بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = نهج البلاغه | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
[[شریف رضی]] با توجه به ضرورتی که در تدوین [[نهج البلاغه]] در نظر داشت، منابع و مصادر [[احادیث]] و [[روایات]] را ذکر نکرد. از این‌رو در طی قرون و اعصار برخی نسبت به انتساب [[نهج البلاغه]] به [[امام علی]] {{ع}} تشکیک کرده‌اند. این امر [[دانشمندان]] [[شیعی]] را بر آن داشت تا نسبت به منابعی که پیش از [[شریف رضی]] [[احادیث]] موجود در [[نهج البلاغه]] را ثبت و ضبط کرده‌اند، بیابند و مستندی بر [[حدیث‌نگاری]] [[نهج البلاغه]] را پدید آورند. | |||
در [[تبیین]] موضوع منابع و سندهای [[نهج البلاغه]]، توجه به چند نکته ضروری است: | |||
# '''[[دانش]] [[شریف رضی]]:''' آثار رضی همواره مورد نظر [[دانشمندان]] [[علوم اسلامی]] در نحله‌ها و گرایش‌های مختلف قرار داشته است. افزون بر [[نهج البلاغه]] از چندین کتاب دیگر او نیز نسخه‌هایی کهن در کتابخانه‌های [[دنیا]] موجود است. این امر نشان می‌دهد که آثار رضی از قدیم مورد توجه [[دانشمندان]] [[مذاهب]] گوناگون بوده است. نحقق گران‌مایه، سیدعبدالعزیز طباطبایی، نسخه‌های مختلف کتاب‌های موجود [[شریف رضی]] را در مقاله‌ای بیان کرده است. اهمیت آثار رضی نه‌تنها در موضوع [[ادبیات]]، که در موضوع [[کلام]] و [[فقه]] نیز ویژه و متمایز است. آثاری چون مجازات الآثار النبویة، تلخیص البیان و [[تفسیر]] حقائق التأویل موجبات توجه و اهتمام معتزلیان و نیز [[فقیهان]] [[حنفی]] و [[دانشمندان]] [[شیعی]] است. اما رویکردی جهان‌شمول در آثار خود داشته که محصول دوران ویژه [[زندگی]] اوست. | |||
# '''[[وثاقت]] [[شریف رضی]]''' | |||
# '''عصر [[شریف رضی]]:''' عصر [[شریف رضی]] را باید عصر [[شکوفایی]] [[تمدن]] و [[فرهنگ اسلامی]] دانست. مقارن با قرن چهارم و پنجم هجری، [[عراق]] مهد [[علم]] و تحقیق و [[شکوفایی]] [[تمدن اسلامی]] بود و به [[همت]] [[عالمان]] و محققان حوزه [[دین]] به مرکز [[علمی]] بزرگ و پایگاه عظیم [[تمدن]] و [[فرهنگ اسلامی]] تبدیل شد. در این موقعیت ممتاز [[فرهنگی]]، موج [[نگارش]] و تألیف در حوزه‌های مختلف [[علوم]] و نسخه‌برداری از متون، اهمیت و رواج بسیار یافت به‌طوری که آثار و دست‌نبشته‌های گران‌سنگی به‌دست [[دانشمندان]] و نویسندگان بنام و برجسته پدید آمد و دست به دست به سراسر دنیای آن روز ره سپرد و کتابخانه‌های بزرگ شکل گرفت. در نتیجه این [[شکوفایی]]، کتابخانه‌های بزرگی در [[جهان اسلام]]، به‌ویژه [[بغداد]] و [[کرخ]]، مولد و مسکن [[شریف]] رضیف [[گشایش]] یافت. برای مثال در کتابخانه "[[خزانه]] الکتاب"، عزیز بالله دوم، از خلفای فاطمینون [[مصر]]، یک میلیون و شش‌صد هزار جلد کتاب وجود داشت. در مورد دسترسی [[سید رضی]] به منابع، حداقل دو کتابخانه بزرگ را می‌توان نام برد. نخست کتابخانه سیدمرتضی، برادر رضی که بیش از هشتادهزار کتاب داشت و دوم کتابخانه "بیت الحکمة" در [[کرخ]]، که شاپور اردشیر، [[وزیر]] بهاءالدوله دیلمی آن را احداث کرد. در این کتابخانه بیشتر از ده‌هزار نسخه نفیس و خطی از اقصا نقاط [[جهان]] گردآوری شده بود. | |||
# '''مدارک مربوط به [[شریف رضی]]:''' شناسایی مدارک رضی به‌دلیل کتاب‌سوزی‌هایی که در طی قرون و اعصار صورت گرفته، امکان‌پذیر نیست، زیرا بسیاری از منابع ارزشمند از میان رفته و اثری از آن‌ها باقی نمانده است. اما در دوره معاصر به‌دلیل شبهه‌افکنی‌هایی که در [[اسناد نهج البلاغه]] پدید آمد، چند تن از [[دانشمندان]] [[علوم اسلامی]] از میان آثار به‌جامانده، توانستند مصادر و منابع بیشتر مطالب [[نهج البلاغه]] را در آثار پیش از رضی بازیابند. | |||
== | == انواع [[مصادر نهج البلاغه]] == | ||
مصادر و منابع [[نهج البلاغه]] را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: | |||
