نیکی به همسایگان و دوستان: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[نیکی به همسایگان و دوستان در قرآن]] - [[نیکی به همسایگان و دوستان در حدیث]] - [[نیکی به همسایگان و دوستان در اخلاق اسلامی]] - [[نیکی به همسایگان و دوستان در نهج البلاغه]] - [[نیکی به همسایگان و دوستان در معارف دعا و زیارات]] - [[نیکی به همسایگان و دوستان در جامعه‌شناسی اسلامی]]| پرسش مرتبط  = نیکی به همسایگان و دوستان (پرسش)}}

== مقدمه ==

* در [[فرهنگ اسلامی]] [[حق]] [[همسایگی]] نزدیک به [[حق]] رحم و [[خویشان]] است<ref>. مولی مهدی نراقی، جامع السعادات، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، ج۲، ص۳۵۷.</ref>. و از طرفی [[امام سجاد]] {{ع}} یکی از دعاهای [[صحیفه]] را به [[همسایگان]] و [[دوستان]]<ref>. دعای ۲۶.</ref> اختصاص داده است لذا به طور مختصر مباحثی در این خصوص آورده می‌شود.

* [[امام سجاد]] {{ع}} به طور مستقیم، [[وظیفه]] [[همسایگان]] را در [[عیادت بیماران]] یادآوری می‌کنند<ref>. منصور پهلوان، مبانی اخلاقی در صحیفه سجادیه، سفینه، ۸ (پاییز ۸۴): ۷۴.</ref>.

* در دعای بیست و ششم و در عبارت دوم آن می‌فرمایند: "و آنان را [[توفیق]] ده برای برپا داشتن طریقه و روش (نگاهداری [[احکام]]) و فراگرفتن [[[اخلاق نیک]] خود (که [[بندگان]] را به آن امر فرموده‌ای) در سود رساندن به ناتوانانشان؛ و جلوگیری از [[فقر]] و نیازمندیشان؛ و رفتن نزد بیمارشان؛ و [[راهنمایی]] نمودن راه‌جویشان و [[اندرز]] دادن [[مشورت]] کننده‌اشان؛ و [[دیدار]] از سفر آمده‌اشان؛ و پنهان کردن رازهایشان؛ و پوشاندن عیب‌هایشان؛ و [[یاری]] کردن ستمدیده‌اشان؛ و خوب [[کمک]] کردنشان در ابزار خانه (دیگ، تبر، نردبان و مانند آن‌ها) و سود رساندنشان به [[بخشش]] فراوان؛ و دادن آنچه ایشان را [[واجب]] و لازم است پیش از درخواست"<ref>{{متن حدیث|وَ وَفِّقْهُمْ لِإِقَامَةِ سُنَّتِكَ، وَ الْأَخْذِ بِمَحَاسِنِ أَدَبِكَ فِي إِرْفَاقِ ضَعِيفِهِمْ، وَ سَدِّ خَلَّتِهِمْ، وَ عِيَادَةِ مَرِيضِهِمْ، وَ هِدَايَةِ مُسْتَرْشِدِهِمْ، وَ مُنَاصَحَةِ مُسْتَشِيرِهِمْ، وَ تَعَهُّدِ قَادِمِهِمْ، وَ كِتْمَانِ أَسْرَارِهِمْ، وَ سَتْرِ عَوْرَاتِهِمْ، وَ نُصْرَةِ مَظْلُومِهِمْ، وَ حُسْنِ مُوَاسَاتِهِمْ بِالْمَاعُونِ، وَ الْعَوْدِ عَلَيْهِمْ بِالْجِدَةِ وَ الْإِفْضَالِ، وَ إِعْطَاءِ مَا يَجِبُ لَهُمْ قَبْلَ السُّؤَالِ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۶۷-۱۶۸.</ref>

* [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و ششم و در عبارت سوم آن می‌فرمایند: "بارخدایا مرا بر آن دار که بدکردارشان را به [[نیکی]] [[پاداش]] دهم، و از ستمکارشان به [[عفو]] و [[بخشش]] درگذرم، و درباره همه ایشان خوش [[گمان]] باشم و با نیکویی همه آن‌ها را [[سرپرستی]] نمایم و با [[پاکدامنی]] چشمم را از ([[زشتی‌ها]] و لغزش‌های) آنان بپوشانم، و با [[فروتنی]] با آن‌ها نرم باشم (سخت‌گیر نباشم)؛ و با [[مهربانی]] بر گرفتارانشان رقت داشته باشم و دلجویی کنم، و در پنهانی و پشت سر، [[دوستی]] (خود) را برای آنان آشکار سازم و با [[پاکدامنی]] (نه با آلودگی به [[فساد]] و تباهکاری) [[نعمت]] همیشگی (روزی و [[خوشی]]) را نزد ایشان [[دوست]] بدارم، و آنچه برای [[خویشان]] خود [[واجب]] و لازم می‌دانم درباره ایشان لازم دانم، و آنچه برای [[خواص]] و [[نزدیکان]] رعایت داشته، در نظر دارم برای ایشان رعایت کنم"<ref>{{متن حدیث|وَ اجْعَلْنِي اللَّهُمَّ أَجْزِي بِالْإِحْسَانِ مُسِيئَهُمْ، وَ أُعْرِضُ بِالتَّجَاوُزِ عَنْ ظَالِمِهِمْ، وَ أَسْتَعْمِلُ حُسْنَ الظَّنِّ فِي كَافَّتِهِمْ، وَ أَتَوَلَّى بِالْبِرِّ عَامَّتَهُمْ، وَ أَغُضُّ بَصَرِي عَنْهُمْ عِفَّةً، وَ أُلِينُ جَانِبِي لَهُمْ تَوَاضُعاً، وَ أَرِقُّ عَلَى أَهْلِ الْبَلَاءِ مِنْهُمْ رَحْمَةً، وَ أُسِرُّ لَهُمْ بِالْغَيْبِ مَوَدَّةً، وَ أُحِبُّ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عِنْدَهُمْ نُصْحاً، وَ أُوجِبُ لَهُمْ مَا أُوجِبُ لِحَامَّتِي، وَ أَرْعَى لَهُمْ مَا أَرْعَى لِخَاصَّتِي}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۶۸.</ref>

