اعجاز قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[اعجاز]] مصدر باب [[افعال]] از ریشه "ع‌ ـ‌ ج‌ ـ‌ ز" به معنای [[ناتوان]] ساختن یا [[ناتوان]] یافتن کسی یا چیزی به‌کار رفته <ref>مفردات، ص‌۵۴۷؛ لسان العرب، ج‌۹، ص‌۵۸، «عجز».</ref> و در [[قرآن کریم]] به معنای نخست آمده است: {{متن قرآن|وَمَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ }}<ref> و شما به ستوه آورنده خداوند نیستید؛ سوره انعام، آیه:۱۳۴.</ref><ref>[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/3/60.htm#f6 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۳، ص ۵۵۸]</ref>. واژه [[معجزه]]، اسم فاعل ماده "عجز" از باب [[افعال]] به معنای ناتوان‌کننده است <ref> [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[راه و راهنماشناسی (کتاب)|راه و راهنماشناسی]]، ص ۱۸۱.</ref>.

شرایط و خصوصیات آن عبارت‌اند از:

# همراه با ادعای [[نبوت]] باشد<ref> [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، [[راه و راهنماشناسی (کتاب)|راه و راهنماشناسی]]، ص ۱۸۱.</ref>.  

اگر کسی به‌ [[راستی]] توانست امور [[خارق‌العاده]] را انجام دهد و همگان در برابر او عاجز شوند، [[یقین]] پیدا می‌شود که او پشتوانه‌ای [[الهی]] دارد و از طرف خداست.

[[معجزه]] را می‌توان این‌چنین تعریف کرد: [[معجزه]] یعنی [[بینه]] و آیت [[الهی]] که برای [[اثبات]] یک [[مأموریت الهی]] صورت می‌گیرد و به‌اصطلاح مقرون به [[تحدی]] است، منظوری [[الهی]] از او در کار است، این است که محدود است به شرایط خاص<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۳۵ ص ۴۲۷</ref> به عبارت دیگر: در تعریف [[معجزه]] این‌جور باید بگوییم که [[معجزه]] آن کار و اثری است که از [[پیغمبری]] به‌عنوان [[تحدی]]- یعنی برای [[اثبات]] مدعای خودش- آورده بشود و نشانه‌ای بشری است به‌طورکلی<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۳۵ ص ۴۲۷</ref> بر اساس این تعریف، [[معجزه]] دارای چهار رکن اساسی است که عبارت‌اند از:

# [[معجزه]] آیت و [[نشانه الهی]] است. مقصود از آیت [[الهی]] بودن یعنی کاری که با نمایاندن [[قدرت خداوند]] به [[مردم]] همراه است که از این رکن در تعریف‌های [[متکلمان]] [[مسلمان]] با قید "[[خارق عادت]]" یاد شده است.

# [[معجزه]] اثبات‌گر [[مأموریت الهی]] است. گاهی از [[مأموریت الهی]] با عنوان "منصبی از [[مناصب]] [[الهی]]" یاد می‌شود که مقصود از آن [[مقام رسالت]] و [[نبوت]] است؛ زیرا [[رسول]] یا [[نبی]] از سوی [[خداوند]] [[مأموریت]] [[ابلاغ]] پیام‌ها و دستوراتی است.

# [[معجزه]] همراه با [[تحدی]] و هم آورد‌طلبی است. یعنی هماره در [[معجزه]] از [[مردم]] خواسته می‌شود اگر در [[صداقت]] و [[رسالت]] و ادعای [[اعجاز]] [[تردید]] دارند، می‌توانند چیزی همسان با [[معجزه]] را ارائه کنند.

