زحر بن قیس جعفی در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{امامت}}

<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث '''[[زحر بن قیس جعفی]]''' است. "'''[[زحر بن قیس جعفی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>

<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[زحر بن قیس جعفی در تاریخ اسلامی]] - [[زحر بن قیس جعفی در معارف و سیره حسینی]]</div>

<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">

'''زَحْر بن قَیس جُعفی'''، از [[سرداران]] [[عبید الله بن زیاد]] بود. [[عبیدالله بن زیاد]] پس از [[شکست]] [[نهضت]] [[مسلم بن عقیل]]، زَحر بن قَیس جُعفی را [[مأمور]] [[حفاظت]] از کوچه‌های [[شهر]] قرار داد. او حامل سر [[امام حسین]]{{ع}} و سایر [[شهیدان]] به [[دمشق]] بود.

==مقدمه==

پس از [[شهادت امام حسین]]{{ع}}، بنا به [[نقلی]] [[عبیدالله بن زیاد]]، [[سر امام حسین]] و سایر [[شهیدان]] را در [[اختیار]] [[زحر بن قیس جعفی|زَحر بن قَیس جُعفی]] قرار داد تا به [[دمشق]] برساند. [[زنان]] و [[کودکان]] را هم همراهشان روانه ساخت‌.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۳، ص۴۱۵؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۵، ص۳۹۰؛ الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی‌العباد، شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان، بیروت: ۱۴۱۴ قمری.، ج۲، ص۴۷۵.</ref>

بنا به نقل [[طبری]] چون [[زحر بن قیس جعفی]] وارد دربار [[یزید]] شد، گفت: برای تو مژده [[ظفر]] و [[یاری]] آورده‌ام. همانا [[امام]] حسین‌{{ع}} با هجده کس از [[خاندان]] و شصت کس از شیعیانش سوی ما آمد که به مقابله آنان رفتیم و خواستیم که [[تسلیم]] شوند و به [[حکم]] [[امیر]] [[عبیدالله بن زیاد]] گردن نهند یا برای [[جنگ]] آماده باشند. [[جنگ]] را بر [[تسلیم]] برگزیدند. با [[طلوع]] [[آفتاب]] بر آنان تاختیم و از همه سوی در میانشان گرفتیم و چون شمشیرهایمان آنان را فرو گرفت به این سو و آن سو گریختند و پناهگاهی نیافتند. گویی کبوترانی بودند که از شاهین بگریزند و به اندازه کشتن یک پرواری یا [[خواب]] نیم‌روزی وقت گرفت که همه را از پای درآوریم. هم اکنون بدن‌های ایشان برهنه و جامه‌هاشان خونین و چهره‌هاشان خاک‌آلوده است که [[خورشید]] بر آنان می‌تابد و باد بر آنها می‌وزد. کرکس‌ها و پرندگان لاشخور به دیدارشان می‌آیند.<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دار صادر، ۱۴۰۵ قمری.، ج۵، ص۴۸۵؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۳، ص۴۱۵؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۵، ص۴۵۹؛ الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی‌العباد، شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان، بیروت: ۱۴۱۴ قمری.، ج۲، ص۴۷۵؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی، ج۵، ص۱۲۷؛الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبه التراث، بیروت: ۱۳۸۵-۱۳۸۶ قمری.، ج۴، ص۸۳. البدایه و النهایه، ابن‌کثیر دمشقی، عمادالدین اسماعیل‌بن عمر، قاهره: ۱۹۳۲ میلادی.، ج۸، ص۱۹۱؛ قس دینوری، الاخبار الطوال، دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی.، ص۲۶۱ این سخنان را به شمر نسبت داده است.</ref>  

[[یزید]] در ظاهر گفت بدون [[قتل حسین]] نیز از شما [[راضی]] بودم. [[خداوند]] [[ابن مرجانه]] را [[لعنت]] کند. [[یزید]] حتی به [[زحر]] جایزه‌ای نداد.<ref>تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، الاخبار الطوال، دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی.، همانجا.</ref>

