]]: [[هدف]] این [[سوره]] تذکر دادن به مردم نسبت به غفلت آنان از معاد، [[وحی]] و [[رسالت]] است؛ لذا آیات مختلف این سوره به معاد، [[نبوت عامه]]، [[نبوت خاصه]] و قرآن پرداخته و در آیات ۱۶ تا ۳۵ به براهینی برای [[اثبات]] توحید و هدفمند بودن [[جهان]] و تحقق [[معاد]] و [[قدرت خدا]] جهت محقق ساختن معاد پرداخته است.
+#داستان ها: داستان‌هایی که در این [[سوره]] آمده است [[غفلت]] [[مردم]] در برابر [[دستورات]] [[انبیاء]] و نپذیرفتن تذکرات آنان و سپس [[خسران]] و هلاکت‌شان را یادآور می‌شود. مثل داستان [[قوم حضرت ابراهیم]]{{ع}} در [[آیات]] ۵۱ تا ۷۳. و اشاره‌های کوتاه به سایر [[پیامبران]] و [[قوم]] آنان.<ref>[[سید سلمان صفوی|صفوی، سید سلمان]]، [[سوره انبیاء (مقاله)|مقاله «سوره انبیاء»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>
 ==منابع==