# [[معجزه]] محدود به شرایط خاص است. مقصود از شرایط خاص آن است که [[پیامبران]] در منشی حکیمانه آنجا که واقعاً جای [[اثبات]] [[رسالت]] و [[نبوت]] بوده و [[ضرورت]] داشت برای [[اثبات]] این [[منصب]] [[معجزه]] ارائه شود، بنا به [[اذن]] و [[فرمان الهی]] معجزاتی را متناسب با شرایط زمان ارائه می‌کردند و چنان نبود که طبق دلخواه [[مردم]]، به درخواست‌ها و فزون‌طلبی‌های آنان یکسره پاسخ مثبت داده معجزاتی را ارائه کنند. بدین‌جهت [[قرآن]] تأکید می‌کند که [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]]{{صل}} در برابر درخواست‌های مکرر [[مشرکان]] برای ارائه معجزاتی همچون جاری ساختن چشمه، برخورداری از خانه‌ای از طلا و نقره و... به آنان پاسخ منفی داده و اعلام کرده که جز انجام درخواست و [[اراده الهی]] کاری از او ساخته نیست<ref>اسراء، آیات ۹۷-۹۳</ref> از سویی دیگر باید هم‌صدا با دیگر [[اندیشوران]] میان [[معجزه]] و [[کرامت]] تفاوت قائل شد و باید بگوییم که [[کرامت]] از دو جهت با [[معجزه]] متفاوت است: [[کرامت]] همراه با ادعای [[مأموریت الهی]] نیست؛ [[کرامت]] مشروط به شرایط خاص هم نیست. یعنی یک شخص بنا به [[قدرت روحی]]، [[معنوی]] و [[نفسانی]] خود می‌تواند کارهای خارق‌العاده‌‌‌‌‌‌‌ای در سطوح مختلف ارائه کند. بر این اساس: [[کرامت]] یک امر [[خارق‌العاده]] است که صرفاً اثر [[قوت روح]] و [[قداست]] [[نفسانی]] یک [[انسان کامل]] یا نیمه‌کامل است و برای اثبات منظور [[الهی]] خاصی نیست. این‌چنین امری فراوان رخ می‌دهد و حتی می‌توان گفت یک امر عادی است و مشروط به شرطی نیست. [[معجزه]] [[زبان]] [[خدا]] است که شخصی را [[تأیید]] می‌کند، ولی [[کرامت]] چنین زبانی نیست.<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[نبوت ۱(کتاب)|نبوت]]، مجموعه آثار، ج ۴، ص ۵۶۲.</ref><ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[چلچراغ حکمت ج۲۲ (کتاب)|قرآن‌شناسی، چلچراغ حکمت ج۲۲]]، ص ۴۷ تا ۶۲.</ref>.

* [[قرآن کریم]] [[سند]] جاودانه درستیِ ادعای [[پیامبری]] [[پیامبر خاتم|پیامبر مکرم اسلام]] است. این [[کتاب آسمانی]] [[برتر]] از سایر [[معجزات]] [[انبیا]] است؛ زیرا از یک طرف با [[روح]] و [[اندیشه]] ایشان سر و کار دارد و از طرف دیگر، جاودانه و همیشگی است. علاوه بر این، از ابتدای [[نزول]] تاکنون همه را [[دعوت]] به [[مبارزه]] و هماوردی و به‌ اصطلاح "[[تحدی]]" کرده است و تا عصر حاضر همه از آوردن نمونه‌ای از آن عاجز مانده‌اند. این [[دعوت]] به [[مبارزه]]، در چند مورد صریحاً در [[قرآن]] آمده است از جمله: {{متن قرآن|قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا }}<ref> بگو اگر تمام جهانیان اجتماع کنند که مانند قرآن بیاورند نمی‌توانند اگرچه با یکدیگر نهایت همکاری و همفکری را داشته باشند؛ سوره اسراء، آیه:۸۸.</ref><ref>[[محمد تقی سبحانی|سبحانی، محمد تقی]] و [[رضا برنجکار|برنجکار، رضا]]، [[معارف و عقاید ۱ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ج۱، ص۲۱۱ - ۲۲۰.</ref>.