بنا به نقل [[دینوری]] در هنگام [[قیام مختار|قیام مختار ثقفی]] به او پیوست و مختار او را بر جوخی گماشت،<ref>الاخبار الطوال، دینوری، ابوحنیفه احمدبن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره: ۱۹۶۰ میلادی.، ص۲ جوخی نام رودخانه و منطقه آبادی در ناحیه شرقی بغداد است. ر.ک: معجم البلدان، یاقوت حموی، شهاب الدین ابی عبدالله، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۳۹۹ قمری.، ذیل واژه.</ref> اما آنچه مسلم است او بر علیه مختار بود و در [[جنگ]] با [[ابراهیم بن مالک اشتر]] [[شکست]] [[سختی]] خورد و سپاهیانش منهزم شدند.<ref>تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۲۱.</ref> در [[هنگام قیام]] [[مصعب بن زبیر]] علیه مختار ثقفی، او از هواداران و [[فرماندهان]] تحت امر [[مصعب]] بود و در آخرین نبردِ [[مصعب]] علیه مختار، [[مأموریت]] یافت که عناصر مخالف مختار را در [[شهر کوفه]] [[شناسایی]] و آنان را به [[لشکر]] [[مصعب]] ملحق نماید.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۳، ص۳۸۷.</ref>

[[مصعب]] او را با هزار سپاهی به کمک [[ابن معمر]] فرستاد تا بتوانند مختار را [[شکست]] دهند. در این [[جنگ]] او بر [[جبانة کنده]] [[رهبری]] داشت.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۶، ص۳۸۹؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۱۵۳؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدر آباد دکن: ۱۳۹۵ قمری/ ۱۹۷۵ میلادی، ج۶، ص۳۲۷؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبه التراث، بیروت: ۱۳۸۵-۱۳۸۶ قمری.، ج۴، ص۳۰۷</ref> پس از [[قتل]] مختار، او جزو [[فرماندهان]] [[مصعب]] بود و او را بر علیه [[عبدالملک]] [[یاری]] می‌داد.<ref>تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۱۰۶؛ المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ابن جوزی، عبد الرحمان، چاپ محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت: ۱۴۱۲ قمری/ ۱۹۹۲ میلادی.، ج۶، ص۱۱۰.</ref> همچنین در [[زمان]] [[مصعب]] او سالار [[قبایل]] [[مذحج]] و [[بنی‌اسد|اسد]] بود که با [[خوارج]] جنگید. <ref>تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۷ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۱۹۷.</ref>

پس از [[قتل]] [[مصعب]] به [[عبدالملک]] پیوست و در شمار [[یاران]] [[حجاج بن یوسف ثقفی]] قرار گرفت.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۶، ص۸۵؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۲۴۳</ref> [[حجاج]] [[سپاه]] [[برگزیده]] خود را که هجده هزار نفر بودند، به [[فرماندهی]] [[زحر]] برای مقابله با [[شبیب]] روانه کرد. در «سیلحین» [[جنگ]] درگرفت و [[زحر]] به [[خاک]] افتاد و سپاهش [[شکست]] خورد. اما توانست از میان کشتگان برخیزد و خود را به [[کوفه]] نزد [[حجاج]] برساند. [[حجاج]] او را مردی بهشتی می‌دانست.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمدبن یحیی، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ میلادی.، ج۶، ص۳۰؛ تاریخ طبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمدبن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ قمری / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ میلادی.، ج۶، ص۲۴۳؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبه التراث، بیروت: ۱۳۸۵-۱۳۸۶ قمری.، ج۶، ص۱۸۳.</ref>  

درباره [[زمان]] [[مرگ]] او اطلاع [[درستی]] در دست نیست.<ref>[[مرضیه محمدزاده|محمدزاده، مرضیه]]، [[دوزخیان جاوید (کتاب)|دوزخیان جاوید]]، ص۲۸۴-۲۸۶.</ref>

== جستارهای وابسته ==

#[[پرونده:87443.jpg|22px]] [[مرضیه محمدزاده|محمدزاده، مرضیه]]، [[دوزخیان جاوید (کتاب)|'''دوزخیان جاوید''']]

==پانویس==