* [[امام سجاد]] {{ع}} در دعای بیست و یکم و در عبارت یازدهم آن درباره دوستانی که بایستی از آنان پرهیز کرد می‌فرمایند: "و [[تقوی]] و [[ترس]] از [[کیفر]] خود را از [[دنیا]] (برای [[سفر آخرت]]) توشه‌ام؛ و سفر مرا به سوی رحمتت؛ و ورود مرا ([[روز رستاخیز]]) در خشنودیت، و جایم را در بهشتت گردان؛ و مرا [[توانایی]] بخش که با آن، همه [[خشنودی]] تو را بردارم؛ و گریزم را به سوی خود، و خواهشم را در آنچه نزد تو است قرار ده؛ و دلم را از بدی‌های خلق خویش ([[گناهکاران]]) [[برهان]]، و خو گرفتن به خود و دوستانت ([[پیغمبران]] و [[اوصیا]]) و پیروانت ([[مؤمنین]]) را به من ببخش"<ref>{{متن حدیث|وَ اجْعَلْ تَقْوَاكَ مِنَ الدُّنْيَا زَادِي، وَ إِلَى رَحْمَتِكَ رِحْلَتِي، وَ فِي مَرْضَاتِكَ مَدْخَلِي، وَ اجْعَلْ فِي جَنَّتِكَ مَثْوَايَ، وَ هَبْ لِي قُوَّةً أَحْتَمِلُ بِهَا جَمِيعَ مَرْضَاتِكَ، وَ اجْعَلْ فِرَارِي إِلَيْكَ، وَ رَغْبَتِي فِيمَا عِنْدَكَ، وَ أَلْبِسْ قَلْبِيَ الْوَحْشَةَ مِنْ شِرَارِ خَلْقِكَ، وَ هَبْ لِيَ الْأُنْسَ بِكَ وَ بِأَوْلِيَائِكَ وَ أَهْلِ طَاعَتِكَ}}</ref>؛

* [[امام سجاد]] {{ع}} همچنین در دعای بیست و سوم و در عبارت ششم آن می‌فرمایند: "و من و فرزندانم را از [[شیطان]] [[رانده شده]] (از [[رحمت]]) و از [[شر]] و [[بدی]] جانور زهردار نکشنده (مانند زنبور و کژدم) و جانور زهردار کشنده (مانند مار) و همه جانوران و چشم زخم؛ و از [[شر]] هر [[شیطان]] سرکشی (تباهکاران و [[گمراه]] کنندگان) و از [[شر]] هر [[پادشاه]] [[ستمگری]]؛ و از [[شر]] هر فرورفته در ناز و [[نعمت]] که خدمت‌گزارانش او را [[تعظیم]] نموده فرمان‌هایش را زود انجام می‌دهند؛ و از [[شر]] (گفتار و [[کردار]]) هر [[ناتوان]] و [[توانایی]]؛ و از [[شر]] هر بزرگوار و [[پستی]]؛ و از [[شر]] هر [[خرد]] و بزرگی؛ و از [[شر]] هر نزدیک و دوری ([[خویشان]] و بیگانگان) و از [[شر]] هر که از [[جن]] و انس برای پیغمبرت و خاندانش ([[حضرت زهرا]] و [[ائمه اطهار]] {{عم}}) [[جنگی]] ([[دشمنی]]) برپا کرده و آشکار ساخته؛ و از [[شر]] هر حیوان که تو موی جلو سر آن‌ها را گیرنده‌ای (که بر آن‌ها تسلط داری) [[پناه]] ده؛ زیرا تو بر راه [[عدل]] و [[راستی]] هستی (پس کسی که به تو [[پناه]] برد تباه نمی‌گردد؛ و کسی که [[ستم]] کند از چنگ تو نمی‌رهد)"<ref>{{متن حدیث|وَ أَعِذْنِي وَ ذُرِّيَّتِي مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ و الْعَامَّةِ وَ اللَّامَّةِ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ سُلْطَانٍ عَنِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ مُتْرَفٍ حَفِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ ضَعِيفٍ وَ شَدِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَرِيفٍ وَ وَضِيعٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ صَغِيرٍ وَ كَبِيرٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ قَرِيبٍ وَ بَعِيدٍ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ مَنْ نَصَبَ لِرَسُولِكَ وَ لِأَهْلِ بَيْتِهِ حَرْباً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّكَ عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ}}</ref><ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۶۹-۱۷۰.</ref>

* [[امام سجاد]] {{ع}} در دعاهای مختلف [[صحیفه]] از [[دوستی]] با بدعت‌گذاران، گروه‌های [[منحرف]]، خوش‌گذرانان و زشت‌سیرتان اظهار کراهت می‌نمایند<ref>[[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۱۷۰.</ref>

== منابع ==

== پانویس ==