*در زمینهٔ [[شناخت قرآن‌]]، هیچ مبحثی ازنظر اهمیت و نقشی که ایفا می‌کند به‌پای مبحث [[اعجاز قرآن]] نمی‌رسد، [[دلیل]] مدعا روشن است؛ زیرا تمام مطالعات بیرونی و درونی [[قرآن]] ازآن‌جهت [[ارزش]] و اعتبار می‌یابد که این کتاب را "کلام‌الله" می‌شناسیم. باری، برای [[فهم]] [[کلام الهی]] و رسیدن به مراد [[خداوند]] نسبت به آنچه در قالب [[آیات]] و سور آمده، ناگزیریم دانش‌های مصطلح [[علوم قرآنی]] را دنبال کنیم و از رهگذر [[تفسیر ترتیبی]] و موضوعی [[اسرار]] آن را بازکاوی نماییم. اما اگر قرار باشد بدون [[استمداد]] از اصل [[اعجاز]]، انتساب [[قرآن]] به [[خداوند]] مورد مناقشه قرار گیرد، دیگر تمام کوشش‌ها و کنکاش‌های [[قرآنی]] تا حد بازشناسی [[هدف‌ها]] و راهنمایی‌های یک کتاب عادی [[بشر]] تنزیل می‌یابد. درست نظیر آنکه هر محدثی برای آنکه بر اساس قواعد [[فقه‌الحدیث]] به دنبال بازکاوی مدلول‌های یک [[حدیث]] باشد، نخست و پیش از هر چیز می‌بایست استناد [[حدیث]] به [[معصوم]] را [[اثبات]] کند. از سویی دیگر [[اثبات]] [[رسالت]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]]{{صل}} آن‌هم رسالتی که دارای دو صفت مهم [[جاودانگی]] و جهانی است درگرو [[اثبات]] [[معجزه]] آن یعنی [[قرآن]] است. بنابراین پیش از هر مبحثی در مباحث [[شناخت قرآن]]، شاید ضروری باشد که از [[اعجاز قرآن]] [[گفت‌وگو]] شود؛ زیرا از این رهگذر آسمانی و کلام‌الله بودن [[قرآن]] [[اثبات]] می‌شود و با [[اثبات]] آن، نوبت به مباحث دیگر نظیر [[تاریخ قرآن]] و... می‌رسد. ما در اینجا مفهوم [[معجزه]] و [[وجوه اعجاز قرآن]] را موردبررسی قرار می‌دهیم<ref>[[علی نصیری|نصیری، علی]]، [[چلچراغ حکمت ج۲۲ (کتاب)|قرآن‌شناسی، چلچراغ حکمت ج۲۲]]، ص ۴۷ تا ۶۲.</ref>.

#'''[[ناکامی همانندآوران]]:''' کتاب‌های [[تاریخ]] و [[علوم قرآن]]، تلاش افراد متعددی را گزارش کرده است که درصدد همانند آوری برای [[قرآن]] برآمده‌اند اما نمونه‌هایی ارائه داده‌اند که تنها باعث رسوایی‌شان شده. از سوی دیگر، اگر نمونه‌های دیگری وجود می‌داشت، به [[دلیل]] اهمیت مسئله و با وجود [[دشمنان]] قسم‌خورده و... حتماً در دسترس ما قرار می‌گرفت<ref>[[صفدر الهی راد|الهی راد، صفدر]]، [[انسان‌شناسی (کتاب)|انسان‌شناسی]]، ص۱۴۲.</ref>.

* [[مخالفان]] [[قرآن]]، [[اهل]] [[فصاحت]] و [[بلاغت]] بودند و بیشترین [[انگیزه]] را برای همانند آوری داشتند. [[قرآن]] [[آداب و رسوم]] آنان را [[نادرست]] و [[خرافی]] قلمداد می‌کرد و درعین‌حال در [[آیات]] [[تحدی]]، هر نکته‌ای را برای [[ترغیب]] آنان استفاده می‌کرد که اگر در مقابل کوششی صورت نگیرد باید انگیزه‌هایش را جست‌وجو کرد<ref>[[صفدر الهی راد|الهی راد، صفدر]]، [[انسان‌شناسی (کتاب)|انسان‌شناسی]]، ص۱۴۴.</ref>.

==راه‌های تشخیص [[اعجاز قرآن]]==