# منابعی که پیش از [[شریف رضی]] تألیف شده و اکنون موجود است؛ | |||
# منابعی که پیش از [[شریف رضی]] تألیف شده و با واسطه از آن‌ها [[نقل]] شده است؛ | |||
# منابعی که پس از [[شریف رضی]] تألیف شده و [[کلام امام]] به‌صورت متفاوت از [[متن نهج البلاغه]] در آن ذکر شده است. | |||
مجموعه این آثار فهرستی بالغ بر ۱۲۰ اثر را شامل می‌شود<ref>برای اطلاع از فهرست کتاب‌ها به کتاب مصادر نهج البلاغه و اسانیده، نوشته سیدعبدالزهراء حسینی خطیب مراجعه کنید.</ref> اما در عین‌حال [[سیدرضی]] در [[متن نهج البلاغه]] در هفده مورد به مصادر [[روایت]] بدین شرح اشاره کرده است: | |||
# [[خطبه ۳۲]] از [[جاحظ]] در البیان التبیین؛ | |||
# [[خطبه اشباح]] از [[مسعدة بن صدقة]]؛ | |||
# [[خطبه ۱۸۲]] از [[نوف بکالی]]؛ | |||
# [[خطبه ۲۳۱]] از واقدی کتاب الجمل؛ | |||
# [[خطبه ۲۳۴]] به [[نقل]] از [[ذعلب یمامی]] به [[نقل]] از [[احمد بن قتیبه]] به [[نقل]] از [[عبدالله بن یزید]] از [[مالک بن دیحه]]؛ | |||
# [[نامه ۵۴]] به [[نقل]] از [[ابوجعفر اسکافی]] در المقالات فی مناقاب [[امیر المؤمنین]]؛ | |||
# [[نامه ۷۴]] از [[هشام بن کلبی]]؛ | |||
# [[نامه ۷۵]] از واقدی در الجمل؛ | |||
# [[نامه ۷۸]] از [[سعید بن یحیی اموی]] در کتاب المغازی؛ | |||
# [[حکمت ۷۷]] از [[زرارة ضمره ضبابی]]؛ | |||
# [[حکمت ۱۰۴]] از [[نوف بکالی]]؛ | |||
# [[حکمت ۸۸]] از [[امام باقر]] {{ع}}؛ | |||
# [[حکمت ۱۴۷]] از [[کمیل بن زیاد نخعی]]؛ | |||
# [[غریب]] الکلام، شماره ۴ از ابوعبید قاسم بن [[سلام]] هروی؛ | |||
# [[حکمت ۳۷۳]] از [[محمد بن جریر طبری]]؛ | |||
# [[حکمت ۳۷۵]] از [[ابوجحیفه]]؛ | |||
# [[حکمت ۴۳۴]] از ثعلب از ابن [[اعرابی]]. | |||
استاد [[سید جمال‌الدین دین‌پرور]] [[معتقد]] است مواردی که رضی در آن‌ها به ذکر منابع پرداخته، در زمره منابع [[اهل سنت]] بوده و رضی از طریق [[اهل سنت]] اجازه [[نقل]] [[حدیث]] نداشته است. اما در مواردی که از [[راویان]] [[شیعه]] [[نقل]] قول شده، با [[عنایت]] به اجازات رضی و [[وثاقت]] او نزد [[شیعیان]] در [[نقل]] [[روایت]] از ذکر منابع صرف‌نظر شده است. | |||
== معرفی آثار == | |||
همان‌گونه که ذکر شد، در دوره معاصر دانشمندانی چند به تحقیق در [[اسناد نهج البلاغه]] پرداخته و آثاری در این زمینه از خود برجای گذاشته‌اند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم: | |||
# [[مدارک نهج البلاغه و دفع الشبهات عنه (کتاب)|مدارک نهج البلاغه و دفع الشبهات عنه]]، [[سید هادی کاشف الغطاء]]؛ این کتاب در سال ۱۳۵۴ ش منتشر شده است؛ | |||
# [[مصادر نهج البلاغة فی مدارک نهج البلاغة (کتاب)|مصادر نهج البلاغة فی مدارک نهج البلاغة]]، [[سید هبةالدینشهرستانی]] | |||
# [[استناد نهج البلاغة (کتاب)|استناد نهج البلاغة]]، [[امتیاز علی‌خان عرشی]]؛ | |||
# [[مصادر نهج البلاغة و اسناده (کتاب)|مصادر نهج البلاغة و اسناده]]، [[سید عبدالزهراء حسینی خطیب]]؛ | |||
# [[پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه (کتاب)|پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه]]، [[محمد مهدی جعفری]]؛ | |||
# [[بررسی نهج البلاغه و اسناد آن (کتاب)|بررسی نهج البلاغه و اسناد آن]]، [[سید جواد مصطفوی]]؛ | |||
# [[بحثی کوتان پیرامون نهج البلاغه و مدارک آن (کتاب)|بحثی کوتان پیرامون نهج البلاغه و مدارک آن]]، [[رضا استادی]]؛ | |||
# [[اجازات نهج البلاغه (کتاب)|اجازات نهج البلاغه]]، [[عزیزالله عطاردی]]؛ | |||
# [[روش تحقیق در اسناد و مدارک نهج البلاغه (کتاب)|روش تحقیق در اسناد و مدارک نهج البلاغه]]، [[محمد دشتی]]<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص 738-741.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۵۶: | خط ۶۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:نهج البلاغه]] | ||